Jakie prawa w pracy mają młodzi ojcowie? Kompendium wiedzy przed Dniem Ojca

Wśród przysługujących ojcom uprawnień Aleksandra Brzezina z działu rachunkowości firmy konsultingowej Grupa Gumułka wymienia m.in. - obok np. urlopów tacierzyńskich i rodzicielskich - także np. dwa dni zwolnienia na opiekę nad dzieckiem zdrowym oraz możliwość sprawowania opieki, gdy dziecko zachoruje.

Zgodnie z przepisami, ojciec ma prawo do sześciu tygodni urlopu macierzyńskiego (choć w przypadku ojców przyjęło się już określenie urlop tacierzyński), jeśli matka zrezygnuje po okresie 14 tygodni. Ma też prawo do całego urlopu rodzicielskiego w wymiarze 32 tygodni. Urlop rodzicielski można podzielić maksymalnie na cztery części, z których każda nie może być krótsza niż osiem tygodni; poza małymi wyjątkami, np. gdy dziecko przebywa w szpitalu. Pracownik przebywający na urlopie rodzicielskim zachowuje prawo do zasiłku macierzyńskiego.

Nowością w zakresie urlopu rodzicielskiego jest możliwość późniejszego wykorzystania 16 z 32 tygodni urlopu rodzicielskiego, tzn. do końca roku kalendarzowego, w którym dziecko ukończy 6 lat. Do niedawna całość urlopu rodzicielskiego można było wykorzystać bezpośrednio po urlopie macierzyńskim.

Ponadto wprowadzono możliwość wydłużenia okresu korzystania z urlopu rodzicielskiego maksymalnie do 64 lub 68 tygodni, w przypadku, gdy rodzice zdecydują się na łączenie urlopu rodzicielskiego z wykonywaniem pracy na maksymalnie pół etatu. W konsekwencji powyższych zmian, do sześciu lat wydłużono również okres, w którym rodzice mogą korzystać z urlopu wychowawczego.

W przypadku zgonu matki przy porodzie cały urlop macierzyński oraz rodzicielski może wykorzystać ojciec dziecka.

Zarówno ojciec, jak i matka, mogą wykorzystać urlop wychowawczy w wymiarze trzech lat, w maksymalnie pięciu częściach do końca roku kalendarzowego, w którym dziecko kończy 6 lat.

Podczas urlopu wychowawczego pracodawca nie może wypowiedzieć ani rozwiązać umowy o pracę aż do dnia, w którym urlop się skończy. Rozwiązanie umowy w tym czasie jest dopuszczalne tylko w razie ogłoszenia upadłości lub likwidacji firmy, a także, gdy zaistnieją przyczyny uzasadniające rozwiązanie umowy bez wypowiedzenia z winy pracownika.

W trakcie urlopu wychowawczego pracownik ma prawo podjąć pracę na część etatu u dotychczasowego lub innego pracodawcy albo inną działalność, a także naukę lub szkolenie, jeżeli nie wyklucza to możliwości sprawowania osobistej opieki nad dzieckiem. Po zakończeniu urlopu wychowawczego pracodawca ma obowiązek dopuścić pracownika do pracy na dotychczasowym stanowisku, a jeżeli nie jest to możliwe, na stanowisku równorzędnym z zajmowanym przed rozpoczęciem urlopu lub innym, zgodnym z jego kwalifikacjami. Wynagrodzenie nie może być niższe od tego, jakie otrzymywał w dniu podjęcia pracy na tym stanowisku przed urlopem.

Każdemu ojcu przysługują dwa tygodnie dodatkowego urlopu ojcowskiego, który można wykorzystać jednorazowo lub w dwóch równych częściach (po 7 dni kalendarzowych). Termin wykorzystania urlopu ojcowskiego został wydłużony do momentu ukończenia przez dziecko drugiego roku życia. Warunkiem udzielenia urlopu ojcowskiego jest złożenie wniosku, nie najpóźniej na 7 dni przed rozpoczęciem korzystania z urlopu. Pracodawca musi taki wniosek uwzględnić.

Rodzicowi dziecka przysługuje także zwolnienie od pracy w związku ze sprawowaniem opieki nad dzieckiem do lat 14. Od 2016 r. rodzice wychowujący dzieci w wieku do 14 lat mogą zdecydować o sposobie wykorzystaniu tego urlopu z podziałem na godziny (w wymiarze 16 godzin) lub dni (w wymiarze 2 dni roboczych). Należy to zrobić w pierwszym wniosku o udzielenie takiego zwolnienia złożonym pracodawcy w danym roku kalendarzowym.
W przypadku choroby dziecka rodzice mogą skorzystać ze zwolnienia lekarskiego z tytułu opieki nad dzieckiem chorym w łącznym wymiarze 60 dni kalendarzowych. Za ten czas przysługuje się wynagrodzenie - zasiłek opiekuńczy w wysokości 80 proc. podstawy wymiaru zasiłku, wyliczonego z ostatnich 12 miesięcy kalendarzowych.

Kodeks pracy przewiduje też zestaw uprawnienia dla ojca lub matki z tytułu opieki nad dzieckiem do lat 4. Chodzi o prawo odmowy wykonywania pracy w godzinach nadliczbowych, odmowy wykonywania pracy w porze nocnej oraz odmowy wyjazdów służbowych. Uprawnienie to przysługuje tylko jednemu z rodziców, zatem jeśli ojciec składa oświadczenie o pełnieniu opieki nad dzieckiem do lat 4, z tych uprawnień nie może już skorzystać matka.