Krytyczne opinie ws. projektu nowych przepisów o komornikach

Zdaniem opiniujących planowane rozwiązania mogą utrudnić postępowania egzekucyjne; duże problemy praktyczne może wywoływać na przykład wymóg nagrywania wszystkich czynności prowadzonych przez komornika w terenie.

"MS słusznie dostrzega konieczność kompleksowego unormowania statusu komornika sądowego, jednakże ostateczny kształt nowych przepisów zdecydowanie wymaga dalszych, pogłębionych prac i analiz" - zauważyła w opinii przekazanej PAP Konferencja Przedsiębiorstw Finansowych w Polsce (KPF).

Także w opinii Ośrodka Badań, Studiów i Legislacji Krajowej Rady Radców Prawnych (KRRP) projekt "może stanowić jedynie punkt wyjścia do dalszych prac, bowiem w obecnej postaci może spowodować jedynie szkody poprzez załamanie systemu egzekucji w Polsce". Skuteczność tego systemu - jak dodano - może przede wszystkim obniżyć "nadmiernie rozbudowany nadzór administracyjny" nad profesją komornika.

Nowa ustawa, której projekt w końcu listopada trafił do konsultacji, ma zastąpić obecnie obowiązujące przepisy o komornikach sądowych i egzekucji pochodzące z 1997 r. Celem zmiany jest - jak wówczas informowało MS - podniesienie prestiżu zawodu komornika i zwiększenie "realnego nadzoru" nad funkcjonowaniem tej profesji.

Zgodnie z projektem w sposób istotny zwiększone mają zostać uprawnienia nadzorcze i kontrolne ministra sprawiedliwości nad komornikami, zwiększy się też nadzór ze strony prezesów sądów. "Mimo zatem, że komornik nadal prowadzić będzie kancelarię na własny rachunek, przepisy projektu nadają jego relacji względem przełożonego prezesa sądu rejonowego quasi-pracowniczego charakteru" - wskazywano w uzasadnieniu.

Według KRRP istotne znaczenie powinno mieć jednak jednoznaczne uregulowanie w nowej ustawie statusu komornika - albo jako urzędnika pozostającego w stosunku pracy, albo jako przedstawiciela zawodu bliskiego wolnemu. "Pozostawienie w projekcie obecnych zapisów przywołuje anegdoty o radzieckich uczonych, którzy z jadalnych odmian jabłoni i gruszy wyhodowali odporną na mrozy, zdatną przetrwać we wszystkich warunkach hybrydę, której jedynym mankamentem był brak przydatności do spożycia. Taki hybrydowy status komornika wprowadza opiniowany projekt" - stwierdzono.

Także zdaniem KPF jasne ustalenie statusu zawodu komornika "jest kluczowe dla państwa prawa i nie powinno budzić jakichkolwiek wątpliwości interpretacyjnych". "Komornik jako jedyny został wyposażony w zestaw narzędzi umożliwiających prowadzenie egzekucji sądowej, dlatego konieczne jest, by jego status nie powodował wątpliwości i został jasno określony" - wskazano w tej opinii.

Ponadto zgodnie z projektem wszystkie czynności egzekucyjne prowadzone w terenie mają być obowiązkowo nagrywane, zaś zarejestrowany obraz i dźwięk stanie się częścią dokumentacji sprawy.

Jak wskazała KPF to "w praktyce oznaczać będzie, iż komornik nie będzie w stanie samodzielnie prowadzić czynności egzekucyjnych". "Rozwiązanie to wymusi zatem konieczność uczestniczenia w czynnościach dodatkowej osoby, której zadaniem będzie rejestrowanie przebiegu czynności, co w znaczący sposób podniesie koszty tych czynności, które poniosą strony. Przy założeniu, że egzekucja w Polsce osiąga próg skuteczności w wysokości 22 proc., najprawdopodobniej będzie to wierzyciel" - dodano w opinii.

"Lakoniczny przepis nie określa, czy na skutek awarii sprzętu rejestrującego komornik jest uprawniony do rozpoczęcia lub kontynuowania czynności, czy powinien od czynności odstąpić" - zaznaczyła z kolei KRRP.

MS przypomina jednak, że zmiany są niezbędne, gdyż obecnie "nie zawsze wszyscy komornicy działają w pełni profesjonalnie, przestrzegając standardów". W mediach głośny był m.in. przypadek niesłusznego zajęcia ciągnika rolnika spod Mławy. Stracił on pojazd w ramach postępowania egzekucyjnego przeciw dłużnikowi, którym - jak się okazało - był jego sąsiad.

Uzupełnienie planowanych przez MS zmian stanowi - także skierowany już do konsultacji - projekt innej ustawy odnoszącej się do kosztów komorniczych.