TK: przepisy dot. przywracania celników do służby zgodne z konstytucją

Trybunał nie dopatrzył się niezgodności z konstytucją przepisów ustawy o Służbie Celnej w zakresie, w którym nie przewidują możliwości przywrócenia funkcjonariuszy do służby z uwagi na umorzenie postępowania karnego ze względu na znikomą szkodliwość czynu.

"Kryteria przywrócenia funkcjonariusza celnego do służby mogą być surowsze niż kryteria odpowiedzialności za popełnienie czynu zabronionego przewidziane w prawie karnym. Specyfika pracy w służbach mundurowych jest przesłanką uzasadniającą dopuszczalność wprowadzenia wyższych wymagań personalnych, kwalifikacyjnych i charakterologicznych od kandydatów do służby, a także odmiennego i bardziej rygorystycznego, niż w przypadku pozostałych profesji, określenia zasad zwolnienia ze służby" - napisano w komunikacie po wyroku.

Trybunał podkreślił, że w jego dotychczasowym orzecznictwie zwracano uwagę na doniosłość prawidłowego wykonywania zadań Służby Celnej dla budżetu państwa. "Wieloaspektowy, publiczny charakter zadań Służby Celnej powoduje, że w istotnym stopniu jej działania, a nawet wyobrażenia o nich, kształtują autorytet organów państwa i zaufanie do ich funkcjonariuszy. Stąd też wymagania w stosunku do funkcjonariuszy Służby Celnej muszą być tak wysokie, aby umacniały podstawy ich autorytetu" - dodano.

Według TK nie można też przyjąć, że celnik, wobec którego sąd umorzył postępowanie ze względu na znikomą szkodliwość czynu ma być traktowany tak, jak funkcjonariusz wobec którego umorzono postępowanie ze względu na brak znamion czynu zabronionego, czy okoliczności wyłączające winę. Czyn zabroniony został bowiem popełniony, nie stanowi on jednak przestępstwa ze względu na znikomą społeczną szkodliwość.

TK wypowiedział się w sprawie przepisów ustawy o Służbie Celnej w reakcji na pytanie prawne sądu rejonowego w Piotrkowie Trybunalskim. Przed sądem tym toczy się postępowanie dotyczące przywrócenia do służby funkcjonariuszy celnych, którzy zostali zwolnieni w związku z wszczęciem przeciwko nim postępowania karnego w sprawie o przestępstwo umyślne ścigane z oskarżenia publicznego.

Sąd okręgowy uchylił wyrok sądu pierwszej instancji skazujący funkcjonariuszy i umorzył postępowanie, z uwagi na znikomą szkodliwość społeczną czynu. W związku z tym celnicy złożyli do izby celnej wnioski o przywrócenie ich do służby. Izba celna odmówiła, tłumacząc, że art. 109 ust. l ustawy o Służbie Celnej nie przewiduje możliwości przywrócenia funkcjonariuszy do służby z uwagi na umorzenie postępowania karnego ze względu na znikomą szkodliwość czynu. Funkcjonariusze zwrócili się do sądu pracy z żądaniem przywrócenia ich do służby.

Piotrkowski sąd, kierując pytanie do TK, zauważył, że ustawa o Służbie Celnej jest najbardziej restrykcyjną z ustaw dotyczących służb mundurowych, jeśli chodzi o zasady przywrócenia funkcjonariuszy do służby. Zdaniem sądu kwestionowany przepis przewiduje możliwość przywrócenia funkcjonariusza celnego do służby tylko w przypadku umorzenia postępowania karnego ze względu na okoliczności wymienione w art. 17 par. l pkt 1, 2 i 6 Kodeksu postępowania karnego. Chodzi o sytuacje, gdy czynu nie popełniono albo brak jest danych dostatecznie uzasadniających podejrzenie jego popełnienia; czyn nie zawiera znamion czynu zabronionego albo ustawa stanowi, że sprawca nie popełnia przestępstwa; nastąpiło przedawnienie karalności.

Według sądu w Piotrkowie Trybunalskim sporny przepis narusza zasadę domniemania niewinności, gwarantowaną w art. 42 ust. 3 konstytucji, bowiem tylko osoba skazana prawomocnym wyrokiem powinna być traktowana jako osoba, która popełniła przestępstwo. W pytaniu do TK zauważono, że osoby, co do których postępowanie umorzono z uwagi na znikomą szkodliwość czynu, nie są osobami skazanymi, nie popełniły przestępstwa i powinny być traktowane jak osoby niewinne.

Sąd wyraził ponadto pogląd, że przepis narusza wyrażoną w art. 2 konstytucji regułę demokratycznego państwa prawa, urzeczywistniającego zasady sprawiedliwości społecznej, a także konstytucyjną zasadę prawidłowej legislacji.