Nobel z ekonomii trafił w ich ręce

Komitet Noblowski przyznał ekonomicznego Nobla. Nagrodę otrzymali Eugene F. Fama, Lars Peter Hansen oraz Robert J. Shiller. Panowie zostali docenieni za empiryczną analizę cen aktywów.

Ekonomiści udowodnili, że o ile nie ma możliwości przewidzenia cen akcji czy obligacji w krótkim terminie (kilku dni czy tygodni), jest całkiem możliwe ich przewidzenie w dłuższej perspektywie, np. trzech do pięciu lat. Jest to odkrycie, które może być postrzegane jako zaskakujące, jednak zostało udowodnione empirycznie przez laureatów.

Eugene F. Fama, jak i Lars Peter Hansen pracują na University of Chicago, natomiast Robert J. Shiller jest profesorem Yale University.

Przyznawana przez Komitet Noblowski nagroda ufundowana jest przez Szwedzki Bank Narodowy, czyli nie pochodzi z funduszy, z których pochodzą Nagrody Nobla.

Nagroda Banku Szwecji im. Alfreda Nobla w dziedzinie ekonomii została po raz pierwszy przyznana w 1969 roku.

Zobacz, kto otrzymał nagrodę w ostatniej dekadzie. Z efektami ich odkryć spotykamy się na co dzień.

Laureaci: Alvin E. Roth, Lloyd S. Shapley
Dziedzina: teoria gier

W 2012 roku nagrodę otrzymali dwaj Amerykanie - Alvin E. Roth oraz Lloyd S. Shapley. Panowie zostali docenieni za prace nad metodami maksymalnie efektywnego dopasowywania do siebie różnych czynników na rynku.

Jak brzmi uzasadnienie Komitetu Noblowskiego, nagroda dla pracującego na Harvardzie Rotha oraz związanego z Uniwersytetem Kalifornijskim Shaply'ego, została przyznana za prace nad głównym problemem ekonomii - jak dopasować do siebie w sposób możliwie najlepszy różne czynniki.

Laureaci opracowali metodę, która w najbardziej efektywny sposób dopasowuje np. studentów do szkół, a dawców organów do potrzebujących. W dodatku - podkreśla się w uzasadnieniu - nagrodzeni przeszli przez cały proces naukowy, od sformułowania teorii, przez badania empiryczne, po praktyczne zaprojektowanie instytucji, działających na danym rynku.

Shaply teorię "stabilnych alokacji" sformułował w latach 60., natomiast w latach 80. Roth użył jej do swoich badań nad rynkiem pracy dla lekarzy w Stanach Zjednoczonych i opracował algorytm, który dopasowuje w tym przypadku poszukujących pracy lekarzy do potrzeb szpitali w sposób maksymalnie efektywny.

Laureaci: Christopher A. Sims, Thomas J. Sargent
Dziedzina: makroekonomia

W 2011 roku nagrodę otrzymali dwaj Amerykanie - Christopher A. Sims oraz Thomas J. Sargent. Panowie zostali docenieni za "badania empiryczne na temat związków przyczynowo-skutkowych w makroekonomii".

Komitet noblowski w uzasadnieniu stwierdził, że laureaci stworzyli modele, pozwalające szacować skutki działań politycznych na gospodarkę oraz wpływ wskaźników makroekonomicznych na decyzje polityczne. W sytuacji, gdy np. bank centralny zmienia stopy procentowe, a potem następuje zmiana inflacji, modele pozwalają odpowiedzieć na pytanie, czy zmiana inflacji była efektem zmiany stóp, czy też bank przewidywał zmianę inflacji i dlatego zmienił stopy procentowe.

Metody opracowane przez laureatów pozwalają powiązać zmiany makroekonomiczne ze zmianami polityki gospodarczej. Są one wysoce użyteczne dla badań makroekonomicznych, ale również np. dla banków centralnych - podkreślił w uzasadnieniu werdyktu komitet noblowski.

