Najczęstsze problemy z ubezpieczycielami

Jak wynika z ostatniego badania TNS Global, jeśli kierowca miał stłuczkę nie ze swojej winy, to martwi się najbardziej o to, czy... w ogóle dostanie odszkodowanie - takiej odpowiedzi udzieliła prawie połowa ankietowanych. Jedna trzecia martwi się o szybką likwidację szkody, a jedna piąta o adekwatną wysokość świadczenia. Z praktyki wynika, że rzeczywiście jest się o co bać. Na jakie pułapki ubezpieczycieli trzeba uważać najczęściej?

Rzecznik Ubezpieczonych zauważył także, że pomimo uchwały Sądu Najwyższego, wciąż wiele zakładów ubezpieczeniowych pomniejsza kwoty wypłacanego odszkodowania poprzez dokonywanie potrąceń amortyzacyjnych od wyliczania wartości nowych części zamiennych.

Zakłady ubezpieczeń stosują tzw. "wskaźnik urealnienia" w kalkulacjach kosztów napraw. Argumentują, że służy on wyliczaniu średniej ceny części zamiennej w oparciu o ceny nowych części, a jego wysokość nie wynika z dokonywanych potrąceń amortyzacyjnych, a z faktu ilości oraz dostępności i cen alternatywnych części (zamienników) na rynku.

Rzecznik twierdzi, że ta argumentacja jest prawdziwa tylko w sprawach, w których części te faktycznie występują na rynku i mogą zastąpić wszystkie oryginalne. To jest amortyzacja rodzajowa - czyli zastąpienie elementów oryginalnych zamiennikami.

Jednak nie wszystkie uszkodzone części oryginalne mają swoje odpowiednie zamienniki. Zakłady ubezpieczeń pomimo wniosków rzecznika nie potrafiły udowodnić i wykazać, jakiego rodzaju części poszkodowany mógłby zakupić po dokonaniu urealnienia. Nie potrafiły też wykazać, jakie podmioty są producentami części ujętych w kalkulacji kosztów naprawy, jak również od jakich producentów lub dostawców części oryginalnych w chwili ustalenia odszkodowania poszkodowany mógł nabyć części oryginalnie po cenie, którą poparte były wyceny ubezpieczycieli.

Udział własny jest to określona w umowie ubezpieczenia część wartości szkody, jaką właściciel pojazdu zobowiązuje się pokryć w sytuacji jej wystąpienia. Warunek ten wyrażany jest na dwa sposoby:

Kwotowo (np. 200 zł w momencie gdy powstanie szkoda)
Procentowo (np. 10 proc. w momencie gdy powstanie szkoda)

Dla przykładu, jeśli udział własny został określony na poziomie 10 %, a naprawa powstałej szkody wynosi 1000 zł, to Ubezpieczyciel wypłaci odszkodowanie o wartości 900 zł.

Każdy zakłada ubezpieczeń może indywidualnie ustalać udział własny. Jego dokładny opis powinien znajdować się w Ogólnych Warunkach Ubezpieczenia (OWU). Niektóre z towarzystw stosują obowiązkowy udział własny. W takich sytuacjach klient zawsze przy wypłacie odszkodowania musi liczyć się z jego pomniejszeniem.

Aczkolwiek trzeba przyznać, że dzięki udziałowi własnemu istnieje możliwość pomniejszenia wysokości składki ubezpieczeniowej.

Jest jeszcze jedna sytuacja, w której ubezpieczyciel nie musi wypłacać odszkodowania.

Franszyza integralna to kwota, stanowiąca dolną granicę odpowiedzialności ubezpieczyciela. Czyli poniżej jej wysokości ubezpieczyciel nie odpowiada za powstałą szkodę.

Ten rodzaj ograniczenia jest spotykany we wszystkich rodzajach ubezpieczeń. Jego celem jest wyeliminowanie konieczności likwidowania przez ubezpieczyciela drobnych szkód, których koszt likwidacji przekracza wysokość strat.

Franszyza integralna może być oznaczona kwotowo albo jako procent sumy ubezpieczenia. Warto jednak pamiętać, że w sytuacji, gdy wartość szkody przekroczy minimalną kwotę, wówczas ubezpieczyciel wypłaca całe należne odszkodowanie.

