Urlop dla poratowania zdrowia. Kto i na jakich zasadach może z niego korzystać?
Osoby pracujące na co dzień w warunkach szczególnie obciążających dla psychiki mają prawo do specjalnego urlopu dla poratowania swojego zdrowia.
Urlop dla poratowania zdrowia (zwany potocznie zdrowotnym) to rodzaj pełnopłatnego urlopu pracowniczego. Korzystają z niego grupy zawodowe, które ze względu na trudne warunki pracy muszą po pewnym czasie poddać się leczeniu.
- Urlop dla poratowania zdrowia jest szczególnym uprawnieniem. Świadczenie to nie występuje w Kodeksie pracy, lecz w ustawach normujących sytuację prawną określonych grup zawodowych, czyli tzw. pragmatykach służbowych – mówi radca prawny Agnieszka Wierzbicka.
Jak wygląda urlop zdrowotny?
Jest on zbliżony w swojej konstrukcji do zwykłego urlopu wypoczynkowego, dlatego ustawodawca zabronił łączenia obu tych urlopów w jednym czasie. Wiele orzeczeń w tej sprawie wydał Sąd Najwyższy.
- Cele urlopu wypoczynkowego i urlopu zdrowotnego są w rzeczywistości zbieżne: regeneracja sił pracownika. Urlop zdrowotny, o jakim mowa, nie jest równoznaczny ze zwolnieniem lekarskim od wykonywania pracy – podkreśla Agnieszka Wierzbicka. – Pozostaje on urlopem, wprawdzie nie wypoczynkowym, ale urlopem. Dlatego nie można z tych dwóch urlopów korzystać równocześnie w tym samym okresie czasu.
Podobnie jak w przypadku innych urlopów, przyznanie urlopu dla poratowania zdrowia wymaga złożenia wniosku przez zainteresowanego, a udziela go pracodawca lub uprawiony do tego podmiot.
Urlop dla poratowania zdrowia jest płatny. Pracownika nie omijają także inne dodatki i pracownicze świadczenia np. za wysługę lat czy również bony świąteczne.
- Wynagrodzenie za czas tego urlopu oblicza się, jak wynagrodzenie za urlop wypoczynkowy – wyjaśnia Agnieszka Wierzbicka i dodaje, że w czasie jego trwania zabronione jest dorabianie w oparciu o umowę o pracę lub umowy cywilnoprawne.
Komu przysługuje?
Przyznanie danej grupie zawodowej przywileju w postaci urlopu zdrowotnego jest warunkowane różnymi czynnikami.
- Według mnie to jest pewna wypadkowa tradycji, przyzwyczajeń i zbiegów okoliczności w momencie, gdy tworzono daną ustawę. Jedno jest pewne. Ten urlop, ze swej natury, może dotyczyć tylko sektora publicznego i tylko „służbowego” stosunku pracy – uważa radca Agnieszka Wierzbicka.
Warunki i wymiar czasu na jaki jest udzielany są zróżnicowane w zależności od poszczególnych zawodów. Przysługuje on m.in.:
- nauczycielom (art. 73 ustawy Karta Nauczyciela) – jednorazowo w wymiarze nie wyższym niż rok dla osób ze stażem pracy powyżej 7 lat. W czasie całej kariery urlop zdrowotny nauczyciela nie może przekroczyć 3 lat. Prawo do płatnego urlopu dla poratowania zdrowia nie przysługuje pedagogom szkoły lub placówki niepublicznej.
- nauczycielom akademickim (art. 134 ustawy Prawo o szkolnictwie wyższym) – jednorazowo w wymiarze nie większym niż rok dla osób ze stażem pracy co najmniej 5 lat. Łącznie w czasie kariery urlop zdrowotny nauczyciela akademickiego nie mógł przekroczyć 2 lat (do 30.09.2014.) Od 1.10.2014 (nowelizacja ustawy) - po przepracowaniu co najmniej 15 lat w uczelni, nauczyciel akademicki ma prawo do płatnego urlopu dla poratowania zdrowia. Łączny wymiar tego urlopu w całym okresie zatrudnienia nie może przekroczyć jednego roku. W przypadku, gdy urlop dla poratowania zdrowia jest wykorzystywany w częściach, kolejnego urlopu można udzielić nie wcześniej niż po upływie 3 lat od dnia zakończenia ostatnio udzielonego urlopu.
- kontrolerom Najwyższej Izby Kontroli - może być przyznany co najwyżej dwukrotnie w okresie zatrudnienia w NIK, w wymiarze nieprzekraczającym łącznie 12 miesięcy.
- kuratorom zawodowym (art. 17 ustawy o kuratorach sądowych) - w wymiarze nieprzekraczającym 6 miesięcy. Urlopu dla poratowania zdrowia nie można udzielić, jeżeli kurator zawodowy z powodu choroby nie pracował nieprzerwanie przez rok.
- sędziom i prokuratorom (art. 93 ustawy Prawo o ustroju sądów powszechnych, art. 45 ustawy o Sądzie Najwyższym, art. 62a Ustawy o prokuraturze) – nie może przekraczać 6 miesięcy i nie może być udzielony, jeżeli prokurator czy sędzia nie wykonywał czynności przez okres roku z powodu choroby.
- pracownikom służby leśnej (art. 46 ustawy o lasach) - mają oni prawo do płatnego urlopu dla poratowania zdrowia w wymiarze nieprzekraczającym jednorazowo 6 miesięcy, jeżeli przepracowali w Lasach Państwowych w pełnym wymiarze czasu pracy przez okres nie krótszy niż 3 lata.
W przepisach służbowych wielu formacji mundurowych np. policjantów, strażaków czy funkcjonariuszy służby celnej przewidziano urlop zdrowotny, pełniący tę samą funkcję co urlop dla poratowania zdrowia.
*Konsultacji prawnej udzieliła radca prawny Agnieszka Wierzbicka prowadząca indywidualną Kancelarię Radcy Prawnego w Suwałkach.