Jak trzeba rozliczyć handel samochodami z Unii Europejskiej

O zasady opodatkowania samochodów kupowanych w innych krajach Unii Europejskiej zapytał czytelnik, który zamierza rozszerzyć działalność o handel nowymi i używanymi pojazdami. Jak rozliczyć VAT i akcyzę przy takich transakcjach?

Zacznijmy od tego, że w sytuacji gdy samochód w innym państwie unijnym kupuje polska firma, co do zasady dochodzi do wewnątrzwspólnotowego nabycia towaru (WNT).

Zgodnie z art. 9 ust. 1 i 2 ustawy o VAT przez WNT rozumie się nabycie prawa do rozporządzania jak właściciel towarami, które w wyniku dostawy są wysyłane lub transportowane na terytorium państwa członkowskiego inne niż terytorium państwa członkowskiego rozpoczęcia wysyłki lub transportu przez dokonującego dostawy, nabywcę towarów lub na ich rzecz, przy czym:
- nabywcą towarów jest podatnik VAT (polski lub obcy), a nabywane towary mają służyć czynnościom wykonywanym przez niego jako podatnika, albo osoba prawna niebędąca podatnikiem,
- dokonujący dostawy towarów jest podatnikiem VAT (polskim lub obcym). Jeśli zatem samochód kupuje polska firma, jest on sprowadzany z innego państwa członkowskiego a sprzedający jest podatnikiem podatku od wartości dodanej (czyli podatnikiem VAT w swoim kraju), to wówczas zwykle dochodzi do WNT. Nie ma w tym wypadku znaczenia, czy pojazd jest nowy, czy używany.

Przykład
Polska firma kupiła dwa używane samochody w Niemczech i sprowadziła je do Polski. Sprzedawca jest podatnikiem podatku od wartości dodanej, a pojazdy były używane w jego firmie. Ta transakcja to WNT.

Przy WNT sposób deklarowania i zapłaty VAT jest dość specyficzny. Jak wynika z art. 103 ust. 3 i 4 ustawy o VAT, podatnicy składający deklarację VAT-7 (VAT-7K), w przypadku gdy nabywany w Unii środek transportu ma być zarejestrowany na terytorium kraju lub jeżeli nie podlega rejestracji a jest użytkowany na terytorium kraju, są obowiązani do obliczania i wpłacania podatku w terminie 14 dni od dnia powstania obowiązku podatkowego. W tym wypadku podatek należny od wewnątrzwspólnotowego nabycia samochodu nie staje się składnikiem zobowiązania miesięcznego (kwartalnego), ale musi być bezpośrednio zapłacony na rachunek urzędu skarbowego.

Przykład
Polska firma kupiła towar w innym państwie unijnym (jest to WNT). Obowiązek podatkowy – na podstawie wystawionej przez sprzedawcę faktury – powstał 15 sierpnia. Do 29 sierpnia firma powinna zapłacić podatek.

WNT powinno być udokumentowane fakturą wewnętrzną.

Podatek należny z tytułu wewnątrzwspólnotowego nabycia samochodów wykazujemy w szczególny sposób w deklaracji podatkowej. Wypełniając deklarację VAT-7:
- w polu 33 musimy wykazać także podatek należny od wewnątrzwspólnotowego nabycia samochodu,
- w polu 39 należy wpisać wpłacony do urzędu skarbowego podatek od tego zakupu.

Z konstrukcji deklaracji wynika, że podatek należny zapłacony do urzędu skarbowego od wewnątrzwspólnotowego nabycia samochodu jest odejmowany od miesięcznego zobowiązania podatkowego.

