Planowe postarzanie produktu. To dlatego wszystko się psuje!

Planowe postarzanie produktów to podobno tajna praktyka firm, które celowo wytwarzają towar słabej jakości. Chodzi o to, by kiedy produkt się zepsuje, klient wrócił po nowy egzemplarz, a fabryki nie miały przestojów.

Już w latach 20. XX w. w amerykańskiej prasie zaczęły pojawiać się opinie, że zbyt trwałe produkty oznaczają tragedię dla biznesu. W wyniku mechanizacji i wprowadzenia taśmy montażowej wyroby przemysłowe stały się powszechnie dostępne, a ich cena spadła. Jednak rynek szybko został nasycony i popyt na nowe produkty zmniejszył się. Tymczasem właściciele fabryk chcieli sprzedawać coraz więcej. Żeby to osiągnąć, celowo zmniejszyli trwałość własnych wyrobów.

Symbolem tej zmiany stały się żarówki. Jak pokazano w filmie dokumentalnym "Spisek żarówkowy". w 1924 r. najwięksi producenci (m.in. Phillips i Osram) zawarli tajne porozumienie o dwukrotnym skróceniu czasu życia żarówki. Od tego czasu standardem stało się 1000 godzin pracy żarówki, podczas, gdy w latach 20. XX w. świeciły one nawet 2,5 tys. godzin.

Inne przykłady planowanego postarzania produktu wymienione w filmie to drące się pończochy i rajstopy, drukarki odmawiające pracy po określonej liczbie wydrukowanych stron i iPod, w którym nie można wymienić baterii.

Piotr Koluch z Fundacji Pro Test potwierdza, że planowe postarzanie produktu rzeczywiście istnieje i jest powszechną praktyką. - Według niektórych naukowców do wzrostu gospodarczego potrzeba trzech czynników: dostępnego kredytu, reklamy i planowanego postarzania produktów - tłumaczy ekspert.

Planowe postarzanie produktu na Zachodzie rozwija się od dziesięcioleci. Do Polski przyszło wraz ze zmianą systemu. W gospodarce socjalistycznej zamiast nadmiaru towarów panował ciągły niedobór, dlatego starano się produkować urządzenia odporne na zniszczenia.

- Dawne urządzenia były bardziej trwałe, rzetelniej wykonane, ale technologicznie o wiele gorsze - mówi Koluch. - W Polsce do tej pory ludzie mają w domach urządzenia nawet 50-letnie, które się nie psują. Ale czasy takich produktów już minęły.

Ekspert twierdzi, że przejawy planowego postarzania produktu możemy zauważyć gołym okiem. - Jeżeli nowe urządzenia porównamy do starszych, możemy zauważyć, że metalowe części, na przykład łożyska, zamiast z metalu wykonano z plastiku, a zastosowane materiały są znacznie bardziej wątłe i kruche - mówi Koluch.

Nikogo nie trzeba przekonywać, że koszty postarzania produktów ponoszą konsumenci. Wystarczy zastanowić się choćby, jak często wymieniać musimy sprzęt AGD czy telefon komórkowy. Producenci i sprzedawcy na tym zarabiają, ale okazuje się, że klienci też mogą być zadowoleni.

- Zmieniła nam się mentalność. Teraz dążymy bez przerwy do nowinek. Nie wiem, czy chcielibyśmy korzystać z tego samego telewizora przez 30 lat - mówi Koluch. - Z drugiej strony świadomość konsumencka w Polsce jest żadna. Polacy kierują się ceną.

Innym kryterium, na które zwracają uwagę polscy konsumenci, są informacje dostępne w internecie. Nie zawsze jednak jest to wiarygodne źródło. - Portale służące do wymiany opinii o produktach są opanowane przez firmy PR, które wciskają nam ciemnotę - mówi Koluch. Jego zdaniem dobrym źródłem informacji są niezależne organizacje konsumenckie, które przeprowadzają testy produktów. Fundacja Pro Test należy do międzynarodowego stowarzyszenia, która zrzesza 49 państw.

Z powodu planowego postarzania produktu cierpi środowisko naturalne. Zużyte urządzenia tworzą góry elektrośmieci, z którymi trzeba coś zrobić. Jak pokazuje "Spisek żarówkowy", bardzo często trafiają one do państw afrykańskich, gdzie zatruwają środowisko.

Ale ten problem dotyczy również naszego kraju. - W Polsce nie ma przemysłu utylizacyjnego, elektrośmieci są wyrzucane przed bloki - mówi Koluch.

Zdaniem eksperta dobrym rozwiązaniem byłoby, gdyby każdy producent odpowiadał za utylizacje swoich produktów. Byłby to również sposób na podniesienie jakości produkowanych urządzeń. - Producenci musieliby kalkulować, co im się bardziej opłaca, a utylizacja jest bardzo droga - mówi Koluch i przypomina, że biznes patrzy przede wszystkim na rachunek ekonomiczny. - Dla firm dobro konsumenta jest na ostatnim miejscu - podsumowuje.