Racjonalnie rzecz biorąc, na decyzję, w który spośród kilku funduszy o zbliżonej strategii zainwestować, w największym stopniu powinny wpływać koszty. Oczywiście, taniej nie zawsze znaczy lepiej. Dotychczasowe wyniki są także ważne, ale należy pamiętać, że nie ma żadnej gwarancji, że w przyszłości będą powtórzone. Odrzucając wszelkie pozostałe elementy, skoncentrowaliśmy się wyłącznie na kosztach i policzyliśmy, w jakim stopniu mogą one rzutować na potencjalne przyszłe zyski funduszu.
Opłaty związane z uczestnictwem w funduszu inwestycyjnym dzielą się na dwie kategorie: prowizje związane z operacjami na jednostkach uczestnictwa oraz wynagrodzenie za zarządzanie. Pierwsze pobierane są jednorazowo, w momencie dokonywania danej operacji, np. zakupu jednostek. Natomiast wynagrodzenie za zarządzanie jest naliczane i po trochu pomniejsza bieżącą wartość jednostki każdego dnia. Jego maksymalna wartość w statutach funduszy podawana jest zazwyczaj jako określony procent od średniej wartości aktywów netto (WAN) funduszu w skali roku.
Obliczenie, jak prowizja przy zakupie jednostek uczestnictwa wpływa na wartość naszej inwestycji, nie nastręcza wiele trudności. Wpłacając do funduszu 100 zł, od którego zostanie potrącona 5-proc. prowizja, inwestujemy de facto 95 zł. Zatem, jeśli wartość jednostki wzrośnie do 150 zł, to nasza stopa zwrotu wyniesie 50 proc., a nie 57,9 proc., jak zapewne chciałoby to przedstawiać zarządzające funduszem towarzystwo funduszy inwestycyjnych (TFI)
.
Na przykładzie naszych wyliczeń, przeprowadzonych przy założeniu dokonania jednorazowej wpłaty, okresie trwania inwestycji równym pięć lat i zmianie wartości jednostki uczestnictwa wynoszącej +54,5 proc. (żeby jak najwierniej oddać rzeczywistość, posłużyliśmy się dziennymi wahaniami jednostki uczestnictwa jednego z funduszy polskich akcji w latach 2005-2009), każdy dodatkowy punkt procentowy prowizji przy zakupie, przełożył się na uszczuplenie ostatecznej stopy zwrotu ok. 1,3-1,5 pkt proc. Jeżeli więc prowizja wynosiłaby 5 proc., stopa zwrotu wyniosłaby nie wspomniane 54,5 proc., a 46,8 proc. (54,5 minus 7,7 – zgodnie z załączoną tabelą).
_ Źródło: obliczenia Open Finance, na podst. historycznych wahań wartości jednostki uczestnictwa jednego z funduszy polskich akcji w latach 2005-2009; przy założeniu jednorazowej wpłaty do funduszu. _
Z powyższej tabeli można się też przekonać, w jakim stopniu na wynik funduszu może rzutować wysokość opłaty za zarządzanie. W tym przypadku wpływ jest znacznie większy. Wynika to oczywiście z faktu, że opłata ta jest naliczana przez cały czas trwania inwestycji, każdego roku. W naszym przykładzie każdy dodatkowy punkt procentowy opłaty za zarządzanie, wpłynął na obniżenie ostatecznej stopy zwrotu ok. 5 pkt proc. Załóżmy czysto hipotetyczną sytuację, w której dwa fundusze zarządzane są w bardzo zbliżony sposób (w ich portfelach są akcje tych samych spółek, w tych samych proporcjach). Różnią się tylko wysokością opłaty za zarządzanie – w pierwszym przypadku wynosi ona 2 proc., a w drugim 4 proc. W naszym przykładzie, posługując się powyższą tabelą, można łatwo odczytać, że ta różnica przełożyłaby się na niemal 10-proc. różnicę w wysokości ostatecznej stopy zwrotu – na niekorzyść funduszu z wyższą opłatą.
Podany przez nas przykład ma zadanie zobrazowania, w jakim stopniu poszczególne rodzaje opłat, związane z uczestnictwem w funduszu, mogą wpływać na ich przyszłe wyniki. Nie należy zapominać, że jest to tylko przykład i podane przez nas szacunkowe wartości procentowe, pokazujące w jakim stopniu opłaty umniejszają zyski, nie są wartościami stałymi – w każdym przypadku są nieco inne. Niemniej, relacja pomiędzy nimi zazwyczaj jest zbliżona. A to z kolei prowadzi do wniosku, że decydując się na wybór konkretnego funduszu i porównując wysokość prowizji z wysokością rocznej opłaty za zarządzanie, o wiele większą uwagę powinno się zwracać na tę drugą, która jest zazwyczaj znacznie mniej wyeksponowana.
Bernard Waszczyk
Open Finance