Laureaci: Peter A. Diamond, Dale T. Mortensen, Christopher A. Pissarides
Dziedzina: ekonomika pracy

Komitet Noblowski uhonorował w 2010 roku trzech ekonomistów - Cypryjczyka Christophera A. Pissaridesa, a także dwóch Amerykanów - Petera A. Diamonda i Dale'a T. Mortensena.

Naukowcy otrzymali nagrodę za analizę rynków, na których występują "tarcia" (markets with search frictions). Naukowcy opracowali teorię, która pozwala zrozumieć, jaki wpływ na bezrobocie, płace i liczbę wolnych etatów może mieć polityka gospodarcza i regulacje. Wywnioskowali oni, że wyższe zasiłki dla bezrobotnych powodują większe bezrobocie i dłuższy czas poszukiwania pracy.

Laureaci: Elinor Ostrom, Oliver E. Williamson
Dziedzina: zarządzanie

W 2009 roku ekonomicznego Nobla otrzymała amerykańska politolog Elinor Ostrom oraz amerykański ekonomista Oliver E. Williamson.

Ostrom uhonorowano za analizę ekonomicznych aspektów rządzenia, szczególnie przez wspólnoty. Williamsona natomiast za analizę ekonomicznych warunków rządzenia, z wyszczególnieniem roli granic przedsiębiorstwa.

Laureat: Paul Krugman
Dziedzina: ekonomia międzynarodowa

Paul Krugman, amerykański ekonomista, jest twórcą tzw. Nowej Geografii Ekonomicznej - teorii wyjaśniającej m.in. zjawiska związane z procesem globalizacji - a także Nowej Teorii Handlu Międzynarodowego. Za jej opracowanie otrzymał w 2008 roku Nagrodę Nobla.

Krugman zajmował się takimi zjawiskami jak wolny handel, globalizacja czy rozwój miast. W swoich pracach na przełomie lat 70. i 80. wykazał, że produkty mogą być tańsze, jeśli produkowane są w dużych ilościach przez wyspecjalizowane firmy (teoria ekonomii skali). Krugman jest autorem teorii tłumaczącej przyczyny światowej urbanizacji.

Laureaci: Leonid Hurwicz, Eric Maskin, Roger Myerson
Dziedzina: mikroekonomia

W 2007 roku pojawił się polski akcent. Nagrodę Nobla otrzymał amerykański ekonomista polskiego pochodzenia Leonid Hurwicz (ukończył prawo na Uniwersytecie Warszawskim), wraz z Amerykanami - Erikiem S. Maskinem i Rogerem Myersonem.

Doceniono ich prace nad teorią wdrażającą systemy matematyczne w procesy gospodarcze, która przy zastosowaniu równań matematycznych i algorytmów pozwala ocenić prawidłowość funkcjonowania rynków. Teoria pomogła określić ekonomistom skuteczne mechanizmy rynkowe, schematy regulacji i procedury wyborów i dziś odgrywa główną rolę w wielu dziedzinach ekonomii oraz w naukach politycznych.

Laureat: Edmund S. Phelps
Dziedzina: makroekonomia

Edmund Phelps, amerykański ekonomista, otrzymał Nobla za analizę zależności międzyokresowych w polityce makroekonomicznej.

Polskim studentom ekonomii znany jest przede wszystkim z tzw. krzywej Friedmana - Phelpsa, znanej także jako długookresowa krzywa Phillipsa. Główny wniosek, jaki płynie z analizy przeprowadzonej przez Friedmana i Phelpsa, mówi o braku zmienności w długim okresie między inflacją a bezrobociem.

W związku z tym bezcelowe jest wykorzystywanie polityki pieniężnej w celu pobudzania koniunktury gospodarczej, a jedynym celem banku centralnego powinna być troska o utrzymanie niskiej i stabilnej inflacji.

