Podstawowym przywilejem dla rodziców jest możliwość sprawowania opieki nad nowym członkiem rodziny podczas urlopu macierzyńskiego. Pracownik, który przyjął dziecko na wychowanie i wystąpił do sądu opiekuńczego z wnioskiem o wszczęcie postępowania w sprawie przysposobienia lub przyjął dziecko na wychowanie jako rodzina zastępcza, ma prawo do urlopu na warunkach urlopu macierzyńskiego.
Tygodnie z dzieckiem
Do niedawna wymiar urlopu udzielanego rodzicom adopcyjnym nie zależał od liczby przysposobionych dzieci i także po przyjęciu rodzeństwa przysługiwał urlop przewidziany dla jednego dziecka. Od 1 stycznia ta niekorzystna zasada przestała obowiązywać. Zgodnie z nowymi przepisami wraz z liczbą dzieci przyjętych jednocześnie do rodziny rośnie wymiar urlopu udzielanego nowym rodzicom na zasadach urlopu macierzyńskiego. Z urlopu na przysposobione dzieci mogą korzystać pracownicy i pracownice.
Podstawowy urlop w wymiarze 20 tygodni należy się po przyjęciu jednego dziecka. Gdy rodzina weźmie dwójkę, wówczas długość urlopu rośnie do 31 tygodni, potem z każdym następnym dzieckiem wymiar wolnego rośnie o dwa tygodnie. Maksymalnie urlop macierzyński adopcyjnych rodziców może wynieść 37 tygodni, gdy jednocześnie przyjmują pięcioro i więcej dzieci.
Biologiczna matka bierze urlop macierzyński bezpośrednio po urodzeniu dziecka. Przyjmujący nowych członków rodziny nie mają takiej szansy, bo dzieci, które do nich trafiają, mają czasem nawet kilka lat. Nie oznacza to oczywiście, że dostają urlop tylko na pielęgnację maleństw. Nowy rodzic ma prawo do urlopu w podanym wyżej wymiarze i może z niego korzystać do ukończenia przez dziecko siódmego roku życia, a jeżeli wobec dziecka podjęto decyzję o odroczeniu obowiązku szkolnego, to do ukończenia przez nie dziesiątego roku życia. Oznacza to, że jeśli dziecko trafi do rodziny na krótko przed swoimi siódmymi urodzinami, to urlop będzie odpowiednio skrócony. Ustawodawca zagwarantował jednak minimalny jego wymiar: gdy przyjęto dziecko przed ukończeniem przez nie siódmego roku życia, urlop wynosi dziewięć tygodni.
Jeżeli pracownik przyjmie do rodziny np. dwuletnie dziecko, na urlop na zasadach macierzyńskiego nie może się wybrać, gdy ukończy ono cztery lata. Z tego uprawnienia trzeba skorzystać bezpośrednio po tym, jak trafi pod jego dach – mówi Iwona Jaroszewska-Ignatowska, radca prawny, ekspert prawa pracy.
W dwóch częściach
Znowelizowany kodeks pracy wprowadza podział urlopu macierzyńskiego na część podstawową i dodatkową. Podział taki zastosowany został także do urlopów udzielanych na zasadach urlopu macierzyńskiego.
Ten dodatkowy urlop ma rosnąć stopniowo w kolejnych latach, poczynając od roku 2010. Docelowo ma on wynosić sześć tygodni po przyjęciu jednego dziecka, a gdy jednocześnie do rodziny trafi ich dwójka lub więcej, maksymalny wymiar urlopu dodatkowego wyniesie osiem tygodni.
Pracujący rodzice adopcyjni i opiekunowie dziecka mogą także skorzystać z urlopu wychowawczego. Mają do niego takie samo prawo jak pracujący rodzice biologiczni, muszą też spełnić identyczne kryteria.
Gdy zatem do rodziny trafi dziecko liczące sobie więcej niż cztery lata, nie ma podstaw do ubiegania się o urlop wychowawczy, chyba że wymaga ono osobistej opieki z powodu stanu zdrowia potwierdzonego orzeczeniem o niepełnosprawności lub stopniu niepełnosprawności. W takim wypadku urlop wychowawczy w zależności od potrzeb można wykorzystywać do ukończenia przez dziecko 18. roku życia.
Dodatkowe wolne przy adopcji
Z tytułu przyjęcia jednego dziecka
lata 2010 – 2011 – do 2 tygodni
lata 2012 – 2013 – do 4 tygodni
od 2014 – do 6 tygodni
Z tytułu przyjęcia większej liczby dzieci
lata 2010 – 2011 – do 3 tygodni
lata 2012 – 2013 – do 6 tygodni
od 2014 – do 8 tygodni
Tomasz Zalewski
