Jak obronić się przed komornikiem?

Sytuacji, w której dochodzi do nadużyć przy egzekucji komorniczej, można przytoczyć bez liku. Najgłośniejsza dotyczyła zajęcia drogiego sprzętu rolniczego, który nie należał do dłużnika, tylko jego sąsiada. Nieuczciwy komornik zajął wart 100 tys. zł ciągnik, po czym sprzedał go za pośrednictwem komisu za 40 tys., nie dając właścicielowi żadnych szans na odzyskanie niesłusznie zajętego sprzętu. Najczęściej dochodzi do pomyłek, w wyniku których długi ściągano nie z dłużników, a Bogu ducha winnych obywateli. Takich spraw było w ostatnim czasie przynajmniej kilkanaście. Ostatnia dotyczyła emeryta, któremu komornik zajął oszczędności życia w banku, bo urzędnik sądowy, źle wpisał numer PESEL dłużnika.

Aby nie być bezbronnym w konfrontacji z urzędnikami sądowymi, warto poznać swoje prawa. Wszystkie kwestie, w tym uprawnienia i obowiązki komorników, określa ustawa z 29 sierpnia 1997 r. o komornikach sądowych i egzekucji. Reguluje ona wiele szczegółowych kwestii, w tym tryb składania odwołań, skarg, limitów, tego, ile i jakich środków mogą zająć, nawet czasu, w jakim może być przeprowadzana egzekucja.

Zgodnie z zapisami ustawy komornicy są funkcjonariuszami publicznymi, którzy działają przy sądach rejonowych. Wykonują oni tytuły egzekucyjne i wykonawcze oraz orzeczenia sądowe w sprawach o roszczenia pieniężne, niepieniężne oraz o zabezpieczenie roszczeń.

Jeśli komornik, aplikant lub asesor zaniechał obowiązków, naruszył godność i powagę urzędu albo przepisy prawa, grozi mu postępowanie dyscyplinarne. Ukarany może zostać upomnieniem, naganą, karą pieniężną lub wydaleniem ze służby komorniczej. Wniosek o wszczęcie postępowania dyscyplinarnego wobec konkretnego komornika, aplikanta lub asesora komorniczego może złożyć Minister Sprawiedliwości, prezesowie sądów, sędziowie, organy samorządu komorniczego. Aby zwrócić uwagę organów na działania komornika należy złożyć skargę do sądu rejonowego, opisującą naruszenia prawa lub obowiązków, których dopuścił się komornik. Takie pismo może być składane wielokrotnie (7 dni od wizyty komornika lub jego interwencji), a jego wniesienie powoduje, że czynności komornika poddane są kontroli i ocenie sądu. Ich celem jest zbadanie legalności działań komornika. Zaskarżona może być każda jego czynność (zajęcie) albo zaniechanie dokonania czynności.

Skarga powinna zawierać:

• wskazanie stron postępowania i ich adresów;
• określać zaskarżaną czynność lub zaniechanie dokonania czynności;
• zawierać wniosek o zmianę, o uchylenie lub o dokonanie danej czynności wraz z uzasadnieniem;
• sygnaturę akt komornika;
• odręczny podpis osoby wnoszącej skargę. Zgodnie z ustawą komornik jest obowiązany do naprawienia szkody wyrządzonej przez niezgodne z prawem działanie lub zaniechanie przy wykonywaniu czynności (zastępca komornika odpowiada za swoje działania jak komornik). Skarb Państwa jest odpowiedzialny za szkodę solidarnie z komornikiem. To znaczy, że ewentualne odszkodowania wypłacane są z kieszeni podatnika.

Pracownicy kancelarii komorniczej mogą wykonywać czynności urzędowe (udać się do dłużnika, by dokonać zajęcia) w dni robocze i soboty w godzinach od 7 do 21. Na działanie w dni ustawowo wolne lub w godzinach nocnych zgodę musi wydać prezes sądu rejonowego. Jeśli komornik rozpocznie czynności u dłużnika przed 21., może prowadzić bez zgody sądu tylko wtedy, gdy zachodzi podejrzenie, że ich przerwanie może utrudnić dochodzenie należności.
Jeśli komornik dokonuje egzekucji w sprawach o roszczenia pieniężne, to pobiera od dłużnika tzw. opłatę stosunkową. Wynosi ona 15 proc. kwoty, której dotyczy tytuł egzekucyjny (maksymalnie 30-krotność przeciętnego miesięcznego wynagrodzenia, czyli aż 120 750 zł!). Zajmując wynagrodzenie z tytułu umowy o pracę, świadczenie rentowe, emeryturę, zasiłek dla bezrobotnych czy stypendium, pobiera prawie o połowę mniej - 8 proc.

