Czy zagraniczni przedsiębiorcy muszą założyć księgi rachunkowe

Może się bowiem okazać, że po 20 września br. muszą – zamiast dotychczasowych uproszczonych ewidencji – prowadzić księgi rachunkowe.

Tego dnia weszła w życie nowelizacja ustawy o swobodzie w działalności gospodarczej (dalej ustawa o sdg), zmieniająca definicję osoby zagranicznej. Zgodnie z art. 5 ust. 2 jest nią teraz m.in. osoba fizyczna nieposiadająca obywatelstwa polskiego.

Dotychczas art. 5 pkt 2 ustawy o sdg informował, że osoba zagraniczna to m.in. osoba fizyczna mająca miejsce zamieszkania za granicą, nieposiadająca obywatelstwa polskiego. Zatem przykładowo obywatel duński, który zdecydował się zamieszkać w Polsce i wykonywać tu działalność gospodarczą, nie był – zgodnie z tym przepisem – osobą zagraniczną. Rejestrował się w ewidencji działalności gospodarczej prowadzonej przez gminę, następnie w urzędzie skarbowym i rozliczał podatki według takich zasad, jak inni polscy przedsiębiorcy. Ten przykład nie jest oderwany od rzeczywistości, gdyż wielu obywateli Danii świadczących zwłaszcza usługi niematerialne (architekci, informatycy, inżynierowie) „przesiedlało się” ostatnio do Polski właśnie z powodów fiskalnych. Działając w Polsce (a i tak sprzedając większość swoich usług w Danii), płacili tutaj najczęściej 19-proc. podatek liniowy od dochodów. Gdyby zamieszkiwali w Danii, podatek od tych samych dochodów byłby znacznie wyższy.

Od 20 września br. osoba fizyczna jest osobą zagraniczną zawsze wtedy, gdy posiada obywatelstwo inne niż polskie. Miejsce zamieszkania jest w tym wypadku nieistotne. W uzasadnieniu tej zmiany czytamy, że ma ona na celu umożliwienie osobom posiadającym obywatelstwo inne niż polskie a zamieszkałym w Polsce prowadzenia działalności gospodarczej na podstawie art. 13 ustawy o sdg (przepis ten dotyczy prowadzenia działalności gospodarczej przez osoby zagraniczne). Wydaje się jednak, że uszczęśliwienie tej grupy osób nowelizacją jest wątpliwe. Dotychczas bowiem osoby zamieszkałe w Polsce z obywatelstwem innym niż polskie i prowadzące działalność gospodarczą w naszym kraju były traktowane jako przedsiębiorcy i rejestrowały się na podstawie art. 14 ustawy o sdg.

Analizując ustawę o sdg, wydaje się, że status osoby zagranicznej nie ma żadnego wpływu na działalność gospodarczą. Art. 13 ust. 1 mówi, że osoby zagraniczne z państw członkowskich Unii Europejskiej i państw członkowskich Europejskiego Porozumienia o Wolnym Handlu (EFTA) – stron umowy o Europejskim Obszarze Gospodarczym – mogą podejmować i wykonywać działalność gospodarczą na takich samych zasadach jak przedsiębiorcy polscy. Zasady te określa ustawa o sdg.

Ustawa o sdg nie określa jednak obowiązków związanych z prowadzeniem odpowiednich ewidencji w celu ustalenia dochodu (straty). O tym mówi ustawa z 29 września 1994 r. o rachunkowości (tekst jedn. DzU z 2002 r. nr 76, poz. 694 ze zm.). Zgodnie z art. 2 ust. 1 pkt 6 jej przepisy stosuje się, z zastrzeżeniem ust. 3, do mających siedzibę lub miejsce sprawowania zarządu na terytorium RP zagranicznych osób prawnych, zagranicznych jednostek nieposiadających osobowości prawnej oraz zagranicznych osób fizycznych, prowadzących na terytorium RP działalność osobiście, przez osobę upoważnioną, przy pomocy pracowników – w odniesieniu do działalności prowadzonej na terytorium RP, bez względu na wielkość przychodów. Dotyczy to wszystkich osób zagranicznych, bez względu na to, czy państwo, w którym zamieszkują, jest czy nie jest członkiem Unii Europejskiej.

Art. 4 ust. 2 ustawy o rachunkowości mówi, że zdarzenia, w tym operacje gospodarcze, ujmuje się w księgach rachunkowych. Natomiast z art. 4 ust. 3 pkt 2 wynika, że rachunkowość jednostki obejmuje prowadzenie, na podstawie dowodów księgowych, ksiąg rachunkowych ujmujących zapisy zdarzeń w porządku chronologicznym i systematycznym. Tak więc osoba zagraniczna prowadząca działalność gospodarczą w Polsce musi prowadzić księgi rachunkowe. Potwierdzają to organy podatkowe (np. interpretacja Urzędu Skarbowego Poznań-Nowe Miasto z 31 maja 2005 r., ZDB/415/20/RSK/05).

Co oznacza zmiana definicji osoby zagranicznej dla mieszkających w Polsce obywateli obcych państw (np. Danii), którzy dotychczas prowadzili podatkowe księgi przychodów i rozchodów lub ewidencje dla celów ryczałtu? Literalnie rzecz biorąc, obowiązek prowadzenia ksiąg rachunkowych. Moim zdaniem taka interpretacja przepisów dotyczących obowiązków ewidencyjnych dyskryminuje ewidentnie osoby prowadzące działalność gospodarczą w Polsce, zamieszkałe w naszym kraju i posiadające obywatelstwo inne niż polskie. Jest niezgodna z prawem unijnym, cudzoziemcy powinni bowiem mieć takie same warunki prowadzenia działalności jak polscy przedsiębiorcy. W tym również wybór rodzaju ewidencji dla celów podatkowych.

Paweł Małecki
_ Autor jest doradcą podatkowym w Kancelarii Doradztwa Podatkowego Pama s.c. _