Na handel bez zapłaty *
Taki sposób rozliczenia się z podatku ma zastosowanie wówczas, gdy firma kupuje samochód dla siebie. Jeśli pojazd jest kupowany w celu odprzedaży, nie musimy płacić podatku w ciągu 14 dni od dnia powstania obowiązku podatkowego. Z przepisów wynika bowiem, że ten specjalny tryb ma zastosowanie tylko w sytuacji, gdy środek transportu ma być przez nabywcę zarejestrowany na terytorium kraju lub jeżeli nie podlega rejestracji, a jest użytkowany na terytorium kraju. Jeśli samochód jest przeznaczony do odprzedaży, to zwykle nie jest rejestrowany (przez nabywcę) w Polsce przed jego sprzedażą. Wtedy nie ma obowiązku zapłaty podatku bezpośrednio do urzędu skarbowego, a wewnątrzwspólnotowe nabycie samochodów rozlicza się tylko w deklaracji VAT. *Odliczenie bez ograniczeń

Przy WNT pojawia się też podatek naliczony. Zasadniczo może być odliczony od podatku należnego w deklaracji za ten sam okres, w którym zadeklarowano podatek należny od nabycia. Przy samochodach osobowych są ograniczenia, bowiem co do zasady za podatek naliczony od ich wewnątrzwspólnotowego nabycia uważa się 60 proc. podatku należnego, nie więcej niż 6000 zł. Jeśli jednak sprowadzane samochody będą przeznaczone do odprzedaży, będzie można odliczyć całość podatku. Zastosujemy bowiem wówczas wyjątek z art. 86 ust. 4 pkt 7 lit. a) ustawy VAT.

Przykład
Firma kupiła samochód osobowy w Niemczech (WNT). Podatek należny wyniósł 16 000 zł. Firma może potraktować jako podatek naliczony całe 16 000 zł, ponieważ samochód kupiła w celu odprzedaży.

Złóż informację w urzędzie
Jednocześnie z zapłatą podatku przedsiębiorca powinien złożyć w urzędzie skarbowym VAT-23 – informację o wewnątrzwspólnotowym nabyciu środków transportu. Do informacji trzeba dołączyć kopię faktury potwierdzającej nabycie środka transportu przez podatnika. Informacja wraz z kopią faktury i dowodem zapłaty jest podstawą do wydania zaświadczenia związanego z rejestracją pojazdu. W tym wypadku jest to zaświadczenie potwierdzające uiszczenie podatku, które jest niezbędne do rejestracji pojazdu. Jest wydawane na druku VAT-25.

Firma nie wykazuje VAT, jeśli kupuje używany samochód w Unii od osoby fizycznej, która nie jest podatnikiem.
W takim wypadku nie dochodzi do wewnątrzwspólnotowego nabycia w Polsce, a kupujący nie ma w zasadzie żadnych obowiązków związanych z rozliczeniem VAT.
Jeśli bowiem sprzedawca nie jest podatnikiem, to transakcja nie jest opodatkowaną dostawą. Jest to czynność znajdująca się poza systemem VAT. Nie ma więc również wtedy WNT.

Przykład
Polska firma kupiła w Austrii używany samochód osobowy od osoby fizycznej nieprowadzącej działalności. Nie jest to WNT, transakcja nie jest w ogóle objęta VAT.

*Wyjątek dla nowych *
Od tej zasady jest jednak wyjątek. Mianowicie transakcja jest WNT, jeśli samochód kupiony od osoby fizycznej nieprowadzącej działalności jest nowym środkiem transportu.
Nowe środki transportu to samochody, które albo nie mają sześciu miesięcy (co do zasady liczy się od chwili pierwszej rejestracji) albo mają mniej niż 6000 km na liczniku. Do uznania samochodu za nowy środek transportu wystarczy spełnienie choćby jednego z tych warunków.

