Tanie oferty nie zawsze najlepsze dla inwestycji

Z roku na rok więcej zamówień publicznych udzielanych jest wyłącznie na podstawie ceny. Umowy są zawierane z firmą, która złoży najtańszą ofertę. Jakie mogą być tego efekty?

_ Czasem może to prowadzić nawet do tego, że zlecenie w ogóle nie zostaje wykonane, a przedsiębiorca jedynie pozoruje pracę _ - ostrzega Grzegorz Wicik, radca prawny z Instytutu Zamówień Publicznych. Podaje przykład.

_ Niedawno złożyliśmy ofertę na audyt wydatkowania środków unijnych. Zwyciężyła firma, która zaproponowała cenę czterokrotnie niższą od naszej. Jestem przekonany, że za tę kwotę nie można profesjonalnie wykonać tej usługi _ - mówi.

Jego zdaniem zamawiający mógł chociaż wprowadzić dodatkową punktację za to, ile osób będzie sprawdzało wyniki audytu, co lepiej oddawałoby stosunek ceny do jakości usługi.

Firmy schodzą poniżej kosztów

Prof. Andrzej Borowicz z Uniwersytetu Łódzkiego zwraca uwagę, że stosowanie ceny jako jedynego kryterium przy robotach budowlanych w czasie spowolnienia gospodarczego niesie ze sobą jeszcze jedno zagrożenie.

_ Przedsiębiorcy są skłonni oferować ceny rażąco niskie czy wręcz dumpingowe, walcząc o zamówienie. A to może być niebezpieczne zarówno dla ich kondycji finansowej, jak i dla jakości wykonywanych prac _- tłumaczy.

Jest zdania, że jeśli zamawiający decydują się na metodę "zaprojektuj i wybuduj", powinni zastępować kryterium tradycyjnie rozumianej ceny rachunkiem kosztu finalnego.

_ Chociaż jest to bardziej skomplikowane, pozwala poznać rzeczywiste koszty, a nie tylko kwotę, jaką płaci się za samo wybudowanie obiektu. Liczy się przecież także to, ile kosztuje jego użytkowanie, jak często będzie wymagał remontów, jak dużo energii zużyje _ - przekonuje Borowicz. Koncepcje nie są oceniane

Szczególnie razi Borowicza stosowanie ceny jako jedynego kryterium zamówień na prace projektowe. W 2008 r. ponad 90 proc. takich zleceń udzielono wyłącznie na tej podstawie.

_ Mówimy o pracach, które mają charakter twórczy. Tymczasem wybierane są oferty najtańsze, a nie te, które przedstawiają najlepsze koncepcje architektoniczne _- ubolewa.

Swego czasu Izba Architektów wydała nawet uchwałę, w której zabraniała swym członkom startować w przetargach z ceną jako jedynym kryterium. Sąd uznał jednak ten zakaz za niezgodny z prawem.

Co poza ceną

Jakie poza ceną kryteria można stosować? Już samo prawo zamówień publicznych podpowiada wiele innych: funkcjonalność, parametry techniczne, zastosowanie najlepszych dostępnych technologii w zakresie oddziaływania na środowisko, koszty eksploatacji, serwis oraz termin wykonania zamówienia. To katalog otwarty – od organizatora przetargu i charakteru zamówienia zależy, co będzie chciał premiować. Jedynym ograniczeniem, od którego zresztą są wyjątki, jest zakaz stosowania kryteriów odnoszących się do właściwości wykonawcy.

W bardziej rozwiniętych krajach stosowanie dodatkowych kryteriów jest regułą. W Niemczech wybór oferty wyłącznie na podstawie ceny jest nawet wprost zakazany przez prawo.

_ Zasadę tę wprowadzono już w XIX wieku, gdy runął most wybudowany przez najtańszą firmę _ - mówi Wicik. _ Wtedy to władze doszły do wniosku, że kierowanie się samą ceną nie tylko nie oznacza wyboru najkorzystniejszej oferty, ale może wręcz stanowić zagrożenie. _

Osobnym problemem są kryteria środowiskowe, w Polsce wyjątkowo niechętnie stosowane. Tymczasem Komisja Europejska kładzie na nie coraz większy nacisk.

Sławomir Wikariak
Rzeczpospolita