Cisza przed burzą

Analitycy i przedstawiciele branży są podzieleni co do tego, jak kryzys wpłynie na tempo konsolidacji i tempo rozwoju polskiego handlu detalicznego i hurtowego. Powtarzają dwa podstawowe argumenty. Pierwsi uważają, że spowolnienie dotknie wszystkich na rynku, a że banki nie chcą dawać kredytów, więc nie będzie pieniędzy na kosztowne akwizycje. Według drugich dzięki kryzysowi integracja rynku przyspieszy, bo na rynku są podmioty, które prowadziły rozsądną politykę inwestycyjną i mają pieniądze na przejęcia.

Polski rynek detaliczny jest nadal stosunkowo rozproszony, coraz bardziej postępuje jednak jego koncentracja mierzona udziałami wiodących firm. W 2006 roku łączne udziały 20 największych uczestników rynku wynosiły niespełna 30 proc.Według raportu PMR w 2008 roku wartość ta przekroczy 40 proc. _ Jest to spowodowane nie tylko szybkim rozwojem liderów rynku, ale także serią większych i mniejszych przejęć, które miały miejsce w latach 2006-08 _- wyjaśnia Marcin Szaleniec, analityk PMR.

W roku 2008 na polskim rynku detalicznym nie doszło do spektakularnych transakcji, takich jak w latach poprzednich, gdy z rynku wycofały się francuska sieć Geant i holenderski Ahold. Było jednak kilka istotnych akwizycji, które zmieniły układ sił na rynku.

Emperia Holding od połowy ubiegłego roku konsekwentnie skupuje małe, regionalne sieci sklepów spożywczych. W ubiegłym roku przejęła kontrolny pakiet udziałów w ZKiP Lewiatan_94 Holding, organizacji integrującej około 2 tys. sklepów PSH Lewiatan.
Umożliwiło to Emperii awans na czwartą pozycję wśród największych firm działających w handlu detalicznym żywnością.

Pierwsze trzy pozycje zajęły kolejno: Jeronimo Martins Dystrybucja (JMD - właściciel Biedronki)
, Carrefour i Tesco. Emperia dokonała także kilku innych mniejszych akwizycji, przejmując m.in. Lewiatan Dolny Śląsk, Lewiatan Zachód, Lewiatan Orbita i Lewiatan Wielkopolska. Lubelska spółka zapowiada kolejne inwestycje.
_ Nasze plany na następne 2-3 lata to, najogólniej mówiąc, kontynuacja rozwoju, nasz budżet inwestycyjny na rok 2009 wynosi 175 mln zł i w następnych latach będzie podobnie _- mówi Artur Kawa, prezes Emperia Holding.
Istotną transakcją na rynku detalicznym było przejęcie na początku 2008 r. przez spółkę EKO Holding operatora franczyzowego Rabat-Detal, który zarządzał ponad 300 sklepami na terenie województw: śląskiego, małopolskiego, opolskiego, wielkopolskiego oraz dolnośląskiego. Dzięki tej transakcji placówki EKO Holdingu są obecne na terenie prawie całej Polski. Spółka kupiła także udziały w trzech małych spółkach detalicznych: Roma, Astra i Asort, z których każda miała po 10 sklepów.
W połowie roku grupa Eurocash kupiła większościowy pakiet udziałów liczącej 180 placówek Sieci Detalistów Nasze Sklepy.
Pod koniec października ub.r. delikatesowe Bomi zakończyło proces połączenia z siecią supermarketów Rast.
Największą transakcją na polskim rynku z udziałem operatorów zagranicznych było przejęcie przez portugalską firmę Jeronimo Martins Dystrybucja sieci sklepów Plus Discount należących do niemieckiej Grupy Tangelmann.
W październiku ubiegłego roku UOKiK pozwolił JMD na przejęcie ponad 210 supermarketów Plus, firma musi jednak do końca 2009 r. pozbyć się 38 placówek.
Szacowana kwota transakcji to 320 mln euro. Do końca 2008 r. Biedronka miała w 550 miejscowościach ponad 1,3 tys. marketów.

Rozwój przez akwizycje polskich sieci detalicznych zapowiadał także francuski Carrefour. _ Będziemy się przyglądać ofertom, które będą nadarzać się nam na polskim rynku. Przejęcia nie są naszym priorytetem, jednak nie mówimy "nie" _- mówi Gilles Roudy, prezes Carrefour Polska. _ Moje drzwi są cały czas otwarte, zawsze będziemy przyjmować ewentualnych gości z radością, a później będziemy dyskutować. Co z tego wyniknie, zobaczymy. _

