Raport IPSOS nt. rodzin wielodzietnych. Co się zmieniło po 500+?

Zanim wszedł w życie program 500+, rodziny wielodzietne w Polsce przeznaczały większość środków z domowego budżetu na żywność, kredyty i opłaty mieszkaniowe. Sytuacja rodzin zmieniła się na lepsze już po 1 kwietnia, kiedy zaczęło obowiązywać świadczenie. Niestety nadal nierozwiązaną kwestią pozostaje sprawa systemu emerytalnego dla kobiet, które nie pracowały zawodowo, bo wychowywały dzieci.

IPSOS sporządził raport "Wielodzietni w Polsce 2016", kiedy jeszcze nie obowiązywało świadczenie z rządowego programu 500+. Jak wyglądała wówczas sytuacja rodzin z kilkorgiem dzieci? 60 proc. rodzin wielodzietnych w Polsce mieszka na wsiach. 58 proc. rodzin z co najmniej trójką dzieci ma dochód na głowę poniżej 3 tys. zł, natomiast co czwarta rodzina wychowująca co najmniej czworo dzieci ma dochód na głowę w granicach 500 zł lub poniżej tej kwoty. Badanie pokazało, że co piąta rodzina (21 proc.) ocenia swoją sytuację materialną jako złą lub bardzo złą. Paweł Woliński, wiceprezes Związku Dużych Rodzin 3+ (ZDR), wskazuje, że badanie przeprowadzono jeszcze przed wejściem w życie programu 500+, który w niektórych przypadkach nawet podwoił dochody rodzin.

Raport pokazuje, że rodziny wielodzietne najwięcej wydają na żywność oraz spłatę kredytów i pożyczek (po blisko 1 tys. zł miesięcznie). W tym ok. 700 zł wynoszą średnie, miesięczne wydatki na opłaty mieszkaniowe, a ponad 250 zł na transport. Dalej są koszty związane ze szkołą, przedszkolem czy zajęciami dodatkowymi dla dzieci.

Jak zauważył Woliński, skoro wielodzietni wydają pieniądze głównie na żywność i mieszkanie, to znaczy, że program 500+ pozwoli im żyć "godnie". - I to widać w całej Polsce - mamy wiele doniesień z różnych gmin, że np. rośnie liczba śmieci wielkogabarytowych. I to jest pewien efekt 500+. Oznacza to, że stare lodówki, tapczany idą na złom, a są kupowane nowe. I to jest bardzo dobrze, bo oznacza, że był głęboki popyt, że te rodziny były bardzo ubogie i teraz ten popyt ma szanse być zaspokojony - powiedział Woliński.

Zwrócił też uwagę, że skoro większość wydatków w rodzinach wielodzietnych przeznaczana jest na konsumpcję, oznacza to, że są one najbardziej obłożone podatkami pośrednimi: VAT-em i akcyzą. - I w gruncie rzeczy można powiedzieć, że program 500+ czyni obciążenia podatkowe bardziej sprawiedliwymi. Czyli przenosi trochę to pośrednie opodatkowanie z barków dużych rodzin na wszystkich podatników - powiedział Woliński.

Z raportu wynika ponadto, że w rodzinach wielodzietnych największy ciężar prac spoczywa na matce. Wykonywanie prania deklaruje np. 96 proc. badanych kobiet i 77 proc. mężczyzn; tak samo jest w przypadku sprzątania. Posiłki przygotowuje 94 proc. kobiet i 75 proc. mężczyzn; opiekę nad dziećmi deklaruje 92 proc. kobiet i 48 proc. mężczyzn, a odrabianie z nimi lekcji - 88 proc. kobiet i 17 proc. mężczyzn.

Jak powiedział Woliński, oprócz dofinansowania rodzin wielodzietnych jest jeszcze kilka obszarów, które wymagają interwencji państwa - przede wszystkim system emerytalny. - Dzisiaj nadal jest tak, że kobieta, która wychowała kilkoro dzieci - podatników i przyszłych płatników ZUS, a sama zawodowo nigdy nie pracowała, w systemie emerytalnym nie istnieje. I to jest jawna niesprawiedliwość. Bo dzieci, które ona wychowała, będą płaciły składki na emerytury tych kobiet, które nie mają dzieci lub mają jedno dziecko - wskazał.

- I tu jest duży obszar do zmiany legislacyjnej, który powinien uwzględniać liczbę wychowanych dzieci i w wieku przechodzenia na emeryturę, i w podstawie emerytalnej - podkreślił Woliński.

Badanie nad wielodzietnymi rodzinami w Polsce zostało przeprowadzone przez firmę IPSOS pod koniec marca 2016 r. na ogólnopolskiej, reprezentatywnej grupie (600) wielodzietnych rodzin, które mają troje lub więcej dzieci.

Według Wolińskiego, w Polsce jest ok. 680 tys. rodzin wychowujących troje lub więcej dzieci, ZDR 3+ liczy 5,5 tys. członków.

Rządowy program Rodzina 500+ obowiązuje od 1 kwietnia 2016 r. Świadczenie przysługuje na każde drugie i kolejne dziecko bez względu na dochody rodziny. 500 zł przysługuje na pierwsze dziecko, jeśli dochód na osobę w rodzinie nie przekracza 800 zł. W przypadku, gdy którekolwiek z dzieci jest niepełnosprawne, świadczenie otrzyma pierwsze dziecko, jeśli dochód na osobę nie przekracza 1200 zł.

Świadczenie przysługuje do momentu ukończenia 18. roku życia.