Rząd przyjął projekt ustawy o rewitalizacji obszarów zdegradowanych

Po posiedzeniu rządu CIR w komunikacie dot. tego punktu posiedzenia podkreśliło, że w Polsce "na terenie wielu dużych i małych miast, a także w gminach wiejskich, znajdują się obszary zdegradowane, charakteryzujące się wieloma problemami społecznymi, zniszczoną, zaniedbaną infrastrukturą mieszkaniową, gorszą jakością przestrzeni publicznej, zapaścią gospodarczą". Są to najczęściej tereny śródmiejskie, na których obserwuje się występowanie skumulowanych negatywnych zjawisk, takich jak np.: bezrobocie, ubóstwo, przestępczość, problemy edukacyjne, brak uczestnictwa w życiu publicznym i kulturze, zniszczenie środowiska naturalnego, niski poziom obsługi komunikacyjnej czy brak terenów publicznych.

Projekt ustawy o rewitalizacji - autorstwa MIR - zawiera propozycje kompleksowych rozwiązań, które będą służyć ożywieniu obszarów zdegradowanych i przywróceniu im użyteczności, tj. np. odtworzeniu lub zmianie ich funkcji.

Według przyjętego projektu rewitalizacja to "kompleksowy proces wyprowadzania ze stanu kryzysowego obszarów zdegradowanych". Jego istotę mają stanowić "zintegrowane działania na rzecz lokalnej społeczności, przestrzeni i gospodarki, skoncentrowane terytorialnie, prowadzone przez interesariuszy na podstawie gminnego programu rewitalizacji".

Efektem tych działań ma być "znacząca poprawa jakości życia" osób zamieszkujących te tereny. Ważnym elementem rewitalizacji będzie - według założeń rządu - włączenie społeczności lokalnej w procesy rewitalizacyjne przez udział we wszystkich etapach odnowy - począwszy od planowania, przez realizację aż po ocenę działań.

Istotnym elementem procesu ma być też prowadzenie szerokich i różnorodnych konsultacji społecznych (ankiety, wywiady, debaty, warsztaty) obejmujących wszystkich interesariuszy. Wyniki konsultacji muszą być upublicznione.

Interesariuszem procesów rewitalizacyjnych będzie - zgodnie z przepisami ustawy - każdy podmiot zainteresowany przebiegiem rewitalizacji, a przede wszystkim: mieszkańcy i władze gminy, organizacje pozarządowe, przedsiębiorcy. "Rewitalizacja, zgodnie z ideą przewodnią projektowanej ustawy, nie jest bowiem jedynie remontem, modernizacją, odbudową czy rekultywacją. To kompleksowe, wielowymiarowe działania, które w sposób trwały zmienią dany obszar, przywracając mu społeczną użyteczność i jakość" - napisano w komunikacie CIR.

Realizacja przez gminę programu rewitalizacji obszarów zdegradowanych będzie poprzedzona gruntowną analizą uwarunkowań, w tym tych najważniejszych, o charakterze społecznym. Wynika to z przyjętego przez rząd założenia, że rewitalizacja ma służyć w pierwszej kolejności poprawie bytu i życia mieszkańców, w tym ich sytuacji społeczno-ekonomicznej. Ponadto wszystkie działania przewidziane w procesie rewitalizacji muszą być prowadzone w taki sposób, aby zapobiegać wykluczeniu mieszkańców obszaru objętego rewitalizacją z możliwości korzystania z pozytywów dokonanych zmian. "Rewitalizacja powinna być prowadzona z udziałem mieszkańców i z myślą o nich" - podkreślił rząd.

Najważniejszym dokumentem przyjmowanym przez gminy, na podstawie którego będzie prowadzona rewitalizacja, mają być gminne programy rewitalizacji (GPR), które mają integrować wszystkie podejmowane działania. GPR będą przyjmowane przez radę gminy w formie uchwały. W koncepcji rządu ich podstawą powinno być wyznaczenie obszarów wymagających interwencji oraz przedstawienie całościowej strategii prowadzenia działań rewitalizacyjnych. "Gminny program rewitalizacji powinien zawierać m.in. szczegółową diagnozę obszaru rewitalizacji, cele rewitalizacji, opis przedsięwzięć rewitalizacyjnych, określenie ram finansowych wraz ze wskazaniem źródeł finansowania - publicznych i prywatnych" - przewidziano w ustawie.

Rewitalizacja będzie zadaniem własnym gminy, realizowanym z interesariuszami, jednak będzie to zadanie dobrowolne - nowe przepisy nie są obligatoryjne, tj. nie nakładają na gminy obowiązku uchwalania gminnych programów rewitalizacyjnych.

Gminy, które zdecydują się na podjęcie tych działań, powołają komitety rewitalizacji, które będą płaszczyzną współpracy organów danej gminy i uczestników przedsięwzięć rewitalizacyjnych (mieszkańców, przedsiębiorców, instytucji, itp.). Komitet będzie posiadał kompetencje opiniodawcze i doradcze, będzie więc stanowił forum dialogu szerokiego kręgu przedstawicieli społeczności lokalnej.

Przepisy projektowanej ustawy dają możliwość utworzenia na obszarach rewitalizowanych specjalnych stref rewitalizacji. Czas ich obowiązywania rząd określił na maksymalnie 10 lat. Status strefy będzie dawał możliwość korzystania ze szczególnych udogodnień oraz instrumentów prawnych, takich jak np. ułatwienia w procedurze administracyjnej, możliwość przyznawania dotacji remontowych. Jednym z ważnych postanowień rządu jest także generalne zwolnienie z obowiązku stosowania trybów przetargowych, o ile wartość zamówienia nie przekroczy progów unijnych. Na terenie strefy będzie obowiązywać prawo pierwokupu, czyli gmina będzie miała pierwszeństwo w zakupie nieruchomości. Ustanowienie stref ma także sprzyjać powstawaniu budownictwa czynszowego - priorytetowego na takich terenach.

Rewitalizacja będzie prowadzona także w oparciu o miejscowy plan rewitalizacji (MPR). Będzie on specjalną formą miejscowego planu zagospodarowania przestrzennego. Plan ten będzie mógł być przyjmowany dla obszarów najbardziej zdegradowanych. "Specjalne regulacje cechujące MPR to np.: przypisanie do nieruchomości szczegółowych warunków realizacji inwestycji ujętych w planie miejscowym, zawarcie warunków realizacji inwestycji zobowiązujących do podpisania przez inwestora umowy urbanistycznej czy też możliwość regulowania rodzajów prowadzonej działalności handlowej i usługowej" - napisano w komunikacie CIR.

Rządowy projekt ustawy wprowadza też określone ramy interwencji - obszar rewitalizacji w gminie nie może przekroczyć 20 proc. powierzchni gminy, a działania rewitalizacyjne mogą objąć maksymalnie 30 proc. jej mieszkańców. Ograniczenia te mają według rządu zapewnić "koncentrację działań i środków", a przez to "efektywności i trwałości rewitalizacji".

"Powszechna, dobrze przygotowana i prowadzona rewitalizacja spowoduje, że znaczna część Polaków będzie mieszkać, żyć, uczyć się i pracować w dużo lepszych, przyjaźniejszych i bezpieczniejszych niż dotąd miejscach" - podkreślił rząd w komunikacie. Projekt teraz trafi do Sejmu.