Tanie oferty nie zawsze najlepsze dla inwestycji

Z roku na rok więcej zamówień publicznych udzielanych jest wyłącznie na podstawie ceny. Umowy są zawierane z firmą, która złoży najtańszą ofertę. Jakie mogą być tego efekty?

_ Czasem może to prowadzić nawet do tego, że zlecenie w ogóle nie zostaje wykonane, a przedsiębiorca jedynie pozoruje pracę _ - ostrzega Grzegorz Wicik, radca prawny z Instytutu Zamówień Publicznych. Podaje przykład.

_ Niedawno złożyliśmy ofertę na audyt wydatkowania środków unijnych. Zwyciężyła firma, która zaproponowała cenę czterokrotnie niższą od naszej. Jestem przekonany, że za tę kwotę nie można profesjonalnie wykonać tej usługi _ - mówi.

Jego zdaniem zamawiający mógł chociaż wprowadzić dodatkową punktację za to, ile osób będzie sprawdzało wyniki audytu, co lepiej oddawałoby stosunek ceny do jakości usługi.

Prof. Andrzej Borowicz z Uniwersytetu Łódzkiego zwraca uwagę, że stosowanie ceny jako jedynego kryterium przy robotach budowlanych w czasie spowolnienia gospodarczego niesie ze sobą jeszcze jedno zagrożenie.

_ Przedsiębiorcy są skłonni oferować ceny rażąco niskie czy wręcz dumpingowe, walcząc o zamówienie. A to może być niebezpieczne zarówno dla ich kondycji finansowej, jak i dla jakości wykonywanych prac _- tłumaczy.

Jest zdania, że jeśli zamawiający decydują się na metodę "zaprojektuj i wybuduj", powinni zastępować kryterium tradycyjnie rozumianej ceny rachunkiem kosztu finalnego.

_ Chociaż jest to bardziej skomplikowane, pozwala poznać rzeczywiste koszty, a nie tylko kwotę, jaką płaci się za samo wybudowanie obiektu. Liczy się przecież także to, ile kosztuje jego użytkowanie, jak często będzie wymagał remontów, jak dużo energii zużyje _ - przekonuje Borowicz. Koncepcje nie są oceniane

Szczególnie razi Borowicza stosowanie ceny jako jedynego kryterium zamówień na prace projektowe. W 2008 r. ponad 90 proc. takich zleceń udzielono wyłącznie na tej podstawie.

_ Mówimy o pracach, które mają charakter twórczy. Tymczasem wybierane są oferty najtańsze, a nie te, które przedstawiają najlepsze koncepcje architektoniczne _- ubolewa.

Swego czasu Izba Architektów wydała nawet uchwałę, w której zabraniała swym członkom startować w przetargach z ceną jako jedynym kryterium. Sąd uznał jednak ten zakaz za niezgodny z prawem.

Jakie poza ceną kryteria można stosować? Już samo prawo zamówień publicznych podpowiada wiele innych: funkcjonalność, parametry techniczne, zastosowanie najlepszych dostępnych technologii w zakresie oddziaływania na środowisko, koszty eksploatacji, serwis oraz termin wykonania zamówienia. To katalog otwarty – od organizatora przetargu i charakteru zamówienia zależy, co będzie chciał premiować. Jedynym ograniczeniem, od którego zresztą są wyjątki, jest zakaz stosowania kryteriów odnoszących się do właściwości wykonawcy.

W bardziej rozwiniętych krajach stosowanie dodatkowych kryteriów jest regułą. W Niemczech wybór oferty wyłącznie na podstawie ceny jest nawet wprost zakazany przez prawo.

_ Zasadę tę wprowadzono już w XIX wieku, gdy runął most wybudowany przez najtańszą firmę _ - mówi Wicik. _ Wtedy to władze doszły do wniosku, że kierowanie się samą ceną nie tylko nie oznacza wyboru najkorzystniejszej oferty, ale może wręcz stanowić zagrożenie. _

Osobnym problemem są kryteria środowiskowe, w Polsce wyjątkowo niechętnie stosowane. Tymczasem Komisja Europejska kładzie na nie coraz większy nacisk.

Sławomir Wikariak
Rzeczpospolita