Konsolidacja nie ominie polskiego rynku hurtowego, który tak jak handel detaliczny będzie rozwijał się nieco wolniej niż w latach poprzednich. Według firmy PMR, jego wartość przekroczy 170 mld zł w 2008 roku, co będzie oznaczać wzrost o 15 proc.w porównaniu z 14 proc. w roku 2007. W 2009 roku tempo wzrostu rynku będzie niższe, na poziomie 8 proc., na co wpływ będzie miało rosnące znaczenie nowoczesnych formatów handlowych, a także gorsza koniunktura gospodarcza. Według analityków, intensywne procesy konsolidacyjne doprowadzą do powstania kilku dużych ogólnopolskich grup dystrybucyjnych, które realizować będą większość sprzedaży hurtowej w Polsce. PMR szacuje, iż za około trzy lata 10 największych firm hurtowych będzie kontrolować 40-50 proc.tego rynku. Obecnie karty na tym rynku rozdają spółki dystrybucyjne: Emperia, Eurocash, Makro, Bać-Pol, Specjał czy hurtownie specjalistyczne CEDC, Sobieski, Żywiec, ADS i Waspol. Przykładem ostatnich transakcji na rynku hurtowym jest zakończone w 2008 r. przejęcie firmy
McLane przez grupę Eurocash.
W swoją grupę dystrybucyjną inwestowała także Emperia, sfinalizowała m.in. przejęcie spółki Mago z Piły. _ Jest jeszcze kilka ciekawych spółek z grupy MPT, w ramach której działała Mago. Nie wykluczam przyłączenia dalszych firm z grupy _ - mówi Artur Kawa.
Kolejne podmioty hurtowe i detaliczne przejmuje rzeszowska Grupa Kapitałowa Specjał. - W ciągu ostatniego roku przejęliśmy pięć firm dystrybucyjnych działających w różnych częściach Polski południowej. Naszym celem jest dalsza ekspansja terytorialna i objęcie zasięgiem całej Polski - mówi Krzysztof Tokarz, prezes i założyciel firmy Specjał.
Budowę grupy kapitałowej o przychodach przekraczających 1 mld zł i akwizycje sieci hurtowych oraz detalicznych zapowiedziała w ubiegłym roku spółka dystrybucyjna Bać-Pol.
Potentatem na rynku dystrybucji nabiału chce zostać wielkopolska firma Arko. Właśnie rozpoczęła przygotowania do wejścia na giełdę. W ubiegłym roku przejęła firmę Batna z Elbląga i szykuje się do kolejnych przejęć w hurcie i detalu.

Kilka dużych spółek dystrybucyjnych, takich jak: Bać-Pol, GK Specjał, Eko Holding czy Waspol, które deklarowały chęć wejścia na giełdę, aby pozyskać fundusze na inwestycje i przejęcia, w związku z sytuacją na rynku kapitałowym odkłada swoje plany.
Część podmiotów bez odpowiedniego wsparcia finansowego może na rynku nie przetrwać. - Największe problemy mogą mieć spółki, które trafi ły z dużymi inwestycjami na okres spowolnienia gospodarczego. W dodatku wzięły duże kredyty na realizację rozpoczętych planów rozwojowych - uważa Kamil Kliszcz, analityk DI BRE Bank.

Opinie dotyczące tego, jak kryzys wpłynie na konsolidację rynku detalicznego i hurtowego, są podzielone. Niemniej jednak w dłuższej perspektywie - kilkunastu miesięcy - można się spodziewać przyspieszenia integracji rynku.
_ W wyniku dekoniunktury część najbardziej rozdrobnionych branż będzie szybciej się konsolidować. Sytuacja kryzysowa zaostrzy warunki konkurencji i walki o klienta, spowoduje także konieczność schodzenia z cen _- tłumaczy Andrzej Gantner, dyrektor generalny Stowarzyszenia Polskiej Federacji Producentów Żywności. _ To wszystko spowoduje, że przetrwają jedynie najsilniejsi. Czyli ci, którzy faktycznie dobrze zarządzają finansami, mają dobrą płynność i dobrze zaplanowali swoje inwestycje. Ci słabsi mogą po prostu najbliższych kilkunastu miesięcy nie przetrwać. _

