Pełnomocnik z urzędu - dla kogo i na jakich warunkach?
Pan Maciej chce ubiegać się o przyznanie pełnomocnika z urzędu. Nie wie jednak, czy spełnia ku temu warunki. Ma wątpliwości, czy może ubiegać się o przyznanie adwokata lub radcy prawnego. Kto i kiedy może skorzystać z takiej pomocy?
Pan Maciej chce ubiegać się o przyznanie pełnomocnika z urzędu. Nie wie jednak, czy spełnia ku temu warunki. Ma wątpliwości, czy może ubiegać się o przyznanie adwokata lub radcy prawnego. Kto i kiedy może skorzystać z takiej pomocy?
O przyznanie w sprawie cywilnej pełnomocnika z urzędu, może się ubiegać osoba zwolniona przez sąd od kosztów sądowych w całości lub części. Przysługuje to także osobie, która takiego zwolnienia nie otrzymała. Taka osoba musi jednak złożyć oświadczenie, z którego wynika, że nie jest w stanie ponieść kosztów wynagrodzenia adwokata lub radcy prawnego bez uszczerbku utrzymania koniecznego dla siebie i rodziny. (O tym, jak uzyskać zwolnienie od kosztów sądowych, można zapoznać się w odrębnym artykule). W praktyce oznacza to, że rozpoznając wniosek o ustanowienie profesjonalnego pełnomocnika osoby niezwolnionej od kosztów sądowych sąd bada, czy ubiegający się o pomoc z urzędu, jest w stanie samodzielnie pokryć koszty adwokata lub radcy prawnego. Jeżeli tak, sąd odmówi ustanowienia pełnomocnika). Jeżeli takiej osoby nie stać jednak na skorzystanie z usług prawnych, sąd może przyznać adwokata lub radcę prawnego. Ustanowienie pełnomocnika nie jest jednak uzależnione tylko od sytuacji materialnej wnioskującego. Sąd
uwzględni bowiem wniosek, jeżeli uzna udział adwokata lub radcy prawnego za potrzebny. Jeżeli więc dobrze radzimy sobie z prowadzeniem sprawy, wiemy, jakie składać pisma, wnioski, sąd może stwierdzić, że nie jest nam potrzebna pomoc. Także, gdy nasza sprawa jest typowa i może zostać uznana za prostą, sąd może odmówić nam przyznania pełnomocnika. Dlatego we wniosku warto wskazać i uzasadnić, dlaczego potrzebujemy adwokata lub radcy prawnego.
Wniosek o ustanowienie adwokata lub radcy prawnego można złożyć razem z wnioskiem o zwolnienie od kosztów lub osobno, na piśmie lub ustnie do protokołu w sądzie, w którym sprawa już się toczy, lub gdzie ma być dopiero wytoczona. Jeżeli osoba nie ma miejsca zamieszkania w siedzibie takiego sądu, może złożyć wniosek w sądzie rejonowym właściwym dla swego miejsca zamieszkania. Wtedy sąd przekaże wniosek właściwemu sądowi.
Do wniosku o ustanowienie adwokata lub radcy prawnego należy dołączyć oświadczenie obejmujące szczegółowe dane o swoim stanie rodzinnym, majątku, dochodach i źródłach utrzymania. Oświadczenie sporządza się według ustalonego wzoru (formularz jest dostępny w sądzie, a także na stronie internetowej ministerstwa sprawiedliwości)
. Jeżeli jednak wniosek o ustanowienie adwokata lub radcy prawnego składany jest łącznie z wnioskiem o zwolnienie od kosztów sądowych, dołącza się tylko jedno oświadczenie. W przypadku złożenia wniosku ustnie osoba niezwolniona od kosztów sądowych może również złożyć ustnie takie oświadczenie do protokołu.
W razie oddalenia wniosku o ustanowienie adwokata lub radcy prawnego strona nie może ponownie domagać się ustanowienia adwokata lub radcy prawnego, powołując się na te same okoliczności, które stanowiły uzasadnienie oddalonego wniosku. Ponowny wniosek o ustanowienie adwokata lub radcy prawnego, oparty na tych samych okolicznościach, podlega odrzuceniu. Na postanowienie o odrzuceniu wniosku nie przysługuje zażalenie. Jeżeli jednak nasza sytuacja zmieniła się (np. straciliśmy pracę), możemy ponownie złożyć taki wniosek. Wskażmy wówczas sądowi, co się zmieniło.
Sąd ustanawia nam profesjonalnego pełnomocnika. O wyznaczenie konkretnego adwokata lub radcy prawnego sąd zwraca się do właściwej okręgowej rady adwokackiej lub rady okręgowej izby radców prawnych.
Istnieje możliwość, aby strona we wniosku sama wskazała adwokata lub radcę prawnego, właściwa okręgowa rada adwokacka lub rada okręgowej izby radców prawnych, w miarę możliwości i w porozumieniu ze wskazanym adwokatem lub radcą prawnym, wyznaczy skazanego adwokata lub radcę prawnego.
Adwokat bądź radca prawny, który został wyznaczony przez sąd, ma obowiązek zastępowania strony do chwili prawomocnego zakończenia postępowania. Istnieją sytuacje, kiedy występuje odstępstwo od tej zasady. Pełnomocnictwo może zostać ustanowione na czas krótszy niż do prawomocnego zakończenia postępowania. Ustanowienie pełnomocnika wygasa również w wyniku śmierci osoby, dla której prawnik został ustanowiony.
Warto wiedzieć, że sąd może zarządzić dochodzenie co do rzeczywistego stanu majątkowego osoby domagającej się ustanowienia adwokata lub radcy prawnego. Jeżeli okaże się, że okoliczności, na podstawie których przyznano pełnomocnika, nie istniały lub przestały istnieć, sąd cofnie jego ustanowienie (adwokata lub radcy prawnego). W takiej sytuacji strona będzie musiała uiścić wynagrodzenie dla ustanowionego dla niej prawnika w całości bądź częściowo, w zależności od zaistniałej sytuacji. Jeżeli jednak, strona podała świadomie błędne informacje, zostanie na nią nałożona kara grzywny.
Podsumowując, jeżeli nie stać nas na skorzystanie z usług adwokata lub radcy, a mamy problem z samodzielnym poprowadzeniem sprawy przed sądem, możemy ubiegać się o ustanowienie adwokata lub radcy prawnego z urzędu. Posiadanie profesjonalnego pełnomocnika nie powinno być przywilejem tylko dla ludzi bogatych.