Pracujący w szczególnych warunkach zawsze mogą występować o wcześniejsze emerytury

Osobie urodzonej przed 1 stycznia 1949 r. zatrudnionej w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze przysługuje emerytura w wieku niższym niż powszechny określony w art. 27 ustawy: 60 lat dla kobiet i 65 dla mężczyzn. Wynika tak z art. 32 ustawy z 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych. Zatrudnieni w szczególnych warunkach wykonują prace:

∑ o znacznej szkodliwości dla zdrowia,
∑ o znacznym stopniu uciążliwości,
∑ wymagające wysokiej sprawności psychofizycznej ze względu na bezpieczeństwo własne lub otoczenia.

Motywem wprowadzenia takich świadczeń było założenie, że taka praca - wykonywana stale i w pełnym wymiarze czasu pracy obowiązującym na danym stanowisku - powoduje szybsze obniżenie wydolności organizmu. Osoba zaangażowana w takich okolicznościach powinna zatem uzyskiwać emeryturę wcześniej niż inni. Jest to wyraźny wyjątek od zasady z w art. 27 ustawy, przepisy go regulujące wykładamy ściśle i w sposób gwarantujący zachowanie celu uzasadniającego odstępstwo - uznał Sąd Najwyższy w wyroku z 6 marca 2007 r. (I UK 287/06).

Zgodnie z art. 32 ust. 4 ustawy wiek emerytalny, rodzaje prac lub stanowisk oraz warunki przysługiwania tej emerytury ustalamy według przepisów dotychczasowych. Tymi ostatnimi w świetle uchwały Sądu Najwyższego z 13 lutego 2002 r. (III ZP 30/01) jest np. rozporządzenie Rady Ministrów z 7 lutego 1983 r. w sprawie wieku emerytalnego pracowników zatrudnionych w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze (DzU nr 8, poz. 43 ze zm.). W myśl jego § 2 ust. 1 chodzi o pracę w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze wykonywaną stale i w pełnym wymiarze czasu pracy obowiązującym na danym stanowisku.

Aby zaliczyć dane obowiązki do pracy w szczególnych warunkach, zainteresowany musi je realizować stale i w pełnym wymiarze czasu pracy. Na wcześniejsze świadczenie nie mają zatem szans ci, którzy wykonywali ją krócej niż w pełnym wymiarze oraz nieperiodycznie. Trudno jest pod tym względem zweryfikować prace przy monitorach ekranowych. W dobie powszechnej komputeryzacji firmy wykorzystują komputery na wielu różnych stanowiskach pracy. Nie wystarcza to jednak do uznania danej pracy za wykonywaną w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze – stwierdził SN w orzeczeniu z 19 września 2007 r. (III UK 38/07). W przeciwnym razie każda osoba korzystająca w pracy z komputera byłaby uprawniona do wcześniejszej emerytury > patrz przyład 1.
Aby pracę przed monitorem ekranowym zakwalifikować do wykonywanych w szczególnych warunkach, pracownik musiałby ją świadczyć przez osiem godzin dziennie w sposób stały, nie wykonując przy tym innych czynności. A to zdarza się rzadko.

_ Agata Lankamer-Prasołek _
_ Łukasz Prasołek _

_ Rzeczpospolita _