W sądzie rejonowym, przy którym działa komornik, dłużnik ma prawo złożyć wniosek o obniżenie opłaty (w terminie 7 dni od dnia uzyskania informacji o ściągnięciu opłaty), a sąd wziąwszy pod uwagę dochody i sytuację majątkową dłużnika, może ją obniżyć.

Emerytury i renty podlegają zajęciu do 25 proc. wysokości (art. 140 ustawy o emeryturach i rentach z FUS Dz.U. 2013 nr 0 poz. 1440). Wyjątkiem są seniorzy uzyskujący najniższe świadczenia (880,45 zł brutto). W ich wypadku ustanowiono kwotę wolną od zajęcia, która równa się 50 proc. (440,23 zł brutto) najniższej emerytury lub renty.

Dla osób zatrudnionych na cały etat kwota wolna od zajęcia równa jest płacy minimalnej. Do końca 2015 roku po ściągnięciu należności z pensji na życie nie może zostać dłużnikowi mniej niż 1750 zł brutto (1286,16 zł netto). Lepiej zarabiającym komornik może jednorazowo zabrać 50 proc. wynagrodzenia (łącznie z premiami, nagrodami, odprawami i ekwiwalentem za urlop wypoczynkowy)
. Wyjątkiem jest egzekucja świadczeń alimentacyjnych – w tym wypadku komornik może zająć 60 proc. wynagrodzenia.

Wynagrodzenia z tytułu umów zlecenie lub o dzieło może zostać zajęte przez komornika w całości, o ile nie jest to jedyne źródło utrzymania dłużnika. Wówczas stosuje się takie same zasady jak w przypadku umowy o pracę. Aby nie zostać pozbawionym całości wynagrodzenia, dłużnik musi poinformować i udowodnić, że jest zatrudniony na śmieciówkę.

Niezależnie od wejścia na pensję komornik może zająć środki zgromadzone na koncie w banku. W tym wypadku kwoty wolne od zajęcia są wyższe, równe trzykrotności przeciętnego miesięcznego wynagrodzenia w sektorze przedsiębiorstw bez wypłat nagród z zysku (ok. 12 000 zł).

Czego komornik nie może zająć Ustawa o komornikach sądowych i egzekucji wyłącza z egzekucji komorniczej następujące świadczenia:

• sumy i świadczenia w naturze wyasygnowane na pokrycie wydatków lub wyjazdów w sprawach służbowych,
• sumy przyznane przez Skarb Państwa na specjalne cele (w szczególności stypendia, wsparcia),
• prawa niezbywalne, chyba że możność ich zbycia wyłączono umową, a przedmiot świadczenia nadaje się do egzekucji albo wykonanie prawa może być powierzone komuś innemu,
• świadczenia z ubezpieczeń osobowych oraz odszkodowania z ubezpieczeń majątkowych w granicach określonych w wysokości 3/4, lecz nie dotyczy to egzekucji mającej na celu zaspokojenie roszczeń z tytułu alimentów (zatem komornik może zająć tylko 25% kwot z tytułu odszkodowania),
• świadczenia z pomocy społecznej,
• u dłużnika pobierającego periodyczną stałą płacę – pieniądze w kwocie, która odpowiada niepodlegającej egzekucji części płacy za czas do najbliższego terminu wypłaty, a u dłużnika nieotrzymującego stałej płacy – pieniądze niezbędne dla niego i jego rodziny na utrzymanie przez dwa tygodnie,
• świadczenia alimentacyjne, świadczenia pieniężne wypłacane w przypadku bezskuteczności egzekucji alimentów, świadczenia rodzinne, dodatki rodzinne, pielęgnacyjne, porodowe, dla sierot zupełnych.