Szefowie nie lubią kandydatów z obcymi nazwiskami

Wybierając kandydatów do pracy, pracodawcy preferują tych z polskim obywatelstwem - wynika z badania Instytutu Spraw Publicznych, które po raz pierwszy w Polsce przeprowadzono przy pomocy tzw. testów dyskryminacyjnych.

Badacze ISP analizowali, czy na polskim rynku pracy dochodzi do dyskryminacji cudzoziemców. W tym celu, w odpowiedzi na oferty pracy umieszczone przez autentycznych pracodawców, wysłali CV fikcyjnych kandydatów o ukraińskich i wietnamskich nazwiskach oraz CV polskich obywateli. Później monitorowali liczbę i rodzaj reakcji ze strony osób poszukujących pracowników.

Badanie ISP zostało przeprowadzone w okresie lipiec-wrzesień 2010 r. Wyniki zaprezentowano zorganizowanej przez ISP konferencji "Sąsiedzi czy intruzi - zjawisko dyskryminacji cudzoziemców w Polsce".

Ukraińców i Wietnamczyków wybrano ze względu na dużą liczbę osób tych narodowości w Polsce, dlatego prawdopodobieństwo, że staraliby się oni o pracę w kraju było największe.

CV w imieniu kandydata z Polski i cudzoziemca wysłano do 167 pracodawców w Warszawie, którzy w internecie zamieścili ogłoszenia o pracy na stanowiskach: asystent biurowy, recepcjonista w hotelu, kucharz, główny księgowy i programista. Dziewiętnastu pracodawców zaprosiło jednego lub obydwu kandydatów na rozmowę kwalifikacyjną lub w inny sposób wyraziło zainteresowanie ich kandydaturami. Aby uzyskać jedno zaproszenie dla kandydata z polskim obywatelstwem, konieczne było wysłanie dziesięciu CV, zaś dla obcokrajowca - prawie 17. W ocenie ISP wskazuje to na preferencje pracodawców dla kandydatów z polskim obywatelstwem.

Jak powiedziała dr Kinga Wysieńska z ISP, testy dyskryminacyjne są najlepszym sposobem wykrywania dyskryminacji bezpośredniej, ponieważ pokazują faktyczne zachowania, a nie tylko deklaracje badanych. Dają też szansę na udowodnienie, że do dyskryminacji dochodzi z powodu konkretnej cechy, takiej jak kolor skóry, płeć czy wiek, a nie jest ona związana z żadnymi merytorycznymi przesłankami, jak np. wydajność pracy.

- W klasycznie stosowanych technikach sondażowych, trudno jest uzyskać prawdziwą odpowiedź na drażliwe pytania. Nikt nie przyznaje się otwarcie do tego, że kogoś dyskryminuje - powiedziała.

Testy dyskryminacyjne po raz pierwszy zostały użyte w Wielkiej Brytanii i w USA w latach 60. XX w.; początkowo były wykorzystywane do badania zjawiska dyskryminacji na rynku mieszkaniowym. Obecnie prowadzone są w wielu krajach na świecie, m.in. w Belgii, Czechach, Danii, Francji, Szwecji, w Niemczech, na Węgrzech, Litwie i na Słowacji.

Jak oceniła Wysieńska, w Polsce dotychczas z nich nie korzystano, głównie dlatego, że nie były one znane. - Ten rodzaj testów początkowo stosowano głównie do badania zjawiska dyskryminacji ze względu na rasę, tymczasem Polska była i wciąż jest krajem dość jednolitym etnicznie. Obecnie ich zastosowanie jest szersze - można z nich korzystać w celu analizy dyskryminacji z takich powodów jak wiek, płeć, macierzyństwo i niepełnosprawność, więc powinny się one upowszechnić - powiedziała.

W niektórych krajach wyniki takich testów służą jako dowody w sprawach sądowych. We Francji, wraz z ustawą o równym traktowaniu z 2001 r., wprowadzono możliwość stosowania i wykorzystywania wyników testów dyskryminacyjnych jako dowodów w sprawach karnych. Na Węgrzech w 2004 r. przyjęto zaś rozporządzenie uznające prawo węgierskiego organu równościowego do przeprowadzania testów i prezentowania ich wyników w sądach.

W polskim sądownictwie technika testów dyskryminacyjnych jest praktycznie nieznana - brak jest przepisów prawnych przyznających możliwość ich przeprowadzenia jako dowodów w sprawach o dyskryminację. Jak wyjaśniła Wysieńska, polskie prawo przewiduje, że przestępstwo ma miejsce, gdy jest też jego ofiara. Aby więc móc wykorzystać testy dyskryminacyjne w postępowaniu sądowym, musiałaby wziąć w nich udział faktycznie dyskryminowana osoba.