Ustawa przeciw lichwiarskim pożyczkom. Ziobro zapowiada zmiany w prawie

Nowy przepis przewidujący do pięciu lat więzienia za udzielanie lichwiarskich pożyczek oraz propozycja przewidująca nagrywanie czynności notarialnych - to planowane zmiany w prawie, które w poniedziałek zapowiedziało Ministerstwo Sprawiedliwości. [aktualizacja 14:21]

- Chcemy stworzyć normy prawne, które w sposób skuteczny będą pozwalały bronić bezpieczeństwa w tym bardzo ważnym obszarze, aby cwaniacy, przestępcy wykorzystujący niewiedzę, ufność i podeszły wiek Polaków nie mogli czynić im bezkarnie krzywdy - oświadczył minister sprawiedliwości Zbigniew Ziobro podczas konferencji prasowej poświęconej tematyce walki z lichwą.

Minister wskazał, że ok. 90 proc. postępowań prokuratorskich w tego typu sprawach kończy się albo odmową śledztwa, albo jego umorzeniem. - Ci ludzie pozostają sami ze swym problemem - dodał minister. Według Ziobry skuteczną obroną bezpieczeństwa Polaków będą zmiany prawa.

W Kodeksie karnym ma się pojawić nowy zapis o odpowiedzialności karnej od 3 miesięcy do 5 lat więzienia dla tego, "kto w zamian za udzielone osobie fizycznej świadczenie pieniężne, niepozostające w bezpośrednim związku z prowadzoną przez nią działalnością gospodarczą, żąda od niej odsetek, wynagrodzenia lub jakiegokolwiek innego świadczenia pieniężnego z tytułu udzielenia świadczenia, o łącznej wartości przekraczającej równowartość należnych odsetek maksymalnych".

Oznacza to, że za przestępstwo uznane będzie żądanie spłaty pożyczki, której oprocentowanie - liczone łącznie z przewidzianymi w umowie karami, opłatami, prowizjami czy odsetkami za zwłokę - przekracza dopuszczalną wysokość odsetek, czyli stawkę odsetek maksymalnych wynoszącą w stosunku rocznym dwukrotność wysokości odsetek ustawowych. Obecnie - jak podało MS - jest to w sumie 10 proc.

Nowy przepis będzie miał zastosowanie do konsumentów. Wobec pożyczek udzielanych między przedsiębiorcami w dalszym ciągu będą miały zastosowanie dotychczasowe zasady.

W polskim prawie karnym lichwa już obecnie jest przestępstwem. Zgodnie z Kodeksem karnym do trzech lat więzienia grozi osobie, która "wyzyskując przymusowe położenie innej osoby fizycznej, prawnej albo jednostki organizacyjnej niemającej osobowości prawnej, zawiera z nią umowę, nakładając na nią obowiązek świadczenia niewspółmiernego ze świadczeniem wzajemnym".

Dotychczas jednak - jak wskazywali prawnicy - bardzo niewielu sprawców usłyszało wyrok skazujący w związku z tym czynem. Zdaniem ekspertów może to wynikać przede wszystkim z brzmienia obecnego przepisu, który opiera się na sformułowaniach ocennych - takich jak "przymusowe położenie" czy "niewspółmierność świadczeń" - co może powodować trudności interpretacyjne dla prokuratur i sądów, a w efekcie - niejednolite werdykty.

Kolejne z planowanych zmian mają pojawić się w Prawie o notariacie. Jak powiedziała towarzysząca Ziobrze na konferencji senator niezrzeszona Lidia Staroń, główną z tych zmian ma być wymóg nagrywania czynności notarialnych. Staroń, która przygotowała koncepcję zmian w tej ustawie. - Już nie będzie takich sytuacji, że notariusz nie odczytuje dokumentu, tylko mówi: proszę podpisać - zaznaczyła.

Staroń pytana o szczegóły nagrywania czynności notarialnych powiedziała, że rozporządzenie ministra wskaże jakie mają być do tego używane urządzenia i w jaki sposób trzeba będzie dokonywać utrwaleń wizyt u notariusza.

Kolejne ze zmian Prawa o notariacie dotyczyć mają kwestii odpowiedzialności dyscyplinarnej notariuszy - wydłużenia okresów, w których możliwa będzie taka odpowiedzialność oraz wprowadzenia rozwiązań pozwalających na "natychmiast wykonalne" zawieszenie notariusza.

Ziobro dodał, że jako prokurator generalny zlecił także analizę spraw dotyczących lichwy. - W oparciu o tę analizę są przygotowywane wytyczne prokuratora generalnego i one będą określać sposób postępowania prokuratur w tego rodzaju sytuacjach, kiedy dochodzi do jawnego wyzysku - zaznaczył.

- Poprzednio prokurator generalny wydawał wytyczne m.in. w sprawach mowy nienawiści uznając to, jak widać, za problem dużo bardziej istotny i ważki niż masowe oszustwa, które rujnowały tysiące Polaków każdego roku i wobec których prokuratura była bezradna i nie wykazywała żadnego zaangażowania. To się zmienia również dzięki temu, że rząd ma wpływ na działanie prokuratury i doszło do połączenia urzędów ministra sprawiedliwości i prokuratora generalnego - powiedział Ziobro.

W czerwcu RPO Adam Bodnar opowiedział się w liście do Krajowej Rady Notarialnej za nagrywaniem czynności notarialnych - aby lepiej chronić interesy stron, np. w sytuacji utraty mieszkania w wyniku zawierania niekorzystnych umów pożyczkowych.

Samorząd środowiska jest gotowy uczestniczyć w ewentualnych pracach nad odpowiednimi zmianami legislacyjnymi - mówiła wtedy rzeczniczka KRN, notariusz Barbara Nintza. Dodawała, że sama propozycja nagrywania czynności notariuszy jest dość ogólna i wymagałaby doprecyzowania, m.in. co do tego, które czynności miałyby być nagrywane. Nintza podała, że toczy się kilka postępowań notarialnych sądów dyscyplinarnych wobec notariuszy co do spraw, które były przedmiotem pisma RPO.