Czy pozwy zbiorowe to realna odsiecz dla opcji

Jedno jest pewne: nadzieja na wykorzystanie pozwów zbiorowych do takich sporów zapewne przyśpieszy wprowadzenie tej nowej procedury w Polsce, o czym mówi się już od kilku lat. Na wtorkowym posiedzeniu rząd zobowiązał ministra sprawiedliwości do przyśpieszenia prac nad projektem ustawy o pozwach zbiorowych, tak by trafił dzisiaj pod obrady Komitetu Rady Ministrów.

Wspólnie przeciw bankom

_ Nie ma przeszkód, by pozwy np. o ustalenie nieważności umów opcyjnych skorzystały z tej ścieżki _– wskazuje prof. Andrzej Jakubecki z Uniwersytetu Marii Curie-Skłodowskiej w Lublinie, członek zespołu Komisji Kodyfikacyjnej, która projekt ustawy o pozwach zbiorowych przygotowała. _ Wymaga się bowiem, by roszczenia były takie same, a nie te same, by istotne okoliczności, faktyczne żądania były wspólne – to też mamy. Trudniej będzie wykazać, że oparte są na jednakowej podstawie faktycznej lub prawnej, zwłaszcza w wypadkach, w których chodzi o bardziej skomplikowane umowy. Część z nich to zapewne jednak umowy powtarzalne i te łatwiej będzie zakwalifikować do wspólnego pozwu. _

_ Z całą pewnością część opcji da się podciągnąć pod procedurę pozwu zbiorowego, większość tych umów była raczej standardowa _– uważa prof. Aleksander Chłopecki z Uniwersytetu Warszawskiego, specjalista prawa papierów wartościowych. Zebrać można je w podgrupy, tak samo różne żądania, a w zależności od konkretnej sytuacji i podstawy prawnej można się domagać modyfikacji umowy z bankiem albo orzeczenia jej nieważności.

_ Jeden pozew zbiorowy może rozstrzygnąć wiele spraw _– dodaje adwokat Paweł Pietkiewicz z CMS Cameron McKenna. Ale zaraz dodaje, że musiałoby być co najmniej tyle pozwów, ile banków zawierających umowy opcji, a im bardziej one się różnią, tym użyteczność ich będzie mniejsza.

Więcej PR niż pomocy

_ Pozew zbiorowy przewidziano do bardzo podobnych spraw, a umowy opcyjne zapewne znacznie się różnią. Poza tym wolałbym, aby to nowe narzędzie testowano na prostszych sprawach. Większe mam zaufanie i większą widzę skuteczność w zwykłym indywidualnym procesie cywilnym _– powiedział "Rz" Jakub Jacyna, rzecznik Warszawskiej Rady Adwokackiej.

_ Wszystkim, którzy wystąpią na drogę pozwu zbiorowego, by unieważnić umowy opcji, mówię “szczęść Boże”. Jestem jednak bardzo sceptyczny co do skuteczności niesprawdzonej w polskich warunkach instytucji pozwu zbiorowego _– wskazuje z kolei adwokat Piotr Nowaczyk, prezes Sądu Arbitrażowego przy Krajowej Izbie Gospodarczej. Tym bardziej że chodzi o niebanalne żądania: unieważnienie dość skomplikowanych umów opcyjnych na podstawie np. klauzuli rebus sic stantibus. Niestety w tych propozycjach, radach przedkłada się pomysły modne, by nie powiedzieć piarowskie, nad skuteczne. Nic nie zastąpi sprawnych sądów, dobrze prowadzonego procesu.

Narzędzie z USA

Ojczyzną pozwów zbiorowych są Stany Zjednoczone, ale to wygodne zwłaszcza dla powodów (poszkodowanych) narzędzie zdobywa obywatelstwo w krajach europejskich. Dość różnie przyjmowane są modele (i ograniczenia). Obecna dyskusja wokół zastosowania ich do opcji może wpłynie na polski kształt tej instytucji (szczegóły projektu w ramce).

Formalności, których trzeba dopełnić

• z pozwem może wystąpić minimum dziesięć osób;
• roszczenia ich muszą być jednego rodzaju;
• i oparte na jednakowej podstawie faktycznej lub prawnej;
• wszyscy muszą ustalić jednakowe żądania;
• przystąpienie do grupy wymaga pisemnego oświadczenia;
• przed sądem występuje przedstawiciel grupy reprezentowany przez adwokata (radcę);
• zrzeczenie czy ograniczenie żądania wymaga zgody połowy członków grupy;
• koszty procesu członkowie grupy ponoszą proporcjonalnie.

Postępowanie składać się ma z czterech etapów: badania dopuszczalności pozwu zbiorowego; w razie zgody sądu inicjatorzy ogłaszają zasady przyłączenia się do listy; postępowania dowodowego, tyle że wspólne; wykonania wyroku i rozliczenia kosztów.

Marek Domagalski