Jak przeprowadzić montaż finansowy inwestycji

Co to znaczy „montaż finansowy”?

- No cóż, jeszcze kilka lat temu, kiedy środowiska finansowe, eksperci, konsultanci oraz przedsiębiorcy oczekiwali na wytyczne dotyczące funduszy unijnych okresu programowania 2007-2013, termin „montaż finansowy” pojawiał się wyłącznie w specjalistycznych środowiskach i był używany najczęściej przy skomplikowanych transakcjach inwestycyjnych zastrzeżonych dla dużych projektów infrastrukturalnych. W czwartym roku absorpcji funduszy okresu programowania 2007-2013 coraz więcej przedsiębiorstw sektora MŚP – a więc tych, które statystycznie stanowią największą siłę napędową gospodarki, podchodzi do procesu finansowania swoich inwestycji jako do swoistego „montażu”, układając świadomie finansowe puzzle pochodzące z różnorodnych źródeł (środki własne, kredyt, dotacja, finansowanie krótkoterminowe VAT), w realistycznym harmonogramie czasowym, dostosowując strumienie finansowe niezbędne do realizacji inwestycji do unikalnego charakteru prowadzonego przez siebie biznesu. I właśnie ten proces: układania poszczególnych
elementów finansowych – tak jak elementów konstrukcyjnych – aby pasowały do siebie, uzupełniały się i tworzyły homogeniczną całość będącą nową wartością – możemy śmiało nazwać „montażem finansowym”.

Co sprawiło, że termin ten stał się nieodłącznym elementem każdego procesu inwestycyjnego?

- Dużą rolę w uświadamianiu przedsiębiorcom roli montażu finansowego spełniły banki – od początku okresu programowania przygotowując specjalne „odmiany” kredytów inwestycyjnych adresowanych pod pomostowe finansowanie projektów współfinansowanych z funduszy unijnych. Nieco mniejsze zastosowanie ma tu leasing, głównie ze względu na brak przeniesienia prawa własności i długotrwałe rozliczanie refinansowania z rat leasingowych – aczkolwiek tu także firmy leasingowe stworzyły nowe produkty finansowe umożliwiające rozpoczęcie użytkowania tzw. assetów z szybką zamianą leasingu w pożyczkę leasingową i przeszacowanie harmonogramu spłat w momencie uzyskania dotacji. Niewątpliwie w najlepszej sytuacji są przedsiębiorcy, którzy są w stanie sami sfinansować realizowany projekt inwestycyjny, gdyż w takiej sytuacji montaż finansowy ogranicza się do wyasygnowania środków własnych – w całości lub w części dopełniającej możliwe do uzyskania z poszczególnych programów zaliczki, a następnie do odzyskania środków pochodzących z
dotacji.

Z jakim montażem mają do czynienia przedsiębiorcy realizujący projekty w innowacyjne przedsięwzięcia?

- Realizowane przez przedsiębiorstwa inwestycje w innowacyjne przedsięwzięcia lub w nowe technologie mogą być finansowane w taki sam sposób jak inwestycje w środki trwałe lub wartości niematerialne i prawne. Traktuje się je bowiem jako przedsięwzięcia inwestycyjne, a więc wymagające nakładów finansowych w celu wytworzenia lub nabycia składników majątkowych, przy pomocy których będą one mogły realizować podstawowe zadania biznesowe zwiększające przychody lub optymalizujące koszty. I dlatego najbardziej efektywnym instrumentem jest tu kredyt pomostowy pod dotację unijną.

Jak on działa?

- Kredyt pomostowy jest to kredyt inwestycyjny, a więc stanowi uzupełnienie środków własnych przedsiębiorcy, stanowiących od 15 do 20 procent wartości inwestycji netto – gdy przedsiębiorca jest podatnikiem VAT, lub brutto – gdy przedsiębiorcy nie przysługuje odliczenie VAT. Jest wypłacany bezgotówkowo na konto dostawcy sprzętu lub wykonawcy inwestycji. Właściwe obliczenie karencji w spłacie rat kapitałowych, dostosowane do zakończenia projektu, złożenia wniosku o płatność i czasu potrzebnego instytucji finansującej do rozliczenia projektu i zatwierdzenia dotacji do wypłaty skutkuje tym, że w okresie rozruchu inwestycji kredytobiorca spłaca jedynie odsetki a zatem jego cash flow nie jest dociążony spłatą rat kapitałowych. Zakupiony z kredytu przedmiot inwestycji stanowi własność kredytobiorcy – a więc spełnione są warunki kwalifikacji do dotacji unijnej. Wniosek o płatność może zostać złożony bezpośrednio po realizacji zadania inwestycyjnego w sposób i w terminie określonym w harmonogramie do wniosku o
dofinansowanie – bez dodatkowej zwłoki. Dotacja, wpływając na konto banku kredytującego inwestycję, powoduje bezkosztową spłatę znacznej części kapitału - wysokość spłaty określa procent dofinansowania, które można uzyskać w poszczególnych programach. Po wpływie dotacji przeliczeniu, a zatem zmniejszeniu odpowiadającego kwocie kapitału spłaconej dotacji, podlegają raty kapitałowe kredytu pozostającego do spłaty. Oczywiście również odsetki ulegają zmniejszeniu, gdyż płacone są od mniejszej kwoty kapitału.