Laureaci: Robert J. Aumann, Thomas C. Schelling
Dziedzina: teoria gier

W 2005 roku izraelski matematyk Robert J. Aumann wraz z Thomasem Schellingiem otrzymał ekonomicznego Nobla za prace dotyczące zastosowania teorii gier w naukach społecznych i mikroekonomii.

Ich teoria pozwoliła zastosować teorię gier - lub teorię decyzji interaktywnej - do poszukiwania odpowiedzi na pytanie, dlaczego niektóre grupy, organizacje i kraje odnoszą sukcesy we współpracy, natomiast inne popadają w kłopoty.

Laureaci: Finn E. Kydland, Edward C. Prescott
Dziedzina: makroekonomia

Nagrodą w 2004 roku podzielili się Norweg Finn E. Kydland oraz Amerykanin Edward C. Prescott. Obydwaj w 1982 roku opublikowali model realnych cykli koniunkturalnych (tzw. RBC) uwzględniający szoki zewnętrzne.

Właśnie za pracę wyjaśniającą, w jaki sposób na cykle koniunkturalne wpływają takie czynniki jak zmiany w polityce ekonomicznej i technologii, zostali laureatami Nagrody Banku Szwecji im. Alfreda Nobla w dziedzinie ekonomii w 2004 roku.

Laureaci: Robert F. Engle, Clive W. J. Granger
Dziedzina: ekonometria

Amerykanin Robert F. Engle w 1982 roku zaproponował nową metodę modelowania zmienności wielkości ekonomicznych, znaną jako model ARCH, czyli model autoregresyjny z warunkową heteroskedastycznością. Za to odkrycie został wyróżniony Nagrodą Nobla, a w uzasadnieniu wskazano, że modele tworzone przez Engle'a są niezbędnym narzędziem nie tylko dla badaczy, lecz także analityków rynków finansowych, którzy stosują je przy wycenie aktywów oraz przy szacunkach ryzyka, jakim są obciążone papiery wartościowe.

Sir Clive William John Granger z Wielkiej Brytanii wynalazł metody statystyczne stosowane do oceny kluczowych właściwości szeregów czasowych, takich jak kointegracja. Metody te są stosowane m.in. do weryfikacji hipotez ekonomicznych, poprawiają możliwości diagnostyczne i prognostyczne modeli ekonometrycznych.

Laureaci: Daniel Kahneman, Vernon L. Smith
Dziedzina: psychologia ekonomiczna i ekonomia eksperymentalna

W 2002 roku nagrodą uhonorowano dwóch ekonomistów z USA - Daniela Kahnemana oraz Vernona L. Smitha.

Daniel Kahneman opracował teorię perspektywy, tłumaczącą podejmowanie przez ludzi decyzji w warunkach ryzyka. Nagrodę otrzymał za zastosowanie narzędzi z psychologii w badaniach ekonomicznych, ze szczególnym uwzględnieniem właśnie teorii perspektywy.

Natomiast Vernon L. Smith został uhonorowany Nagrodą Nobla za wprowadzenie eksperymentów ekonomicznych do badań naukowych i zapoczątkowanie w ten sposób ekonomii eksperymentalnej. Badał m.in. zachowanie uczestników licytacji i aukcji, poszukując najskuteczniejszej metody osiągnięcia wysokiej ceny.

Imię laureata Nagrody Nobla w dziedzinie ekonomii zostało ogłoszone w poniedziałek 14 października o godzinie 13 czasu środkowoeuropejskiego. Noblista dostanie 8 mln koron szwedzkich. Tyle samo, co rok temu.

Łącznie z dzisiejszymi laureatami do tej pory uhonorowanych zostało nagrodą 74 osób. Są na niej takie słynne nazwiska jak Robert M. Solow (twórca modelu wzrostu gospodarczego, znanego obecnie jako model wzrostu Solowa), John F. Nash Jr. (twórca konceptu równowagi w grach niekooperacyjnych nazwany od jego nazwiska równowagą Nasha), John Hicks (twórca modelu IS-LM) czy Wassily Leontief (opracował tzw. macierze przepływów międzygałęziowych).