Ochrona prawna pracownic w ciąży

W takim przypadku pracodawca może od niej żądać przedłożenia odpowiedniego zaświadczenia lekarskiego potwierdzającego tą okoliczność. Ochrona pracownicy trwa aż do zakończenia urlopu macierzyńskiego. Co do zasady pracodawca nie może rozwiązać stosunku pracy z pracownicą będącą w ciąży przez okres trwania tej ciąży, a także przez okres urlopu macierzyńskiego. Od tej zasady przewidziane zostały jednak trzy wyjątki:

Zgodnie z treścią art. 177 § 1 K.p. pracodawca nie może wypowiedzieć ani rozwiązać umowy o pracę z pracownicą będącą w okresie ciąży, przez cały okres trwania ciąży, a także przez okres trwania urlopu macierzyńskiego. Od tej zasady ustawodawca przewidział jednak następujące wyjątki:

- umowa o pracę zawarta była na okres próbny, krótszy niż miesiąc,
- zachodzą przyczyny uzasadniające zwolnienie kobiety bez wypowiedzenia z jej winy i reprezentująca ją organizacja związkowa wyrazi zgodę na takie rozwiązanie umowy,
- ogłoszenie likwidacji lub upadłości zakładu pracy pracodawcy.

Tym samym, jeżeli zachodzi jedna z przyczyn wskazanych powyżej, pracownicy nie przysługuje ochrona prawna. Oznacza to, że w takich sytuacjach pracodawca ma możliwość wypowiedzenia umowy o pracę pracownicy będącej w ciąży. Dodatkowo należy wskazać, że zakaz określony w przepisie art. 177 K.p. dotyczy również sytuacji, gdy wypowiedzenie umowy zostało wręczone pracownicy przed zajściem w ciąży, a pracownica zaszła w ciąże w trakcie trwania okresu wypowiedzenia. Ponadto pracownica chroniona jest również, gdy rozwiązanie umowy o pracę miało miejsce w okresie, w którym była ona ciąży, jednak sama o tym fakcie jeszcze nie wiedziała. Celem wykazania tych okoliczności wystarczającym jest zaświadczenie lekarskie, potwierdzające taki stan. Na tej podstawie pracodawca jest zobowiązany przywrócić pracownicę do pracy. W przypadku zaniechania pracodawcy, pracownica ma prawo wystąpić z powództwem o zapłatę wynagrodzenia za cały okres niewykonywania pracy. Nieco inaczej przedstawia się sytuacja ochrony prawnej, gdy
składającym wypowiedzenie o pracę jest pracownica. Wówczas jej ochrona zależy od tego czy w chwili składania wypowiedzenia była w ciąży. Mianowicie w przypadku, gdy pracownica składająca wypowiedzenie umowy o pracę nie była w ciąży, a zaszła w nią przed określonym terminem rozwiązania stosunku pracy, wówczas brak jest podstaw przywrócenia jej do pracy. Natomiast w sytuacji, gdy pracownica w chwili składania wypowiedzenia nie posiadała wiedzy, że jest w ciąży, wtedy może żądać przywrócenia do pracy na dotychczasowych warunków.

Ochrona prawna pracownic w ciąży przejawia się również na innych obszarach. Otóż czas pracy pracownicy w ciąży nie może przekraczać 8 godzin. Ponadto pracodawca nie może zatrudniać kobiety w ciąży w porze nocnej lub w godzinach nadliczbowych. Pora nocna obejmuje 8 godzin między godzinami 21.00 a 7.00. Zakazy te mają charakter bezwzględnie obowiązujący, co oznacza, że nawet w sytuacji wyrażenia zgody pracownicy na takie warunki zatrudnienia, świadczenie pracy w tych godzinach będzie sprzeczne z prawem. Rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 10 września 1996 roku w sprawie wykazu prac szczególnie uciążliwych lub szkodliwych dla zdrowia kobiet (Dz. U z 1996 roku, nr 114, poz. 545) wymienia prace których pracownica w ciąży lub karmiąca piersią nie może wykonywać. Tym samym, jeżeli pracodawca zatrudnia kobietę na jednym ze wskazanych stanowisk pracy, wtedy jest zobowiązany przenieść pracownicę do innej pracy. Jeżeli jest to niemożliwe pracodawca powinien zwolnić taką pracownicę na czas niezbędny z obowiązku
świadczenia pracy z zachowaniem wynagrodzenia. Pracownicy w ciąży nie wolno bez jej zgody delegować poza stałe miejsce pracy ani zatrudniać w systemie przerywanego czasu pracy. Ochrona ta ma jednak charakter względny, gdyż przykładowy wyjazd służbowy może się odbyć za zgodą pracownicy.

Pracodawca jest zobowiązany udzielać ciężarnej pracownicy zwolnień od pracy na czas wykonania zleconych przez lekarza badań, jeżeli można je wykonać tylko w godzinach pracy. Korzystając z takiego zwolnienia, pracownica w ciąży zachowuje prawo do wynagrodzenia. Instytucja ochrony prawnej kobiet w ciąży stanowi nie tylko zabezpieczenie przed szkodliwymi warunkami pracy lecz stanowi swoistą gwarancję zatrudnienia przez cały okres ciąży oraz urlopu macierzyńskiego.

Autor: Anna G. Dębińska, prawnik, Stachowicz Ptak Adwokaci i Radcowie Prawni sp.p.