Kiedy umowa kredytu we frankach jest nieważna?

Kiedy sąd ustali, że nasza umowa kredytu we franku jest nieważna to należy traktować ją tak jakby nigdy nie została zawarta. Mamy wówczas do czynienia z sytuacją, w której kredyt nie został zaciągnięty, a zatem nie ma czego spłacać.

Przykładowo:

• kredytobiorca zaciągnął kredyt indeksowany do CHF w wysokości 300.000 zł
• Obecnie wpłacił do banku łącznie 200.000 zł
• W przypadku uznania umowy za nieważną może domagać się od banku kwoty wpłaconej tj. 200.000 zł

Wskazać należy, że w przypadku uznania umowy za nieważną również i bank posiada w stosunku do kredytobiorcy roszczenie o zwrot kwoty udzielonego kredytu. Po stwierdzeniu przez sąd nieważności umowy strony muszą się wzajemnie rozliczyć z tego co otrzymały. Zgodnie z dominującą linią orzeczniczą każda ze stron może żądać zapłaty przysługujących jej roszczeń, niezależnie od żądań drugiej strony (tzw. teoria dwóch kondykcji).

Umowa kredytowa może zostać uznana za nieważną w sytuacji, gdy jest sprzeczna z prawem lub zasadami współżycia społecznego, ale także gdy zawiera klauzule niedozwolone (abuzywne).

Zgodnie z definicją z Kodeksu cywilnego, niedozwolone postanowienia umowne to postanowienia umowy zawieranej z konsumentem, które nie zostały z nim indywidualnie uzgodnione, a które kształtują jego prawa i obowiązki w sposób sprzeczny z dobrymi obyczajami, rażąco naruszając jego interesy. Takie zapisy nie wiążą konsumenta od samego początku, czyli od momentu zawarcia umowy.

W odniesieniu do umów frankowych to właśnie zawarcie w umowie kredytu postanowień niedozwolonych najczęściej jest powodem ich nieważności. W przypadku każdego banku klauzule niedozwolone mogą się różnić. Zazwyczaj są to zapisy, które uprawniają bank do dowolnego przeliczania wysokości zobowiązania kredytobiorcy według ustalonego przez banku kursu kupna/ sprzedaży CHF. Co w konsekwencji powoduje, że bank ma możliwość określać w sposób dowolny wielkość zobowiązania kredytobiorcy.

Umowy kredytowe posiadają także szereg innych wad. Zwrócić uwagę należy na:

• nierównomierny rozkład ryzyka między stronami - całe ryzyko związane z zmianą kursy waluty obcej obciąża kredytobiorcę, co nie powinno mieć miejsca.
• naruszenie obowiązku informacyjnego przez bank – to bank jako profesjonalista powinien wyjaśnić kredytobiorcy konsekwencje zawartej umowy, w tym uświadomić o rozmiarze ryzyka, przedstawić symulacje obejmujące wahania kursów nawet o 100% i ich wpływ na wysokość zobowiązania.
• w żadnym momencie kredytobiorca nie był zobowiązany do spłaty kwoty zaciągniętego kredytu – już w chwili zaciągnięcia kredytu była to kwota wyższa.

Pierwszą i najczęściej przychodzącą do głowy korzyścią z unieważnienia kredytu frankowego jest oczywiście uwolnienie się od zobowiązania. Unieważnienie umowy sprawia, że pozbywamy się obowiązku płatności rat. Poza tym, prawomocny wyrok stwierdzający, że dana umowa kredytu jest nieważna to także możliwość wykreślenia hipoteki z ksiąg wieczystych.

Największym zaś ryzykiem, z którym musi się liczyć każdy kredytobiorca pozywający bank, jest ryzyko pozwania przez bank. Nawet jeżeli zwrócimy bankowi kwotę kredytu to bank będzie domagał się wynagrodzenia za czas, kiedy kredytobiorca korzystał z udostępnionego przez niego kapitału. Obecnie linia orzecznicza w zakresie wynagrodzeń za korzystanie z kapitału jest korzystna dla kredytobiorców. Brak jest bowiem podstaw faktycznych i prawnych do domagania się przez banki wynagrodzenia za korzystanie z kapitału.

Autor: Adwokat Wioleta Pietrzyk nr. wpisu WAW/ADW/10243