Na czym polega atrakcyjność takiego kredytu?

- Przy ubieganiu się o dotację unijną bank może wystawić promesę kredytową, która potwierdzi zabezpieczenie środków finansowych na realizację zadania i uwiarygodni przedsiębiorcę w oczach instytucji finansującej. Bank kredytujący rozpatrzy wniosek kredytowy na podstawie wniosku i biznesplanu projektu inwestycyjnego złożonego do właściwej instytucji finansującej – zatem przedsiębiorca nie ma potrzeby sporządzania osobnego biznesplanu. W sytuacji jednak, gdy rozważamy zaciągnięcie kredytu na okres dłuższy niż uwzględniony we wniosku o dotację - warto przygotować prognozę finansową: bilans oraz rachunek wyników pro forma na cały okres kredytowania. O kredyt pomostowy można wystąpić bezpośrednio po złożeniu wniosku o dotację. Jednakże, aby mieć gwarancję właściwego zabezpieczenia finansowego, warto poczekać aż zostanie podpisana umowa o dofinansowanie. Zabezpieczenie kredytu stanowić będzie przedmiot inwestycji oraz cesja z umowy o dofinansowanie. W przypadku gdy kredyt jest udzielany jedynie na podstawie
wniosku – bez umowy o dofinansowanie, do czasu zawarcia umowy o dofinansowanie oraz umowy cesji – bank może zażądać ustanowienia przejściowego zabezpieczenia dodatkowego. Bank założy i poprowadzi – nierzadko bezkosztowo – wymagany przez instytucję finansującą rachunek projektu, z którego będą prowadzone rozliczenia inwestycji i na który wpłynie dotacja. W celu sfinansowania VAT od inwestycji – bank udzieli krótkoterminowego kredytu obrotowego, który zostanie spłacony w momencie zwrotu VAT z urzędu skarbowego.

Wspomniała pani o leasingu.

- Tu warto dopytać o produkty, które zawierają w sobie element przeniesienia prawa własności użytkowanego środka trwałego na beneficjenta projektu unijnego i w których w momencie spływu dotacji istnieje możliwość częściowej spłaty kapitału i przeszacowania rat leasingowych. Są firmy, które wprowadziły produkt zwany pożyczką leasingową na finansowanie środków trwałych. To jest fantastyczna rzecz: leasing ma prostszą procedurę rozpatrywania wniosków, zabezpieczenie wyłącznie na zakupionym sprzęcie, a dodatkowo można przy tym produkcie od razu skorzystać z rozliczenia dotacji, czego nie uda się przy tradycyjnych formach leasingu operacyjnego czy finansowego.

Czyli: warto pytać o właściwy produkt?

- Tak. Przedsiębiorca, który potrzebuje środków na inwestycję, przy pierwszym kontakcie z instytucją finansową może od razu określić jaki efekt go interesuje. Wiedząc, jaki jest punkt dojścia, z pewnością doradcy finansowi znajdą formułę na zapewnienie właściwego montażu.

A jak wygląda montaż finansowy w przypadku kredytów z premią technologiczną?

- Bardzo podobnie jak w przypadku kredytów pomostowych – premia jest de facto spłatą części kapitału, po której raty kapitałowe oraz odsetki ulegają zmniejszeniu, stanowią więc mniejsze obciążenie dla beneficjenta. Są tu jednak dwie różnice: premią technologiczną mogą być objęte inwestycje polegające na zakupie nowej technologii i jej wdrożeniu lub wdrożeniu własnej technologii oraz uruchomieniu na jej podstawie produkcji nowych lub znacząco ulepszonych towarów lub usług. A więc: liczy się nie samo wdrożenie nowej technologii tylko jej oddziaływanie poprzez nową jakość produkcji.

A druga różnica?

- Druga różnica polega na samym procesie uzyskania takiego kredytu z premią. Trzeba znaleźć bank, który ma podpisaną umowę z Bankiem Gospodarstwa Krajowego na obsługę kredytów z premią technologiczną. Nie jest to trudne, ponieważ na oficjalnej stronie internetowej BGK znajduje się na bieżąco aktualizowana lista. Tam składa się wniosek o kredyt technologiczny a następnie, na podstawie promesy lub umowy wstępnej, za pośrednictwem wybranego banku wnioskuje się do BGK o premię technologiczną. Oczywiście wniosek o kredyt zawiera biznesplan inwestycji technologicznej, załączniki. Kredyt technologiczny może obejmować nie więcej niż 75 proc. wartości inwestycji, więc udział środków własnych jest na poziomie wyższym niż w przypadku kredytów pomostowych.

