TK: przepis wstrzymujący przedawnienie podatku - niekonstytucyjny

Przepis, na podstawie którego urzędy rozpoczynają postępowania karnoskarbowe, by zapobiec przedawnieniu podatku, jest niezgodny z konstytucją w zakresie, w jakim podatnik nie jest informowany o wszczęciu postępowania - orzekł we wtorek Trybunał Konstytucyjny.

Trybunał badał zgodność z konstytucją art. 70 par. 6 Ordynacji podatkowej. Uznał, że przepis ten jest niezgodny z konstytucyjną zasadą zaufania do stanowionego przez państwo prawa (sygn. P 30/11).

Pytanie w tej sprawie złożył do Trybunału Naczelny Sąd Administracyjny, gdy na jego wokandę trafiła sprawa jednego z podatników, któremu urząd skarbowy określił wysokość VAT za 2003 r. Podatnik odwołał się od decyzji urzędu, twierdził, że decyzja została doręczona po upływie pięciu lat od końca roku kalendarzowego, w którym powstał obowiązek podatkowy. Podatnik był przekonany, że jego zobowiązanie podatkowe się przedawniło.

Izba skarbowa jednak, rozpatrując odwołanie podatnika, powiadomiła go, że parę dni przed końcem pięcioletniego okresu przedawnienia wszczęto w jego sprawie postępowanie przygotowawcze dotyczące podejrzenia, że nie zapłacił VAT za 2003 r. Z tego powodu - jak uznała izba - zobowiązanie podatkowe się nie przedawniło.

Podatnik zaskarżył decyzję izby do Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Poznaniu. Podkreślił, że do dnia wydania przez izbę skarbową decyzji nie wiedział o wszczęciu przeciw niemu postępowania przygotowawczego. WSA przyznał rację izbie skarbowej. Podatnik złożył więc skargę kasacyjną.

NSA miał wątpliwości, czy art. 70 par. 6 Ordynacji jest zgodny z konstytucyjnymi zasadami sprawiedliwości społecznej, równości wobec prawa, a także z zasadami zaufania obywatela do państwa i stanowionego przez niego prawa.

We wtorek Trybunał Konstytucyjny uznał, że zakwestionowany przepis jest niezgodny z konstytucją w tym zakresie, w jakim zawiesza termin przedawnienia podatku w efekcie wszczęcia postępowania karnoskarbowego, o czym podatnik nie jest informowany przez urząd do dnia upływu ustawowego terminu przedawnienia.

O tym, że toczy się przeciw niemu postępowanie karnoskarbowe, podatnik dowiaduje się w momencie wydania postanowienia o przedstawieniu mu zarzutów - zauważył Trybunał uzasadniając wyrok. Może też o tym nie dowiedzieć, jeśli postępowanie się zakończy, bo nie będzie uzasadnionego podejrzenia, że przestępstwo popełniła konkretna osoba - dodał TK. Zdaniem Trybunału zasada ochrony zaufania obywatela do państwa i prawa wymaga, by podatnik nie tkwił w stanie niepewności przez bliżej nieokreślony czas.

TK podkreślił, że choć pytanie NSA dotyczyło przepisu w brzmieniu z lat 2003-2005, to również przepis ten jest niekonstytucyjny. To oznacza - zdaniem TK - że art. 70 par. 6 pkt 1 Ordynacji podatkowej musi być znowelizowany.

Zakwestionowana przez Trybunał praktyka, by nie informować podatników o wszczętych przeciw nim postępowaniach budziła zaniepokojenie przedsiębiorców. Na zlecenie PKPP Lewiatan firma GWW Tax przygotowała raport, z którego wynika, że prawie połowę z 381 badanych postępowań karnoskarbowych rozpoczyna się w ostatnim kwartale roku, w którym powinien upłynąć okres przedawnienia.

O praktykę stosowania niekonstytucyjnego przepisu pytali ministra finansów również posłowie PiS Beata Szydło i Przemysław Wipler w interpelacji poselskiej nr 5317. W odpowiedzi wiceminister finansów Maciej Grabowski poinformował, że w 2009 r. w 4974 sprawach skarbówka zawiesiła bieg terminu przedawnienia zobowiązania podatkowego, a w 2010 r. - w 6753 sprawach. W efekcie zarzuty postawiono w ok. 95 proc. spraw, z tego w 4786 wszczętych w 2009 r. i w 6329 wszczętych w 2010 r. - podał Grabowski.

Wiceminister wskazał, że urzędy skarbowe stosują budzący wątpliwości przepis głównie do postępowań dotyczących określonych grup działań przestępczych, takich jak handel złomem. Przepis ten nie jest stosowany po to, by zapobiec przedawnieniu się podatku - zapewnił Grabowski.

Wtorkowej rozprawie przewodniczył sędzia TK Piotr Tuleja, sprawozdawcą był sędzia TK Marek Kotlinowski.