Przykład
Przedsiębiorca kupił we wrześniu 2008 r. od osoby prywatnej samochód. Auto zostało pierwszy raz zarejestrowane w lipcu 2008 r. Ma ponad 8000 km na liczniku. Jest to nowy środek transportu.
Przedsiębiorca kupił we wrześniu 2008 r. od osoby prywatnej samochód. Auto zostało zarejestrowane w grudniu 2007 r. Na liczniku ma 4500 km. Jest to nowy środek transportu. Nowym środkiem transportu w rozumieniu ustawy może być także auto po wypadku, o ile tylko spełnia warunki dotyczące wieku bądź przebiegu. W przypadku gdy kupowane od osoby prywatnej samochody są nowymi środkami transportu, wówczas należy rozliczyć wewnątrzwspólnotowe nabycie na przedstawionych wcześniej zasadach.

Samochody często kupowane są za granicą od pośredników zajmujących się handlem pojazdami używanymi. Bardzo często zdarza się, że tacy pośrednicy korzystają w swoich krajach ze szczególnych procedur opodatkowania marżą.

Wówczas, jeśli dostawa towaru opodatkowana była w ten sposób, wewnątrzwspólnotowe nabycie nie występuje. Zgodnie bowiem z art. 10 ust. 1 pkt 4 ustawy o VAT WNT nie ma miejsca wtedy, gdy dostawa towarów używanych, w wyniku której ma miejsce nabycie towarów na terytorium kraju, jest opodatkowana podatkiem od wartości dodanej na terytorium państwa członkowskiego rozpoczęcia wysyłki lub transportu towarów na zasadach opodatkowania marżą, a nabywca ma dokumenty jednoznacznie potwierdzające nabycie towarów na tych zasadach. Wówczas nie ma WNT, a zatem nie powstaje podatek należny ani naliczony.

Przykład
Polska spółka kupiła od niemieckiej firmy (komisu) samochód osobowy. Był on poprzednio własnością osoby fizycznej. Niemiecki sprzedawca opodatkował sprzedaż marżą. W tym wypadku nie ma miejsca WNT.

Potrzebne jest zaświadczenie
Jeśli nie doszło do wewnątrzwspólnotowego nabycia pojazdu, przedsiębiorca dla celów rejestracji sprowadzonego pojazdu powinien zdobyć zaświadczenie potwierdzające brak obowiązku zapłaty podatku. Jest ono wydawane na druku VAT-25. Dla jego uzyskania konieczne jest złożenie wniosku. Powinien on zawierać w szczególności:
1) dane identyfikujące pojazd;
2) datę pierwszego dopuszczenia pojazdu do użytku;
3) jego przebieg;
4) cenę nabycia przez wnioskodawcę;
5) dane dotyczące sprzedawcy.
Do wniosku załączamy umowę lub fakturę potwierdzającą nabycie pojazdu oraz inne dokumenty, z których jednoznacznie wynika, że nie doszło w tym wypadku do WNT. Oczywiście jeśli samochód kupiliśmy od osoby fizycznej niebędącej podatnikiem VAT w swoim kraju, to nie można załączyć faktury nabycia, a co najwyżej rachunek lub umowę sprzedaży. Wniosek składamy na formularzu VAT-24.
Zaświadczenie jest niezbędne do rejestracji sprowadzonego z zagranicy samochodu.

*Od osobowego akcyza *
Są nim obciążone tylko wyroby akcyzowe. Polskie przepisy zaliczają do nich także samochody osobowe. Nie są natomiast objęte akcyzą samochody ciężarowe.

Nieważne, od kogo kupujesz

Czynnością opodatkowaną akcyzą jest m.in. WNT, oczywiście wtedy, gdy dotyczy wyrobów akcyzowych. Przy czym na potrzeby podatku akcyzowego obowiązuje inna definicja nabycia wewnątrzwspólnotowego. Otóż zgodnie z art. 2 pkt 11 ustawy o podatku akcyzowym nabycie wewnątrzwspólnotowe to przemieszczenie wyrobów akcyzowych z terytorium państwa członkowskiego na terytorium kraju. Tak więc – inaczej niż w przypadku VAT – nabyciem wewnątrzwspólnotowym samochodu będzie każdy jego przywóz z innego państwa unijnego, także wówczas, gdy został on kupiony od osoby prywatnej bądź jego dostawa opodatkowana była VAT od marży.

