Dotyczy to takich sytuacji, gdy pogrzeb może organizować np. pracodawca, dom pomocy społecznej, powiat czy gmina. RPO zwraca uwagę, że ZUS ocenia wówczas, za które wydatki związane z pogrzebem przysługuje zwrot kosztów.
Do Rzecznika Prawa Obywatelskich wpływają skargi związane z ustalaniem prawa do zasiłków pogrzebowych. Regulują je przepisy ustawy o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych z 1998 roku.
Rzecznik zwraca uwagę, że katalog kosztów pogrzebu ulega zmianom. Zaznacza, że wcześniej do kosztów pogrzebu można było zaliczyć koszty stypy oraz wydatki związane z ceremonią kościelną. Obecnie ZUS nie uznaje kosztów, które nie były poniesione bezpośrednio na pochówek i nie zalicza do kosztów pogrzebu np. wydatków na nagrobek.
RPO zaznacza, że sądy często nie podzielają stanowiska ZUS w sprawie kosztów pogrzebu (np. koszty stypy, wydatki na nagrobek). Dlatego zwraca się do ZUS o przedstawienie, na jakich zasadach ustalane są koszty pogrzebu.
Jak poinformował PAP Wojciech Andrusiewicz z biura prasowego ZUS, ustawa nie określa wydatków, które należy uznać za koszty pogrzebu. ZUS przyjął zatem, że koszty pogrzebu obejmują działania w związku ze złożeniem ciała bądź urny do grobu. Takie rozumienie - w ocenie ZUS - najbardziej odpowiada przepisom ustawy z dnia 31 stycznia 1959 roku o cmentarzach i chowaniu zmarłych.
Według ZUS koszt wystawienia nagrobka to wydatek niekonieczny, który nie powinien być finansowany z ubezpieczenia społecznego ani z budżetu państwa. Podobnie ma się rzecz ze stypą.
Jak wyjaśnia ZUS, może dochodzić do sytuacji, gdy koszty pogrzebu poniosło kilka osób. W takich sytuacjach zasiłek należy podzielić proporcjonalnie. Przedstawienie rachunku wyłącznie za trumnę nie wystarcza; potrzebne są rachunki także za inne wydatki, związane z pogrzebem.
Zasiłek pogrzebowy wynosi obecnie 6 406 zł, a od 1 marca 2011 roku ma wynosić 4 tys. zł.
