Firmy nie płacą za nadgodziny
Więcej niż co piąta firma nie płaci swoim pracowników za nadgodziny. Nie oferuje im też w zamian czasu wolnego. Przedsiębiorcy tłumaczą się niejasnymi przepisami o czasie pracy oraz problemami finansowymi.
W 2013 roku, ponad 20 proc. z 1,4 tys. firm skontrolowanych pod względem przestrzegania przepisów o czasie pracy przez Państwową Inspekcję Pracy, nie rekompensowała swoim pracownikom pracy w godzinach nadliczbowych. Załoga nie otrzymywała wynagrodzenia dodatkowego, nie mogła też liczyć na czas wolny w zamian za wydłużoną pracę. Jeszcze w 2011 roku tego typu nieprawidłowości dotyczyły tylko co dziesiątego zakładu pracy.
| Zestawienie skali naruszeń w poszczególnych latach | 2013 | 2012 | 2011 |
|---|---|---|---|
| Pracodawcy, którzy nie rekompensowali pracy w godzinach nadliczbowych wynikających z przekroczenia przeciętnie tygodniowej normy czasu pracy | 20,5 proc. | 18,3 proc. | 12,6 proc. |
| Pracodawcy, którzy nie rekompensowali pracy w godzinach nadliczbowych wynikających z dobowej normy czasu pracy | 22,9 proc. | 19,8 proc. | 9,8 proc. |
- W ocenie inspektorów pracy, zarówno nieprawidłowości w zakresie wypłaty wynagrodzeń za pracę jak i ich przyczyny, pozostają w ostatnich latach niezmienne. Pracodawcy tłumaczą się głównie brakiem środków finansowych i nieznajomością przepisów – wyjaśnia Danuta Rutkowska, rzecznik prasowy Głównego Inspektora Pracy (GIP). – Wiele naruszeń prawa, które stwierdzają inspektorzy dotyczy braku lub niewłaściwie prowadzonej ewidencji czasu pracy, co znajduje przełożenie na problemy z wypłatą wynagrodzenia za pracę w nadgodzinach.
- Brak środków finansowych w firmach może być spowodowany różnymi czynnikami. Pracodawcy tłumaczą trudną sytuację ekonomiczną: kryzysem gospodarczym, rosnącymi kosztami pracy, wzrostem obciążeń fiskalnych takich, jak ubezpieczenia i podatki – dodaje Magdalena Zwolińska, adwokat w Kancelarii DLA Piper Wiater.
Niejasne przepisy utrudniają życie
Oprócz braku pieniędzy, firmy borykają się ze skomplikowanym prawem, które negatywnie wpływa na ich działalność. Specjaliści różnie interpretują nowe przepisy, co prowadzi do wielu sporów firm z Państwową Inspekcją Pracy. Zmiany w zakresie czasu pracy po nowelizacji z 23 sierpnia 2013 roku i możliwość stosowania dłuższego okresu rozliczeniowego, miały na celu wspomożenie pracodawców, poprzez umożliwienie dostosowania czasu pracy do potrzeb zakładu pracy oraz ograniczenie kosztów przestoju i godzin nadliczbowych.
- Niestety wielu pracodawców nie rozumie tych świeżych i skomplikowanych konstrukcji prawnych. Wyraźnie widać, że konieczne jest doprecyzowanie przepisów dotyczących czasu pracy – uważa Magdalena Zwolińska. Te słowa znajdują potwierdzenie w danych pochodzących z inspekcji pracy. - Nieznajomość przepisów znalazła się w roku 2013 na miejscu pierwszym pośród najczęściej podawanych przez pracodawców przyczyn naruszeń. W niektórych jednak przypadkach takie tłumaczenie się służyło przykryciu rzeczywistych przyczyn nieprawidłowości, a mianowicie obchodzeniu prawa – dodaje Danuta Rutkowska z PIP.
Firmy kredytują działalność
Związki zawodowe podnoszą z kolei kwestię, że niekiedy przedsiębiorcom opłaca się nie przekazywać dodatków za nadgodziny, bo zyskują w ten sposób środki, z których mogą kredytować własną działalność kosztem pracowników. Procent z lokat ma być większy niż ewentualne straty z tytułu kar. Z taką opinią nie zgadza się Magdalena Zwolińska.
- Byłoby to nieopłacalne dla pracodawcy ze względu na dotkliwe kary, jakie pracodawca może otrzymać za niewypłacanie w terminie wynagrodzenia lub innych świadczeń przysługujących pracownikom. Zgodnie z przepisami kodeksu pracy, grzywna może w takim przypadku wynosić od 1 tys. do 30 tys. zł – wyjaśnia adwokat w Kancelarii DLA Piper Wiater.
PIP sprawdza firmy
Kwestia wypłat wynagrodzeń pracowniczych i egzekwowania przepisów w tym zakresie cały czas znajduje się „pod lupą” inspektorów pracy, którzy regularnie kontrolują firmy działające w różnych branżach w całym kraju.
- Takie działania prowadzimy w związku ze zgłoszonymi skargami i innymi sygnałami o naruszeniach przepisów dotyczących wypłaty wynagrodzeń, jak i w ramach kontroli planowych – informuje Danuta Rutkowska. - W związku ze stwierdzonymi w roku 2013 naruszeniami przepisów w zakresie wypłaty wynagrodzenia za pracę i innych świadczeń wynikających ze stosunku pracy, inspektorzy ukarali sprawców wykroczeń grzywną w drodze mandatów na kwotę ok. 560 tys. zł.
Dodatkowo skierowano 96 wniosków do sądu o ukaranie, a w 3 przypadkach zawiadomiono prokuraturę o podejrzeniu popełnienia przestępstwa. Jak dodaje rzeczniczka GIP, w ubiegłym roku udało się także wyegzekwować dla 116 tys. pracowników należne im pensje, w tym pieniądze za nadgodziny. Łącznie opiewały one na kwotę 164 mln zł.
Co mówi prawo?
Obecnie za pracę w godzinach nadliczbowych oprócz normalnego wynagrodzenia pracownikowi przysługuje dodatek w wysokości 100 proc. wynagrodzenia – za pracę w godzinach nadliczbowych m.in. w nocy, w niedziele i święta niebędące dla pracownika dniami pracy oraz dniu wolnym od pracy udzielonym pracownikowi w zamian za pracę w niedzielę lub w święto.
Natomiast dodatek w wysokości 50 proc. wynagrodzenia przysługuje za pracę w godzinach nadliczbowych w pozostałych dniach. W zamian za dodatkowy przepracowany czas pracodawca może także dać pracownikowi wolne.
Zdaniem Magdaleny Zwolińskiej konieczne są pewne zmiany w przepisach, która pozwolą poprawić efektywność wypłacania wynagrodzeń za pracę w godzinach nadliczbowych. Wskazuje ona 5 najważniejszych aspektów, które wymagają modyfikacji:
1. Przepisy dotyczące czasu pracy powinny być bardziej czytelne, jednoznaczne i precyzyjne,
2. Przepisy dotyczące ewidencji czasu pracy powinny jasno określać obowiązek i sposób prowadzenia ewidencji,
3. Pracodawcy powinni sumiennie i rzetelnie prowadzić powyższą ewidencje,
4. Pracownicy powinni zawsze informować pracodawcę, kiedy z własnej inicjatywy pozostają po godzinach,
5. Pracownicy powinni być lepiej chronieni w zakresie limitu dopuszczalnych liczby godzin nadliczbowych oraz w zakresie dochodzenia świadczeń z tego tytułu.
KK, AS, WP.PL