Przykład
Polska firma A kupiła samochód osobowy od firmy w Niemczech i sprowadza go do Polski. Polska firma B kupiła samochód osobowy od pośrednika w Belgii (opodatkowany VAT od marży) i przywozi go do Polski. Polska firma Z kupiła w Holandii od osoby prywatnej samochód osobowy i także sprowadza go do Polski. We wszystkich tych wypadkach dochodzi do nabycia wewnątrzwspólnotowego w rozumieniu przepisów o akcyzie.

Osoby, które nabywają na terenie Unii samochody osobowe, muszą – po ich przywiezieniu na terytorium kraju – złożyć deklarację uproszczoną AKC-U do właściwego naczelnika urzędu celnego i zapłacić akcyzę w terminie pięciu dni, licząc od dnia powstania obowiązku podatkowego. Obowiązek podatkowy powstaje z chwilą nabycia prawa rozporządzania samochodem osobowym jak właściciel, nie później jednak niż z chwilą jego rejestracji na terytorium kraju, zgodnie z przepisami o ruchu drogowym.

Przykład
Polska firma kupiła w Niemczech samochód osobowy. Umowa została podpisana 10 września, samochód przywieziono do Polski 12 września. Do 15 września należy złożyć deklarację AKC-U. Łącznie z deklaracją trzeba zapłacić akcyzę.
Po załatwieniu tych formalności podatnik otrzyma dokument potwierdzający zapłatę akcyzy. Jest on niezbędny do rejestracji samochodu. *Sprzedając, masz obowiązki wobec fiskusa *
Pojazd można opodatkować VAT na zasadach ogólnych albo stosując procedurę marży. Czasami zapłacimy też akcyzę.

Sposób opodatkowania sprzedawanego samochodu zależy m.in. od tego, od kogo go kupiliśmy.

*Zasady ogólne... *
Jeśli samochód został sprowadzony do Polski w ramach nabycia wewnątrzwspólnotowego, co ma miejsce w przypadku zakupu od firmy (jeśli nie było opodatkowania marżą) oraz zawsze w przypadku zakupu nowego środka transportu, wówczas jego sprzedaż musi być opodatkowana na zasadach ogólnych. Należy zatem naliczyć od niej 22-proc. podatek.

Przykład
Firma X sprzedaje samochód, który kupiła od niemieckiej firmy (w ramach nabycia wewnątrzwspólnotowego). Powinna wykazać 22 proc. VAT.
Firma Y sprzedaje samochód, który nabyła – jako nowy środek transportu – od osoby prywatnej z Holandii. Powinna opodatkować transakcję 22-proc. stawką VAT.

*...albo marża *
Jeśli samochody zostały kupione za granicą przy zastosowaniu opodatkowania marżą bądź od osób prywatnych (nie były to nowe środki transportu), przedsiębiorca ma wybór: może opodatkować swoją sprzedaż albo na zasadach ogólnych (z 22-proc. stawką), albo w systemie marży.

Przykład
Firma X kupiła samochód od niemieckiego autokomisu. Sprzedaż była opodatkowana w Niemczech marżą. W Polsce nie było to WNT. Firma X może sprzedać samochód ze stawką 22 proc. od całości bądź opodatkować marżą.
Firma Y kupiła używany samochód od osoby prywatnej w Austrii. W Polsce nie było to WNT. Firma Y może sprzedać samochód ze stawką 22 proc. VAT od całości bądź opodatkować sprzedaż marżą.

*Jak ją obliczyć *
Z ustawy o VAT wynika, że marża to różnica między całkowitą kwotą, którą ma zapłacić nabywca towaru, a kwotą nabycia, pomniejszona o podatek.

