Gdyby nie stłukła się butelka...

Przed 95 laty wynaleziono kartonowe opakowanie do mleka. A wszystko - jeśli wierzyć anegdocie - zaczęło się od stłuczonej butelki.

Pewnego ranka 1915 roku niejaki John Van Wormer, właściciel fabryki zabawek w Toledo, w amerykańskim stanie Ohio, upuścił butelkę z mlekiem. Szkło się rozprysło, mleko rozlało - a Van Wormer wymyślił kartonowe opakowanie, w którym jego codzienny poranny napój byłby bezpieczny. Opatentował je pod nazwą "Pure-Pak" - ale Amerykanie nadal woleli mleko w szkle. Musiały minąć lata, zanim konsumenci za oceanem przekonali się do tej nowinki - w latach 50. minionego stulecia wytwarzano już ok. 20 mln kartonowych opakowań dziennie.
Dziś podbiły cały świat na równi z plastikowymi, a butelki do mleka odeszły do lamusa... Choć niezupełnie, zaczynają wracać - o czym poniżej. Specjaliści z Wydziału Nauki o Żywności Uniwersytetu Warmińsko-Mazurskiego w Olsztynie podkreślają - w pracy nt. wpływu opakowań na jakość i trwałość mleka spożywczego - że poprawę jego jakości zawdzięczamy m.in. właśnie wdrożeniom nowoczesnych opakowań i metod pakowania. Dwie podstawowe technologie to pakowanie aseptyczne oraz pakowanie w podwyższonym standardzie higienicznym.

Przy pakowaniu aseptycznym (mleko UHT oraz pasteryzowane) oddzielnie sterylizuje się opakowanie i oddzielnie (najczęściej termicznie) produkt, którym następnie w sterylnej przestrzeni napełnia się opakowanie i hermetycznie je zamyka. Do pakowania drugą z tych technologii (mleko pasteryzowane) wykorzystuje się wybrane elementy pakowania aseptycznego.

Zmieniły się też materiały i konstrukcje opakowań mleka spożywczego. Królują tu laminowane wielowarstwowe kartony i tworzywa sztuczne. Współczesne opakowanie musi zapobiegać mikrobiologicznym zanieczyszczeniom mleka oraz przemianom fizykochemicznym, możliwie najskuteczniej chronić produkt przed dostępem tlenu - a w przypadku długich terminów przydatności do spożycia także światła, które m.in. niszczy witaminy zawarte w mleku i zmienia jego smak.

Z kartonami sąsiadują w sklepach na mlecznych półkach opakowania z polietyleno- teraftalenu, tzw. PET - o dobrej wytrzymałości mechanicznej, urozmaiconych kształtach i wysokiej barierowości dla tlenu (kilkadziesiąt razy większej niż w przypadku polietylenu - do niedawna popularnego m.in. w formie woreczków z mlekiem), a także wielowarstwowe, lekkie butelki HDPE (polietylen o dużej gęstości). Te wszystkie zmiany to rezultat żmudnych badań wielu zespołów uczonych, którzy sprawdzają, jakiego rodzaju opakowania pozwalają zachować mleku jego naturalne walory. Cała gama opakowań przeznaczona jest dla innych produktów mleczarskich: kefirów, jogurtów, twarożków, serów.

Tu również producenci mają z czego wybierać. Różnego rodzaju pojemniki, wieczka, folie, worki termokurczliwe, systemy pakowania próżniowego. Całą tę rozmaitość doskonale widać na półkach sklepowych. Przed sześciu laty wróciło do polskich sklepów mleko w szklanej, litrowej butelce - za sprawą stołecznego Zakładu Usług Handlowych ROBICO. "Idea szklanego opakowania została przyjęta przez konsumentów z zadowoleniem" - podkreśla Alicja Tomaszewska-Szczepańska z ROBICO. Firmowe, bezzwrotne butelki zawierają mleko mikrofiltrowane i niskopasteryzowane, a pojawienie się sylwetki krówki na etykiecie (pomysł znany wcześniej z butelek "Żywca") sygnalizuje, że biały napój jest dostatecznie schłodzony.

W niewielkich, 330-ml szklanych butelkach dostarcza też do ekologicznych delikatesów swój produkt - Mleko kozie BIO (niepasteryzowane) - Rodzinne Gospodarstwo Ekologiczne Waldemara i Tomasza Maziejuków z Mszany. W świecie opakowań do mleka i produktów mlecznych nie ma zastoju, każdy rok przynosi jakieś nowinki. Oto dwie najnowsze, tegoroczne. Znany designer Karim Rashid postanowił ułatwić życie młodym mamom, opiekującym się niemowlętami. Wymyślił butelkę, w której mleko dla dziecka można podgrzać w każdym miejscu, bez elektrycznego podgrzewacza. W spodzie butelki umieszcza się specjalny nabój z wodą i solą, który po zaktywizowaniu ogrzewa mleko do temperatury ludzkiego ciała. Zaś inny projektant, Cho Hye-seung zaproponował nowe opakowanie do jogurtów, którego wzmocnione wieczko, wykonane z łatwo degradowanego materiału, po oderwaniu składa się w łyżeczkę, służącą do konsumpcji zawartości

Jerzy Korejwo