Zapadł wyrok na gaz HFC. Żywność i klimatyzacja droższe wcale nie przez dziurę ozonową

Jest międzynarodowe porozumienie w sprawie ograniczenia wykorzystywania wodorofluorowęgla (HFC), silnego gazu cieplarnianego. Zaakceptowali je przedstawiciele ponad 150 państw podczas spotkania w stolicy Rwandy, Kigali. Wcześniejsze ograniczenia użycia freonu w dezodorantach i lodówkach nic nie dały a dziura ozonowa rośnie. Jednak nie o nią chodzi tym razem. HFC używany jest m.in. w klimatyzatorach, chłodniach żywności i pompach ciepła.

- Porozumienie, wypracowane po tygodniu dyskusji i nocnym maratonie negocjacyjnym w nocy z piątku na sobotę, modyfikuje obowiązujący od 1987 roku Protokół Montrealski w sprawie ochrony warstwy ozonowej, dodając do niego zobowiązanie do walki z gazami HFC - poinformował w sobotę rwandyjski minister ds. zasobów naturalnych Vincent Biruta.

Wynegocjowana umowa, mająca charakter poprawki do Protokołu Montrealskiego, zakłada m.in., że państwa wyżej rozwinięte będą musiały szybciej niż te uboższe ograniczyć wykorzystywanie szkodliwego gazu.

Unia już wcześniej wprowadziła tzw. rozporządzenie o f-gazach, ograniczające użycie gazów fluorowanych, w tym HFC, które masowo są stosowane w chłodnictwie i klimatyzacji, a także w aerozolach, piankach, rozpuszczalnikach i ochronie przeciwpożarowej. Zacznie ono obowiązywać w 2020 roku.

HFC. Co to za diabeł?

HFC - wodorofluorowęgiel, czyli węglowodór fluoru, to substancja chemiczna nie występująca naturalnie, jest wytwarzana wyłącznie przez człowieka. Grupa HFC zaliczana jest do gazów cieplarnianych o bardzo wysokim współczynniku globalnego ocieplenia. Potocznie czynniki chłodnicze z grupy HFC nazywane są "F-gazami”, ponieważ zawierają w swojej cząsteczce fluor.

Wodorofluorowęgiel i pochodne związki, czyli czynniki chłodnicze bezchlorowe są stosowane m.in. w klimatyzacji i urządzeniach chłodniczych. Gazy te nie szkodzą warstwie ozonowej, ale jednocześnie są bardzo silnymi gazami cieplarnianymi, wielokrotnie silniejszymi od dwutlenku węgla.

F-gazy rozpowszechnione zostały w celu zastąpienia freonów grupy CFC i wodorochlorofluorowęglowodorów, wycofywanych na całym świecie dla ochrony ziemskiej warstwy ozonowej postanowieniami Protokołu Montrealskiego (1987). Teraz zdecydowano, że eliminować będzie się również te gazy.

W ramach porozumienia kraje podzielone zostały na trzy grupy z różnych terminami na osiągnięcie wyznaczonej redukcji HFC. Kraje rozwinięte, w tym większość państw europejskich i drugi największy emitent zanieczyszczeń na świecie - USA, zobowiązały się do stopniowego ograniczania stosowania HFC, zaczynając od redukcji o 10 proc. do 2019 roku i kończąc na redukcji o 85 proc. do 2036 roku.

Zakaz "freonów" nic nie dał?

Wcześniejsze zakazy na używanie freonu w dezodorantach, czy lodówkach miały na celu ograniczenie dziury ozonowej.

- Zmiana na HFC przyniosła wymierne efekty w walce z dziurą ozonową. Teraz przyszedł czas na kolejny krok - wyjaśnia dr inż. Jadwiga Popławska-Jach, ekspert z Instytutu Chemii Przemysłowej

Co innego pokazują jednak dane NASA. Dziura wcale nie chce maleć. W ubiegłym roku nad Antarktydą osiągnęła we wrześniu obszar 29,9 mln km2, co jest historycznym maksimum, odkąd badana jest jej wielkość. Jak co roku dziura niknie w grudniu, by rozrastać się od sierpnia. Patrz dane NASA.

Mimo wielu lat silnych restrykcji na międzynarodowy przemysł i całkowitej zmiany technologii, działania te nie zdają się mieć większego wpływu na przyrodę. Naukowcy argumentują, że przyczyną jest fakt, że freon może pozostawać niezmieniony w atmosferze nawet przez 100 lat.

Teraz międzynarodowe gremia dopatrzyły się winnego zagrożenia efektem cieplarnianym w HFC, który zastąpił wcześniejsze odmiany freonów. Decyzja wywoła duże zmiany w przemyśle.

"Alternatywy dla HFC są łatwopalne"

Producenci będą zmuszeni przestawić się na zastępcze czynniki naturalne, np. amoniak, CO2 czy węglowodory. Lobby branż chłodnictwa i klimatyzacji przekonuje, że wciąż "nie ma doskonałego czynnika zastępczego. Alternatywy dla HFC są łatwopalne, toksyczne lub mniej energooszczędne i nie nadają się do wszystkich zastosowań", a "ogólny zakaz stosowania HFC może zagrażać zdrowiu i bezpieczeństwu konsumentów" - czytamy w komunikacie na EPEE (European Partnership for Energy and the Environment).

Jak przekonują przeciwnicy globalnego zakazu, wciąż nie ma jednoznacznych zamienników HFC, równie wydajnych energetycznie i ekonomicznie, a decyzja o zakazie HFC w stacjonarnych urządzeniach klimatyzacyjnych będzie paradoksalnie skutkować zakazem ich stosowania w pompach ciepła - tak istotnych w zmniejszeniu zużycia energii w UE.

Więcej zapłacimy za klimatyzację i za żywność?

Zmiany regulacji generują koszty, które poniesiemy również my. Gdy będziemy chcieli nabić klimatyzację w samochodzie, przyjdzie nam np. zapłacić więcej za płyn chłodzący. Będzie miało to związek z podwyżką cen czynnika trudniej dostępnego na rynku w związku z regulacjami środowiskowymi.

- Problem będzie dotyczył głównie posiadaczy starszych samochodów, których klimatyzacja nabijana jest czynnikiem zawierającym HFC. W nowszych modelach już stosuje się bardziej ekologiczne rozwiązania, np. wykorzystujące węglowodory - argumentuje dr inż. Jadwiga Popławska-Jach, specjalista z Instytutu Chemii Przemysłowej.

Zakaz dotknie prawdopodobnie też cen żywności. Wyższe koszty poniosą chłodnie.

- Można się spodziewać, że część z tych kosztów będą chcieli przerzucić na klientów i odbije się na cenach żywności - sugeruje dr inż. Popławska-Jach.