Odpowiedzialność za długi małżonka
Wstępując w związek małżeński, czasem w jego trakcie, niektórzy z nas zastanawiają się, czy i kiedy mogą odpowiadać za długi małżonka? Co się stanie, gdy nasz niefrasobliwy mąż albo żona w trakcie małżeństwa pozaciąga zbyt wiele pożyczek, czy też kredytów, przez co komornik może zapukać do drzwi?
Dobrze, gdy nasze rozważania są tylko hipotetyczne. Gorzej, gdy już borykamy się z problemami finansowymi. Zawsze warto jednak znać swoje prawa.
W większości związków małżeńskich w Polsce obowiązuje ustrój wspólności ustawowej /tylko do niego zostanie ograniczony ten artykuł /. Oznacza to, że z chwilą zawarcia małżeństwa przedmioty majątkowe nabyte w czasie jego trwania przez oboje małżonków lub przez jednego z nich wchodzą do majątku wspólnego małżonków /np. nieruchomość, samochód, inne dobra materialne/. Do majątku wspólnego należą też m. in. pobrane wynagrodzenie za pracę i dochody z innej działalności zarobkowej każdego z małżonków.
Jeżeli nasz małżonek "narobił" długów, wierzyciele niewątpliwie mogą zaspokoić się z jego majątku osobistego /np. z nieruchomości, którą zakupił przed zawarciem małżeństwa i która nie weszła w skład majątku wspólnego/. Ale czy wierzyciele męża albo żony mogą żądać zaspokojenia z majątku wspólnego małżonków /np. z mieszkania/? Odpowiedź na to pytanie zależy od tego, czy wyraziliśmy zgodę, by mąż albo żona zaciągnęli określone zobowiązanie /np. na wzięcie kredytu/. Jeżeli bowiem małżonek zaciągnął zobowiązanie za zgodą drugiego małżonka, wierzyciel może żądać zaspokojenia także z majątku wspólnego małżonków. Jeśli natomiast małżonek zaciągnął zobowiązanie bez zgody drugiego małżonka albo zobowiązanie jednego z małżonków nie wynika z czynności prawnej /czyli np. z zawartej umowy/, wierzyciel może żądać zaspokojenia tylko z majątku osobistego dłużnika, z wynagrodzenia za pracę lub z dochodów uzyskanych przez dłużnika z innej działalności zarobkowej, z korzyści uzyskanych przez dłużnika z przysługujących mu praw
autorskich, i innych praw pokrewnych, praw własności przemysłowej, innych praw twórcy, a jeżeli wierzytelność powstała w związku z prowadzeniem przedsiębiorstwa, także z przedmiotów majątkowych wchodzących w skład przedsiębiorstwa.
Zgoda małżonka może być wyrażona w dowolny sposób. Jednak dla celów egzekucji winna być w formie pisemnej. W celu skierowania egzekucji do majątku wspólnego małżonków wierzyciel musi bowiem dysponować odpowiednim tytułem wykonawczym. Jeśli tytuł egzekucyjny /np. wyrok/ jest wystawiony tylko przeciwko dłużnikowi, istnieje możliwość, że sąd nada natomiast klauzulę wykonalności także przeciwko małżonkowi dłużnika z ograniczeniem jego odpowiedzialności do majątku objętego wspólnością majątkową, jeżeli wierzyciel wykaże dokumentem urzędowym lub prywatnym, że stwierdzona tytułem egzekucyjnym wierzytelność powstała z czynności prawnej dokonanej za zgodą małżonka dłużnika. Sąd nada też klauzulę wykonalności przeciwko małżonkowi dłużnika z ograniczeniem jego odpowiedzialności do przedsiębiorstwa wchodzącego w skład majątku wspólnego małżonków, jeżeli wierzyciel wykaże dokumentem urzędowym lub prywatnym, że stwierdzona tytułem egzekucyjnym wierzytelność powstałą w związku z prowadzeniem przedsiębiorstwa. W praktyce
wygląda to często tak, że pod umową, którą zawiera małżonek, kontrahent żąda podpisu jego męża albo żony wraz z oświadczeniem o wyrażeniu zgody.
Przykłady:
- Mąż "wziął" kredyt w banku. Pod umową kredytową żona oświadczyła, że wyraża na to zgodę i złożyła podpis. Mąż przestał spłacać kredyt. Bank może dochodzić zaspokojenia swojego roszczenia zarówno z majątku osobistego męża, jak i z majątku wspólnego małżonków /w tym ze wspólnego lokalu mieszkalnego, ale też z pobranego przez żonę wynagrodzenia za pracę/. W celu wszczęcia egzekucji bank będzie jednak musiał uzyskać stosowny tytuł wykonawczy ? będzie nim np. wyrok, nakaz zapłaty, bankowy tytuł egzekucyjny, zaopatrzony w klauzulę wykonalności zarówno przeciwko mężowi, jak i żonie /odnośnie żony z ograniczeniem jej odpowiedzialności do majątku wspólnego/.
- Żona nie prowadząca przedsiębiorstwa zaciągnęła pożyczkę bez wiedzy i zgody męża. Wierzyciel żony będzie mógł żądać zaspokojenia tylko z majątku osobistego żony, z jej wynagrodzenia za pracę lub z dochodów uzyskanych przez nią z innej działalności zarobkowej, z korzyści uzyskanych przez żonę z przysługujących jej praw autorskich, i innych praw pokrewnych, praw własności przemysłowej, innych praw twórcy. Na zakończenie warto wskazać, że są czynności, dla których ważności zawsze jest wymagana zgoda małżonka. Są to czynności, które dotyczą niektórych przedmiotów majątkowych o znacznej wartości i szczególnej wadze dla funkcjonowania rodziny. Np. zgoda małżonka jest zawsze wymagana do zbycia nieruchomości, jej obciążenia /ustanowienia hipoteki/. Nie musimy się więc obawiać, że małżonek sprzeda, czy też obciąży mieszkanie bez naszej wiedzy.