I co dalej?

- Czeka się na rozpatrzenie wniosku. Po pozytywnym rozpatrzeniu, BGK wystawia promesę premii technologicznej i wtedy dopiero można zawrzeć ostateczną umowę z bankiem kredytującym i rozpocząć realizację projektu. Jest to ważne, bo wydatki są kwalifikowane dopiero po uzyskaniu promesy z BGK. I to nie koniec: ponieważ dopiero po podpisaniu umowy kredytowej BGK zawrze z beneficjentem umowę o wypłatę premii technologicznej. Wtedy bezpiecznie można realizować projekt.

Na koniec jeszcze jeden termin: zabezpieczenia realizacji projektów. Co można o nich powiedzieć?

- Nie tylko projektów. Także zaciąganych kredytów w bankach komercyjnych i BGK. To nic innego, jak postawienie do dyspozycji instytucji, z którą zawieramy transakcję: umowę o dofinansowanie lub kredyt, wartościowych składników majątku własnego, których upłynnienie pokryje nasze zobowiązanie z tytułu zawartej umowy. W małych projektach wystarczającym zabezpieczeniem jest weksel in blanco, przy większych potrzebne są bardziej cenne aktywa, jak ustanowiona hipoteka na nieruchomości, zastaw rejestrowy na maszynach czy środkach transportu, przewłaszczenie, cesja z należności, poręczenie cywilne lub wekslowe, kaucja pieniężna lub blokada środków.

Kaucja pieniężna w sytuacji gdy potrzebny jest kredyt? To chyba niezbyt logiczne.

- To jest logiczne w sytuacji, gdy posiadamy lokaty których nie chcemy zrywać, ponieważ okres ich zawarcia jest np. dłuższy niż realizowany projekt, lub gdy jest to zabezpieczenie przy pomocy środków osoby trzeciej.

Jak rozwiać obawy przedsiębiorców przed ustanawianiem zabezpieczeń rzeczowych? Często zdarza się słyszeć argument, że wtedy nie rozporządzają oni własnym mieniem i mogą je w każdej chwili stracić.

- Nie zgadzam się z tym, że w każdej chwili. O tym, że sytuacja się zmienia i że na przykład trzeba coś będzie zrobić, aby nie dopuścić do utraty mienia, wiadomo przez dłuższy czas, kiedy projekt zaczyna iść nie tak jak trzeba. Podjęcie już na tym etapie rozmów z bankiem lub instytucją finansującą to podstawa. Nie należy czekać aż instytucje te same upomną się o swoje. W sytuacji trudnej, kiedy zostaną podjęte rozmowy, w większości udaje się wypracować drogę wyjścia z sytuacji patowej. Instytucjom finansującym nie zależy na tym, aby zmieniać charakter działania i przejmować zarząd nieruchomości lub urządzeń. Zależy im jednak na poważnym traktowaniu przez przedsiębiorców.

Rozmawiał: Michał Regulski

Montaż w praktyce Firma A realizuje projekt polegający na zakupie maszyn o wartości 500 tys. zł netto (615 tys. zł brutto), z czego dotacja stanowi 40 proc. wartości kosztów kwalifikowanych. Firma posiada umowę o dofinansowanie i jest płatnikiem VAT. Środki własne firmy stanowią 15 proc. wartości netto projektu, czyli 75 tys. zł. Bank kredytuje: 85 proc. wartości projektu netto czyli 425 tys. zł oraz w całości VAT czyli 115 tys. zł. Kredyt jest udzielony na 10 lat. Karencja w spłacie rat kapitałowych wynosi 12 miesięcy.
Kredyt udzielony jest w miesiącu pierwszym. Rozliczenie projektu i wniosek o płatność następuje w miesiącu drugim. Deklaracja VAT-7 wykazująca zwrot VAT od nabytych środków trwałych zostaje złożona w miesiącu drugim. Urząd skarbowy zwraca VAT w miesiącu piątym. Instytucja finansująca akceptuje rozliczenie projektu i przelewa dotację w kwocie 200 tys. zł w miesiącu siódmym.
Koszty ponoszone przez wnioskodawcę. Miesiąc pierwszy: od dnia udzielenia do końca miesiąca – odsetki od kapitału 425 tys. zł oraz odsetki od kapitału 115 tys. zł. Miesiąc drugi do miesiąc piąty: odsetki od kapitału 425 tys. zł oraz odsetki od kapitału 115 tys. zł. Miesiąc szósty do miesiąc siódmy: odsetki od kapitału 425 tys. zł. Miesiąc ósmy do miesiąc dwunasty: odsetki od kapitału 225 tys. zł. Miesiąc trzynasty do miesiąc sto dwudziesty: rata kapitałowa w wysokości: 2 083,33 zł (225 tys. zł : 108) + odsetki od malejącego kapitału. I tytułem dopowiedzenia: kredyty pomostowe dostępne są dla wszystkich RPO, PROW oraz POIG.