Według Bronisława Wesołowskiego, sekretarza generalnego Stowarzyszenia Naukowo- Technicznego Inżynierów i Techników Przemysłu Spożywczego, najbliższe miesiące mogą okazać się niezwykle trudne dla dużych sieci handlowych. _ Obecny kryzys może spowodować duże kłopoty wśród największych detalistów. Główną przyczyną mogą być problemy z uzyskaniem kredytów na finansowanie działalności _ - uważa Wesołowski.
Małe sieci czy pojedyncze placówki nie powinny mieć takich problemów, ponieważ finansują się z własnych środków. Według sekretarza SIT Spoż., sieci wielkopowierzchniowe, aby utrzymać wysoki stadard usług, potrzebują wysokich nakładów finansowych.
Nieco inaczej problem widzi analityk DI BRE, który uważa, że to właśnie większe, dobrze zorganizowane firmy z zabezpieczonym kapitałem są w stanie wykorzystać obecną sytuację na rynku: _ Kryzys może przyspieszyć konsolidację branży handlowej. Najsilniejsze kapitałowo firmy, które są elastyczne w podejmowaniu decyzji inwestycyjnych, jeszcze bardziej zdystansują swoich konkurentów, ponieważ w obecnych warunkach są w stanie jeszcze efektywniej przejmować niż w czasie koniunktury - _ tłumaczy Kamil Kliszcz.
Według niego w doskonałej sytuacji jest Eurocash, który nie ma praktycznie zadłużenia i może składać konkretne oferty potencjalnym partnerom. W mniej komfortowej sytuacji jest Emperia Holding. _ W przypadku lubelskiej spółki potencjał finansowania jest ograniczony, ponieważ firma wykonała ostatnio duży wysiłek akwizycyjny. Nie sądzę, aby Emperia mogła pochwalić się w najbliższym czasie akwizycjami dużych podmiotów. Będą to jak dotychczas przejęcia niewielkich regionalnych graczy _- wyjaśnia Kamil Kliszcz.

Przedstawiciele sieci zapowiadają jednak, że nie będą rezygnować z planowanych inwestycji, ale będą prowadzić je dużo ostrożniej i wybierać tylko najlepsze okazje.
_ Będziemy nadal rozwijać się w sposób organiczny, realizując zaplanowane już inwestycje. A jeżeli nadarzą się rozsądne okazje do przejęć, to je wykorzystamy. Interesują nas przede wszystkim przejęcia sieci supermarketów _- mówi Andrzej Wojciechowicz, prezes Bomi SA. _ W sieciach supermarketów w tym roku może powstać pewien potencjał akwizycyjny. Wynika to z tego, że część klientów tego rodzaju sklepów może przejść do dyskontów czy hipermarketów, które w najbliższych miesiącach będą prowadzić wojnę cenową między sobą. _

Sieć Żabka także myśli o zakupach. _ Nie wykluczamy podjęcia działań akwizycyjnych w nadchodzącym roku, ale nie są one naszym priorytetem. Nasza płynność finansowa pozwala na błyskawiczną reakcję i wykorzystanie potencjalnych okazji rynkowych. Jesteśmy otwarci na wszystkie propozycje _- wyjaśnia Jacek Roszyk, prezes Żabki.

_ Recesja w gospodarce światowej powoduje, że wiele dużych, zagranicznych przedsiębiorstw handlu detalicznego, które chciałyby przejmować inne sieci, będzie się z tym wstrzymywać. Recesja gospodarcza skłania te firmy do rezygnacji z planowanych przejęć - _ mówi Wojciech Szymczak, dyrektor departamentu analiz rynku UOKiK.

Konsolidacja może więc przyspieszyć pod koniec 2009 r. m.in. dlatego, że obecna, trudna sytuacja gospodarcza urealni w negocjacjach wyceny spółek działających na rynku. Dopiero rok 2010 przyniesie wysyp akwizycji, pod warunkiem, że kryzys nie będzie zbyt głęboki i nie nadwyręży kondycji nawet najlepiej przygotowanych przedsiębiorstw.

Według specjalistów, klienci będą uciekać z supermarketów i sklepów osiedlowych do dyskontów i hipermarketów oferujących niższe ceny. _ Dla sklepów dyskontowych kryzys może oznaczać szansę. W związku z tym spodziewamy się, że łączny udział formatu dyskontowego w sprzedaży detalicznej spożywczej szybko będzie się zwiększał _ - wyjaśnia Marcin Szaleniec z PMR.
Czy na kryzysie zarobią dyskonty, czy stracą sieci supermarketów i delikatesów, nie zmienia to faktu, że według opinii analityków i przedstawicieli branży handlowej, ten sektor ucierpi najmniej. - Obecny kryzys nie powinien w dużym stopniu dotknąć firm związanych z przemysłem spożywczym ani tych handlujących artykułami FMCG. Głównym powodem jest to, że są to produkty niezbędne do życia wszystkim konsumentom.
Być może klienci będą kupować nieco mniej lub będą wybierać tańsze produkty - mówi Wojciech Kruszewski, prezes Lewiatan_94 Holding SA, GH Emperia.
Najczęściej można usłyszeć opinię, że nadchodzi kilkanaście miesięcy prawdy dla rynku handlowego - upadną najsłabsi, którzy dotychczas utrzymywali się dzięki kredytom i dobrej koniunkturze gospodarczej.
Najsilniejsi wzmocnią się dodatkowo, deklasując konkurentów. Za kilkanaście miesięcy będzie w zasadzie wiadomo, jaki kształt będzie miał w przyszłości polski handel detaliczny i hurtowy.

Łukasz Stępniak