Kwota nabycia to tylko cena, za jaką pojazd został kupiony. Nie obejmuje ona kosztów jego sprowadzenia, zarejestrowania, podatku akcyzowego itp.
Marża jest różnicą między całkowitą kwotą, którą ma zapłacić nabywca towaru, a kwotą nabycia (we wskazanym wyżej rozumieniu). Niekiedy firmy sprzedające samochody obciążają swoich klientów odrębnie – obok ceny – opłatami dodatkowymi (np. kosztami tłumaczeń, akcyzy). Takie opłaty powinny być uwzględniane jako część kwoty, którą płaci nabywca.

Przykład
Firma X kupiła samochód za 40 000 zł. Zapłaciła nieco ponad 1200 zł akcyzy. Poniosła także koszty dodatkowe (transport, ubezpieczenie itp.) w wysokości ok. 5000 zł. Sprzedaje samochód za 60 000 zł. Marżą brutto jest różnica między kwotą nabycia a kwotą sprzedaży; w tym wypadku wynosi 20 000 zł. Nie można uwzględnić w marży ani akcyzy, ani kosztów dodatkowych.

Akcyza zależy od rejestracji

Opodatkowanie akcyzą sprzedaży samochodu osobowego w Polsce (sprowadzonego z Unii) zależy od tego, czy w momencie transakcji jest on zarejestrowany w Polsce czy nie. Wyrobami akcyzowymi są bowiem samochody osobowe, które nie zostały jeszcze zarejestrowane w Polsce. Jeśli zatem sprzedajemy pojazd zarejestrowany w Polsce, to firma nie ma żadnych obowiązków związanych z rozliczeniem akcyzy. Jest to sprzedaż towaru, który nie jest (już) wyrobem akcyzowym, w związku z czym nie podlega akcyzie.

Przykład Firma sprowadziła samochód z Niemiec. Zapłaciła 1200 zł akcyzy. Zarejestrowała samochód, a później go sprzedaje. Sprzedaż ta nie podlega akcyzie, bowiem pojazd przestał być wyrobem akcyzowym.

Jeśli sprowadzony samochód osobowy nie będzie jeszcze zarejestrowany w Polsce, wciąż pozostaje wyrobem akcyzowym.

*Wykazujemy i odliczamy *
Z przepisów wynika, że w przypadku samochodów osobowych akcyzą jest obciążona każda sprzedaż pojazdu niezarejestrowanego w Polsce (niezależnie od tego, czy akcyza od samochodu została już zapłacona, czy nie).

W związku z tym spółka sprzedająca samochód osobowy wciąż niezarejestrowany w Polsce powinna opodatkować tę transakcję. Obowiązek podatkowy w tym wypadku powstanie z chwilą wystawienia faktury, nie później jednak niż w terminie siedmiu dni, licząc od dnia wydania samochodu.

Sprzedający jest obowiązany do wykazania na fakturze kwoty akcyzy. W przypadku sprzedaży samochodu przed jego pierwszą rejestracją sprzedawca jest obowiązany przekazać nabywcy dokument potwierdzający zapłatę akcyzy na terytorium kraju.

Podatnik może jednak odliczyć akcyzę zapłaconą od nabycia wewnątrzwspólnotowego. W tym celu należałoby się zarejestrować dla celów akcyzy (złożyć AKC-R) oraz złożyć deklarację AKC-3.

Przykład
Firma sprowadziła samochód z Niemiec. Zapłaciła 1200 zł akcyzy. Sprzedaje samochód przed rejestracją. Powinna opodatkować sprzedaż akcyzą. Jej wysokość wynosi 1600 zł. Ta kwota nie musi być w całości płacona do urzędu, można obniżyć ją o akcyzę zapłaconą od nabycia wewnątrzwspólnotowego (w tym wypadku 1200 zł). Tak więc do urzędu wpłacamy tylko różnicę.

Adam Bartosiewicz