Jeden procent podatku na chore dziecko? Nie zawsze pieniądze trafią tam, gdzie chcesz

Myślisz, że gdy odpisujesz jeden procent podatku na niepełnosprawnego Jasia, to chory chłopczyk na pewno te pieniądze dostanie? To wcale nie takie oczywiste. W niektórych przypadkach może się bowiem zdarzyć, że pieniądze zamiast na rehabilitację dziecka, trafią na działalność statutową fundacji. - Wszystko zależy od tego, co zapisane jest w umowie miedzy fundacją a beneficjentem - mówi w rozmowie z Wirtualną Polską Dorota Setniewska ze Stowarzyszenia Klon/Jawor.

Skąd to zamieszanie? Wszystko przez niedoskonałe prawo, które nie reguluje kwestii tzw. "subkont", czyli indywidualnych kont, które organizacje dobroczynne zakładają dla swoich podopiecznych. - Organizacje są w takiej sytuacji sprowadzone do roli pośrednika, a duża grupa podatników nie jest nawet w stanie powiedzieć, jaką organizację wsparła. Pamiętają, że przekazali na chorego Jasia, ale nazwy organizacji nie znają - powiedziała Setniewska.

Przedstawicielka Stowarzyszenia Klon/Jawor mówi nam, że to wcale nie był cel wprowadzonej już ponad 10 lat temu ustawy. - Możliwość odpisu podatkowego miała budować świadomość, odpowiedzialność społeczną - mówi Setniewska. I nie zgadza się z tym, że ustawa powstała, by pomagać potrzebującym. - Absolutnie, od pomocy chorym i ich rehabilitacji jest służba zdrowia - odpowiada.

Wpłacanie pieniędzy na subkonta fundacji jest więc wypaczeniem pierwotnej idei, która przyświecała twórcom przy wprowadzaniu ustawy o działalności pożytku publicznego i wolontariacie.

Źródło konfliktów o pieniądze

Przepisy nie regulują kwestii subkont, co może prowadzić do nieporozumień. - W takich przypadkach zawierane są osobne umowy pomiędzy fundacją a beneficjentem, na przykład rodzicami niepełnosprawnego dziecka - tłumaczy w rozmowie z Wirtualną Polską Dorota Setniewska. - I to na podstawie takich umów rozdzielane są później środki pozyskane z jednego procenta.

Do takich umów nie ma jednak dostępu nikt, poza zainteresowanymi stronami, a już szczególnie podatnicy przekazujący jeden procent swojego podatku. Przedstawicielka Stowarzyszenia Klon/Jawor podaje fikcyjny przykład, w którym na rehabilitację dziecka potrzebne jest 5 tysięcy złotych, a z odpisów podatkowych uzbierało się ponad 7 tysięcy. - Może się więc zdarzyć, że na mocy zapisów w umowie, nadwyżka przeznaczana jest na działalność statutową organizacji pożytku publicznego, a już nie na rehabilitację tego konkretnego dziecka - mówi.

- To może być źródłem nieporozumień na linii rodzice-fundacja, bo często rodzice traktują cały odpis podatkowy jako swoje i później docierają do mnie głosy, że pytają oni "gdzie się podziała ta nadwyżka" - tłumaczy ekspertka. - Tymczasem to nie oni są właścicielami pieniędzy. Byliby nimi, gdyby otrzymali na przykład darowiznę. A tak pieniędzmi dysponuje fundacja - wyjaśnia.

Poza tym, ludzie nie są skłonni do pomagania w formie darowizny. - Co innego, gdy przekazujemy pieniądze, które i tak musielibyśmy oddać państwu, a co innego, gdy trzeba sięgnąć do własnej kieszeni - zauważa nasza rozmówczyni.

Ustawa nie do uratowania?

Czy wadliwe przepisy da się jakoś naprawić? - Żaden polityk nie przyjdzie i nie powie, że "już nie będzie można odpisywać jednego procenta", bo to byłoby polityczne samobójstwo - twierdzi Dorota Setniewska. - Pojawiały się już jednak głosy, że sprawę należałoby jakoś uregulować, ale nikt nie ma na to pomysłu. Wydaje mi się, że jesteśmy już skazani na ustawę taką, jaka obowiązuje dzisiaj i się z tym pogodzić.

Szczególnie, że subkonta to obecnie najpopularniejsza forma zbierania jednego procenta podatku wśród fundacji. - W zeszłym roku cztery organizacje otrzymały w sumie prawie 200 milionów, czyli ponad 30 proc. całej sumy przekazanej przez podatników. A wszystkich organizacji, które mogą w ten sposób pozyskiwać środki jest ponad 8 tysięcy, wiele z nich robi świetne rzeczy, z których korzystają grupy osób, lokalne społeczności, a nawet my wszyscy - zauważa Setniewska.

Z jej zdaniem zgadza się Andrzej Suchcicki ze Stowarzyszenia Rodzin i Opiekunów Osób z Zespołem Downa "Bardziej Kochani". - Patrzę na to z dwóch stron - jako rodzic, ojciec dziecka z niepełnosprawnością i pracownik organizacji pożytku publicznego. Niewątpliwie są takie sytuacje, gdzie rodzice są w trudnym położeniu i to, co zdobędą z jednego procenta, może pomóc w rehabilitacji ich dziecka. Ale takich dramatów jest stosunkowo niewiele - mówi w rozmowie z PAP. Jak dodaje, w jego stowarzyszeniu założonych jest kilkaset subkont i do tej pory były dwa takie przypadki.

- Reszta to taki życiowy, codzienny standard - na pieluszki, krople do nosa, chusteczki nawilżane, na turnus rehabilitacyjny. Ja się na to krzywię jako pracownik organizacji pożytku publicznego - tłumaczy. - Nasze stowarzyszenie dostaje przeciętnie ok. miliona złotych. Z tego 95 proc. trafia na subkonta. Gdybyśmy mieli te pieniądze, to wiedziałbym co z tym zrobić, z korzyścią i perspektywą dla wielu osób - powiedział. Według Suchcickiego przez to, że gros środków z jednego procenta trafia na subkonta, pieniądze się rozpraszają i nie służą większej grupie społeczeństwa.

Dziesiątki milionów dla rekordzistów

Instytucję jednego procenta wprowadzono do polskiego systemu podatkowego 1 stycznia 2004 r. Z podatku dochodowego od osób fizycznych można w zeznaniu rocznym pomniejszyć należny podatek o kwotę przekazaną na rzecz organizacji pożytku publicznego do wysokości jednego procenta.

Jak podaje resort finansów, kwoty przekazywane organizacjom pożytku publicznego wzrastają co roku. W 2015 roku zdecydowało się na to 12,5 mln osób (47 proc. podatników). W sumie organizacje otrzymały ponad 557 mln zł, o ponad 50 mln zł więcej niż rok wcześniej.

Rekordzistą w ubiegłym roku była fundacja "Zdążyć z pomocą", która w sumie otrzymała ponad 136 milionów złotych w ramach jednego procenta podatku. To więcej niż 25 kolejnych organizacji razem wziętych. Ponad 20 milionów złotych podatnicy odpisali na fundację Pomocy Osobom Niepełnosprawnym "Słoneczko". Z kolei niespełna 16 milionów w ten sposób uzyskał Avalon - Bezpośrednia Pomoc Niepełnosprawnym.