Eksperci: 80 proc. mediacji w dobrej wierze kończy się sukcesem

"Jeśli chodzi o skuteczność mediacji, to w Polsce danych jeszcze nie ma, natomiast tam, gdzie mediacja gospodarcza dobrze się rozwija, profesjonalne ośrodki mediacyjne mają 80-procentową skuteczność w sytuacji, kiedy dwóch przedsiębiorców mających spór świadomie przystępuje do mediacji" - mówiła Ewelina Stobiecka z Międzynarodowego Centrum Mediacji podczas środowego spotkania w ramach akcji resortu gospodarki "Dzień bez Konfliktu w Biznesie".

"Jeżeli strony same do mnie przychodzą i mają na tyle świadomości, że same inicjują postępowanie mediacyjne, to ten procent jest nawet wyższy" - dodał mediator Janusz Gwiazdowski. Jednak, jak zastrzegł ekspert, dane te dotyczą przedsiębiorców mających wiedzę prawną i prawdziwą wolę porozumienia, a skuteczność postępowań mediacyjnych ze skierowania sądowego jest znacznie niższa.

Przedstawiciele Ministerstwa Gospodarki i sami mediatorzy przekonywali podczas spotkania, że stronom znacznie bardziej opłaca się mediacja niż prowadzenie sporu sądowego, a im wcześniej się do niej przystąpi, tym większe szanse na "dogadanie się", co na etapie procesu sądowego jest już raczej trudne. Zachęcali też z tego względu do wpisywania tzw. klauzul mediacyjnych już na etapie zawierania umowy o współpracy.

Chodzi o to, że według szacunków MG koszt postępowania mediacyjnego jest wielokrotnie niższy niż koszt postępowania sądowego: średnia wartość kosztów postępowań sądowych w Polsce w stosunku do wartości przedmiotu sporu wynosi - 23,5 proc., a średnia wartość kosztów mediacji do wartości przedmiotu sporu - 5 proc.

Postępowanie mediacyjne trwa też zazwyczaj znacznie krócej niż proces sądowy. Jak wynika z raportu Banku Światowego "Doing Business 2015", na który powołuje się MG, średni czas przygotowywania i przeprowadzenia postępowań sądowych wynosi w Polsce 540 dni, a średni czas na wykonanie wyroku - 145 dni (dane dotyczą Warszawy.) Tymczasem mediacja gospodarcza trwa przeważnie nie dłużej niż sześć tygodni.

Co więcej, można zwrócić się do sądu o zatwierdzenie ugody zawartej przed mediatorem lub nadanie jej klauzuli wykonalności, tak więc jej wartość w niczym nie ustępuje wyrokowi sądu.

Mimo tych zalet mediacje gospodarcze w Polsce nadal są w powijakach. Resort gospodarki liczy jednak, że w ich rozpowszechnieniu pomoże nowela przepisów, która wchodzi w życie od początku 2016 r.

Nowela idzie przede wszystkim w kierunku jak najwcześniejszego poinformowania stron o możliwości ugodowego rozwiązania konfliktu. Wprowadza np. obowiązek informowania w pozwie o podjęciu próby polubownego rozwiązania sporu przed skierowaniem sprawy do sądu. W przypadku, gdy nie podjęto takiej próby, powód powinien wyjaśnić przyczyny. W intencji projektodawców ma to uświadomić stronom, że "każdy spór powinien zostać poprzedzony oceną, czy sprawa może zostać zakończona polubownie, a sędziemu ułatwi podjęcie decyzji o skierowaniu stron do mediacji w toku postępowania sądowego".

Regulacja przewiduje m.in., że niezależnie od wyniku sprawy, w wypadku nieuzasadnionej odmowy poddania się mediacji przez stronę, sąd może nałożyć na nią obowiązek zwrotu kosztów. Przepis ten wzbudził liczne kontrowersje w trakcie konsultacji społecznych i prac parlamentarnych, gdyż - zdaniem krytyków - wprowadza rodzaj przymusu poddania się mediacji, co godzi w jej istotę, czyli dobrowolność. Przedstawiciele MG i MS przekonywali jednak, że bez tego zapisu reszta zmian pozostanie martwym prawem.

Nowe przepisy wzmacniają też obowiązek informowania przez sąd o możliwości skierowania sprawy do mediacji, szczególnie na wstępnym etapie postępowania. W myśl nowych przepisów skierowanie stron do mediacji będzie możliwe na każdym etapie sprawy, a także więcej niż raz w toku postępowania.

Nowe rozwiązania mają także uporządkować kwestie proceduralne dotyczące mediacji, m.in. strony uzyskają pierwszeństwo przy wyborze mediatora, który będzie mógł zapoznać się z aktami sprawy zaraz po przystąpieniu stron do mediacji, a dane kontaktowe stron sąd przekaże mediatorowi w jak najkrótszym czasie. Mediacja będzie mogła zostać wyznaczona na okres do trzech miesięcy, a nie jak obecnie na miesiąc.

Nowe przepisy wprowadzą także wymagania dotyczące kwalifikacji tzw. mediatorów stałych.

Celem zmian jest również stworzenie systemu zachęt finansowych dotyczących kosztów sądowych, np. wniosek o zatwierdzenie ugody pozasądowej zawartej przed mediatorem zostanie zwolniony od opłaty sądowej. Jeżeli do zawarcia ugody dojdzie przed rozpoczęciem rozprawy, sąd zwróci stronom całość uiszczonej opłaty sądowej. Zachętą do mediacji ma być też m.in. propozycja zaliczenia kosztów mediacji do kosztów sądowych, żeby strona niezamożna mogła skorzystać ze zwolnienia z kosztów.