Grabowski: Krajowy Program Ochrony Powietrza pomoże walczyć ze szkodliwymi pyłami

W środę minister ogłosił Krajowy Program Ochrony Powietrza (KPOP). Podkreślił, że ze względu na utrzymujące się w Polsce zanieczyszczenie atmosfery, zakończenie prac nad dokumentem było dla niego priorytetem.

Celem programu jest, by w możliwie krótkim czasie osiągnąć bezpieczne poziomy stężenia niektórych substancji w powietrzu, w szczególności pyłu zawieszonego PM2,5. KPOP pomoże też walczyć ze spalaniem najbardziej szkodliwych paliw.

Jego projekt, opublikowany na początku roku, chłodno przyjęły organizacje zajmujące się problemem smogu. Wytykały niewiążący i zbyt ogólny charakter dokumentu.

"Jesteśmy po wielomiesięcznych konsultacjach, uwzględniliśmy większość uwag, które do nas wpłynęły" - mówił w wywiadzie udzielonym PAP minister Grabowski. "To jest zupełnie inny dokument niż ten, który zaprezentowaliśmy w marcu" - dodał.

Zaznaczył, że w odniesieniu do pyłu PM2,5 celem programu jest dojście do standardów europejskich, a więc 18 mikrogramów na metr sześć. w roku 2020, z 24 obecnie. "Z kolei do roku 2030 chcemy osiągnąć stężenie niektórych substancji w powietrzu na poziomach wskazanych przez Światową Organizację Zdrowia" - powiedział minister.

PM2,5 wraz z wdychanym powietrzem jest w stanie wnikać do układu krwionośnego i stanowi największe zagrożenie dla ludzkiego zdrowia. Jego roczna norma według WHO wynosi 10 mikrogramów na m sześć.

KPOP w obecnym kształcie oprócz konkretnych ram czasowych określa środki prawne niezbędne do osiągnięcia docelowych stężeń. W programie wskazano działania do natychmiastowej realizacji, jak stworzenie możliwości wprowadzenia ograniczeń dot. jakości paliw stosowanych na danym obszarze.

Ponadto KPOP definiuje wskaźniki potrzebne do osiągania celów programu. Postępy w realizacji KPOP co dwa lata będą przedstawiane rządowi.

Program pokazuje również źródła finansowania ograniczenia szkodliwej emisji. Jak wyliczył minister, w obecnej perspektywie budżetowej jest w sumie ponad 100 mld zł z unijnego programu "Infrastruktura i Środowisko" oraz prawie 9 mld zł z Narodowego Funduszu Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej oraz funduszy wojewódzkich. Ponadto są jeszcze mechanizmy finansowe: norweski i Europejskiego Obszaru Gospodarczego.

Cele KPOP będą mogły realizować różne inwestycje centralne i regionalne - wpisują się w nie np. poprawa efektywności energetycznej czy rozbudowa transportu publicznego. Jak zauważył minister, także one znacząco przyczyniają się do ograniczenia szkodliwych emisji.

Grabowski zwrócił uwagę, że w trakcie konsultacji społecznych zgłaszano wiele uwag w sprawie konkretnych zmian prawnych, dotyczących np. wymagań jakościowych dla paliw stałych, emisyjności kotłów czy możliwości wprowadzania ograniczeń w stosowaniu niektórych paliw. Tą ostatnią zmianą, przyznającą stosowne kompetencje samorządom, zajmuje się obecnie parlament w ramach tzw. ustawy antysmogowej. W KPOP została ona wymieniona wśród priorytetów.

"Mam zaufanie do działań samorządu i wydaje mi się, że najlepiej sobie z tym zadaniem poradzą. Potrzebują tylko odpowiedniego narzędzia - ustawa antysmogowa im je zapewni" - powiedział Grabowski.

"Jeśli chodzi o wymagania jakościowe dla paliw stosowanych w naszych piecach, to bez zmiany ustawy, która pozwala na wydanie rozporządzenia o jakości paliw, nie uda się tego zrobić. Ustawa powinna dopuszczać spalanie gorszej jakości paliw wyłącznie w przystosowanych do tego instalacjach przemysłowych, a nie w domowych kotłach. W tej chwili niestety jest inaczej" - podkreślił minister.

Dodał, że KPOP wskazuje też konkretne przepisy w Prawie ochrony środowiska, Prawie budowlanym czy w innych ustawach i rozporządzeniach, które należy zmienić, aby można było skuteczniej chronić powietrze. "Dostrzegamy np. pilną potrzebę zmiany rozporządzenia ministra spraw wewnętrznych, aby dać strażom gminnym możliwość nakładania kar za palenie w piecu odpadami" - wyjaśniał.

Nad zmianami w prawie pracować będzie międzyresortowy zespół ds. legislacyjnych, którego powołanie przewidziano w programie.

Według ministra środowiska jednym z większych problemów w realizacji Krajowego Programu Ochrony Powietrza może być niska świadomość ludzi, dotycząca przyczyn złego stanu atmosfery, a w szczególności palenia śmieciami w domowych piecach. Z tego powodu wraz z ogłoszeniem KPOP ministerstwo rozpoczęło ogólnopolską kampanię edukacyjną pn. "TworzyMY atmosferę". Realizuje ją we współpracy z ministerstwem zdrowia.

Międzynarodowi eksperci i Najwyższa Izba Kontroli wskazują, że powietrze w Polsce należy do najbardziej zanieczyszczonych w Europie. Szacuje się, że w kraju w następstwie chorób wywoływanych przez zanieczyszczenia powietrza może przedwcześnie umierać nawet 45 tys. osób rocznie. Na świecie według WHO przedwcześnie z powodu zanieczyszczeń atmosfery umiera ponad 3,5 mln ludzi.

Europejska Agencja Środowiska podkreśla, że aż 6 polskich miast znalazło się w pierwszej dziesiątce metropolii Europy z największą liczbą dni w roku, w których przekroczono dobowe dopuszczalne stężenie pyłów zawieszonych. Najgorzej jest w Krakowie, gdzie limity były przekroczone przez 150 dni w roku. Nie lepiej jest w innych miejscowościach Małopolski czy na Śląsku, gdzie normy były przekroczone przez 126 dni w Nowym Sączu, 125 dni w Zabrzu i Gliwicach, 123 dni w Katowicach.

Podniesienia standardów jakości powietrza wymaga europejska dyrektywa CAFE.