Na przykład, jeśli franszyza integralna wynosi 100 zł, w przypadku szkody w wysokości 50 zł, ubezpieczyciel nie pokryje jej kosztów. Jeśli jednak szkoda wyniesie 150 zł, wówczas zakład ubezpieczeniowy wypłaci odszkodowanie w pełnej wysokości.

Zakład ubezpieczeń ma 30 dni spełnienia świadczenia wynikającego z umowy ubezpieczenia, czyli wypłacenia odszkodowania. Obowiązek ten wynika z art. 817 kodeksu cywilnego. Po tym terminie ubezpieczyciel ma obowiązek albo wypłacić odszkodowanie, lub go odmówić.

Taki jest standard, czas ten teoretycznie można skrócić, ale nie można go wydłużać. Jeśli towarzystwo ubezpieczeniowe powstrzymuje się, albo zwleka z wypłatą odszkodowania, mamy podstawy do postawienia zarzutu nienależytego wykonania zobowiązania. To powoduje, że możemy domagać się odsetek za zwłokę.

Co istotne, mamy takie prawo niezależnie od tego czy ubezpieczyciel faktycznie przyczynił się do powstania zwłoki. Bowiem zgodnie z art. 481 § 1 k. c.:

Jeżeli dłużnik opóźnia się ze spełnieniem świadczenia pieniężnego, wierzyciel może żądać odsetek za czas opóźnienia, chociażby nie poniósł żadnej szkody i chociażby opóźnienie było następstwem okoliczności, za które dłużnik odpowiedzialności nie ponosi.

Po wyroku Sądu Najwyższego z 17 listopada 2011 roku ubezpieczyciele - co do zasady - zaczęli refundować koszty najmu pojazdu zastępczego.
Jednak zdaniem Rzecznika Ubezpieczonych wykształcił się taki model likwidacji szkód, który w wielu przypadkach wyłącza lub ogranicza wysokość należnego odszkodowania. W ocenie rzecznika na rynku pojawiały się następujące praktyki sprzeczne z uchwałą SN:

- uzależnianie refundacji wydatków na najem od udowodnienia, że poszkodowany wykorzystujący samochód do celów prywatnych poniósłby inną szkodę majątkową lub też, że poszkodowany nie mógł zaspokoić swoich potrzeb konsumpcyjnych i życiowych poprzez skorzystanie z komunikacji publicznej;

- zwrocie wydatków na najem pojazdu zastępczego tylko za okres technologicznego czasu naprawy, w przypadku szkody częściowej, w pojeździe z pominięciem innych obiektywnych i niezależnych od poszkodowanego czynników, które w okolicznościach danej sprawy wpływały na łączny czas niemożności korzystania z własnego pojazdu;

- przyjmowanie odpowiedzialności za wydatki na najem pojazdu zastępczego w przypadku szkody całkowitej w pojeździe, tylko za okres od zgłoszenia szkody do dnia oględzin, oraz 7 dni na zagospodarowanie pozostałości powypadkowych, niezależnie od tego, czy poszkodowany rzeczywiście posiadał możliwość odtworzenia możliwości korzystania z rzeczy poprzez zakup innego pojazdu mechanicznego;

- pomniejszanie wysokości należnego odszkodowania o nieudowodniony, dowolnie przyjęty procentowy wskaźnik zaoszczędzonych wydatków na eksploatację własnego pojazdu (np. 10%, 20%);

- pomniejszanie wysokości należnego odszkodowania za wydatki na najem pojazdu zastępczego, poprzez obniżenie dziennej stawki czynszu najmu do stawek najniższych na rynku lub do wewnętrznie przyjętych przez ubezpieczyciela, pomimo że stawka czynszu najmu poniesiona przez poszkodowanego była stawką rynkową.

Towarzystwa często wychodzą z założenia, że jeśli ktoś chce dostać odszkodowanie bezpośrednio na swój bankowy rachunek, to chce auto naprawić jak najtaniej, albo nie chce naprawiać go wcale. Dlatego zdarzają się takie sytuacje, że przelew opiewa na mniejszą kwotę niż ta, która została wyliczona w kosztorysie. To także nie jest postępowanie zgodne z wyrokiem Sądu Najwyższego sprzed dwóch lat.