Mają ponadprzeciętny iloraz inteligencji. Są wykluczeni z rynku pracy
Jędrzej Kochaniak ma 25 lat i cierpi na autyzm. Od roku pracuje na stanowisku produkcyjnym, zarabia. Ukończył specjalną szkołę, która przygotowała go do wykonywania takiego zawodu. Ma szczęście, bo większość osób z autyzmem siedzi w domu lub placówce opiekuńczej.
Jędrzej Kochaniak (na zdjęciu) ma 25 lat i cierpi na autyzm. Od roku pracuje na stanowisku produkcyjnym, zarabia. Ukończył specjalną szkołę, która przygotowała go do wykonywania takiego zawodu. Ma szczęście, bo większość osób z autyzmem siedzi w domu lub placówce opiekuńczej. Pracodawcy ich nie zatrudniają, chociaż mogliby. O tym, jak radzą sobie autystycy na rynku pracy, mówi Marzena Ganczar, dyrektor ds. terapii w firmie Dalej Razem, która zatrudnia osoby z tą chorobą. Przedsiębiorstwo wsparły Fundacje VELUX.
Czy osoby z autyzmem mogą pracować w firmach? Tyle mówi się o tym, że są to osoby wyjątkowo inteligentne.
Tak, mogą pracować na otwartym rynku pracy. Autyzm jest specyficznym zaburzeniem w trzech sferach: komunikacji, interakcji społecznych, zachowania i myślenia. Są osoby z autyzmem, u których dodatkowo występuje upośledzenie umysłowe czy padaczka. Wtedy niezbędne jest wsparcie np. w postaci asystenta osoby niepełnosprawnej czy trenera pracy. Pomocą też jest dostosowanie miejsca i stanowiska pracy do możliwości i potrzeb takiej osoby. Inną grupą chorych są osoby z zespołem Aspergera, u których często występują niezwykłe zdolności i ponadprzeciętny iloraz inteligencji. Mogą oni mieć wiele atutów, takich jak dokładność, niebywała wiedza, systematyczność, lojalność. To tylko niektóre cechy dobrego pracownika – takiego, jakiego szuka każdy pracodawca. Ważna jest tu również gotowość do pracy. Jeśli osoba z autyzmem potrafi się skoncentrować na zadaniu, może się komunikować, nie zachowuje się agresywnie, może pracować. Niektóre z tych umiejętności można wypracować. Są to najczęściej lata pracy i wyrzeczeń rodziców.
Dlaczego więc „zwykli" pracodawcy nie zatrudniają takich osób?
Myślę, że istnieje kilka czynników. Obawa jest jednym z nich. Gdy wypowiadasz słowo „autyzm”, to widzisz chłopca zamkniętego w sobie, który uderza głową w ścianę. To prawda, że u osób z autyzmem występują trudne zachowania, ale mają one bardzo różne podłoże – często chodzi tu raczej o trudności w mówieniu o swoich potrzebach. Innym czynnikiem jest nadal zbyt mała wiedza na temat tego zaburzenia. Coraz więcej mówi się o autyzmie w mediach. Mimo to, istnieje wiele stereotypów dotyczących osób z tą chorobą - „zamknięty w sobie”, „nie mówi”, „nic nie rozumie”, „agresywny”. Te stereotypy oddalają ich od pracodawców. Jeszcze innym czynnikiem może być lęk przed biurokracją. Zatrudnianie osoby niepełnosprawnej kojarzy się z dodatkową dokumentacją do uzupełnienia, dostosowaniem stanowiska pracy, niespodziewanymi kontrolami. Nie wiem dlaczego takie domysły pojawiają się. Pracodawcy zapominają o wielu korzyściach wynikających z tytułu zatrudnienia osoby niepełnosprawnej, np. o dofinansowaniu wynagrodzenia pracownika z
orzeczeniem o niepełnosprawności.
Jeśli pracodawca chciałby zatrudnić osobę z autyzmem, to na jaką pomoc może liczyć?
Każdego pracodawcę z chęcią oprowadzilibyśmy po naszej firmie. Jesteśmy najlepszym dowodem na to, że osoby z autyzmem mogą pracować i są efektywne. Możemy też wesprzeć wiedzą na temat choroby, udzielić informacji, w jaki sposób dostosować stanowisko pracy. Z chęcią też podjęlibyśmy współpracę z innymi firmami np. z branży gastronomicznej, poligraficznej. Po to, by nasi pracownicy mogli odbyć praktyki czy staż w innych firmach.
Jak obecnie wygląda życie dorosłej osoby z autyzmem? Czy np. zakładają rodziny? Czy jednak muszą być cały czas pod opieką innych?
Nie znam zbyt wielu dorosłych z autyzmem powyżej 30. roku życia. Kiedyś diagnostyka nie była rozwinięta. Najczęściej obecni 30- i 40-latkowie przebywają w domach pomocy społecznej. Wszyscy wiemy, że środki finansowe, jakimi dysponują te placówki nie pozwalają na prowadzenie intensywnej terapii, a tym samym na pomoc w usprawnieniu funkcjonowania tych osób. Po zakończeniu edukacji, autystycy mają niewielki wybór: pozostanie w domu lub skorzystanie z nielicznych form wsparcia, takich jak m.in. warsztaty terapii zajęciowej, ośrodki dziennego pobytu, świetlice czy kluby pracy. Wspomniane ośrodki niechętnie przyjmują osoby z autyzmem z tych samych powodów, dla których pracodawcy nie chcą ich zatrudniać. Tylko 1 proc. osób z zespołem Aspergera pracuje na otwartym rynku pracy. Jest to kropla w morzu potrzeb. Na dodatek są to osoby zatrudnione w firmach zaprzyjaźnionych lub rodzinnych. Ośrodki typu warsztat terapii zajęciowej czy świetlica nie są w stanie wykorzystać potencjału i możliwości osób z tą chorobą. Nie
znam osoby z autyzmem, która ma własną rodzinę. Wiem jednak, że dzięki intensywnej terapii, autystycy mogą założyć rodzinę, mogą mieć partnerów. To jest możliwe tym bardziej, że sami do tego dążą, chcą być kochani, chcą być potrzebni.
Czy osoby z autyzmem mogą się uczyć? Na przykład zrobić maturę, iść na studia?
Jak najbardziej. Osoby z autyzmem w zależności od możliwości intelektualnych, chodzą do szkół masowych lub specjalnych. Uczęszczają na zajęcia z klasą lub mają indywidualny tok nauczania. Studiów wyższych podejmują się zazwyczaj osoby z wspomnianym już zespołem Aspergera. Myślę, że byłoby dużo więcej studiujących osób, gdyby była większa tolerancja rówieśników we wcześniejszych latach edukacji. Niestety prawda jest taka, że szczególnie osoby z zespołem Aspergera narażone są na pośmiewisko ze strony kolegów i koleżanek, a to odciska mocne piętno i zmniejsza motywację do dalszej edukacji.
Powstanie firmy Dalej Razem było możliwe dzięki wsparciu fundacji, które przekazały na ten cel ponad 4 mln zł. Otrzymane dofinansowanie pozwoliło na wyremontowanie pomieszczeń i zakup nowoczesnego wyposażenia firmy, a także zatrudnienie osób z autyzmem i profesjonalnego zespołu terapeutów wspierających podopiecznych. Więcej informacji na stronach: dalejrazem.pl , veluxfondene.dk
AK/WP.PL