TK: przepisy ws. wywłaszczenia nie mogą działać wstecz

Wyrok dotyczył pytania prawnego wniesionego do TK przez Wojewódzki Sąd Administracyjny w Warszawie. Kwestionował on zgodność z zapisami konstytucji jednego z artykułów nowelizacji ustawy o gospodarce nieruchomościami oraz o zmianie niektórych innych ustaw z listopada 2003 r.

Sąd pytający wskazywał, że nowela ta weszła w życie 22 września 2004 r. i istotnie zmieniła treść jednego z przepisów, który definiował przesłankę dopuszczalności zwrotu wywłaszczonej nieruchomości. W ocenie tego sądu kwestionowana regulacja narusza m.in. zasadę niedziałania prawa wstecz.

Zgodnie z nowelą nieruchomość uznaje się za zbędną na cel określony w decyzji o wywłaszczeniu, jeżeli pomimo upływu 10 lat od dnia, w którym decyzja o wywłaszczeniu stała się ostateczna, cel ten nie został zrealizowany. Wątpliwości sądu pytającego pojawiły się w związku ze sprawą, w której inwestycje stanowiące wykonanie realizacji celu wywłaszczenia na nieruchomości miały miejsce po upływie 21 lat od wydania decyzji wywłaszczeniowej.

Jak wskazano w wyroku, TK podzielił stanowisko sądu pytającego, że po wejściu w życie art. 137 ust. 1 pkt 2 u.g.n. w obecnym brzmieniu doszło do niekonstytucyjnego pogorszenia sytuacji jednostek samorządu terytorialnego na skutek naruszenia przez ustawodawcę zasady niedziałania prawa wstecz oraz zasady samodzielności jednostek samorządu terytorialnego. "Wobec jednostek samorządu terytorialnego, których dotyczy pytanie prawne WSA w Warszawie, powinny znaleźć dalsze zastosowanie dotychczas obowiązujące zasady, a nie nowy kierunek interpretacji przepisów o zwrocie wywłaszczonych nieruchomości, nakazujący zrealizowanie celu wywłaszczenia w każdym wypadku w ciągu 10 lat od chwili wywłaszczenia" - czytamy w wyroku.

Zgodnie z sentencją czwartkowego wyroku TK, zwrotowi na rzecz byłych właścicieli i ich spadkobierców nie podlegają te nieruchomości skomunalizowane, na których jednostki samorządu terytorialnego zrealizowały przed 2004 r. i przed dniem złożenia wniosku o ich zwrot cel określony w decyzji o wywłaszczeniu, bez możliwości badania, czy realizacja ta nastąpiła po upływie 10 lat od chwili wywłaszczenia.

"Jeśli zaś w dniu złożenia wniosku o zwrot a przed 2004 r. cel wywłaszczenia jeszcze nie został zrealizowany, byli właściciele tych nieruchomości oraz ich spadkobiercy zachowują ustawowe uprawnienie do żądania zwrotu, które nabyli przed wejściem w życie ustawy z 28 listopada 2003 r. o zmianie ustawy o gospodarce nieruchomościami oraz o zmianie niektórych innych ustaw" - czytamy w sentencji wyroku.

Jak wskazał sprawozdawca składu orzekającego sędzia Mirosław Granat, w ocenie Trybunału niezgodne z konstytucją jest nadanie mocy wstecznej jednemu z artykułów ustawy o gospodarce nieruchomościami. - Brak w ustawie zmieniającej przepisów intertemporalnych nie oznacza zezwolenia ustawodawcy na wsteczne działanie nowych lub zmienionych przepisów. Tymczasem dominująca sądowa wykładnia przewidzianej w kwestionowanym przepisie przesłanki zwrotu nadaje jej niedopuszczalne wsteczne działanie, pogarszające po 22 września 2004 r. sytuację tych jednostek samorządu terytorialnego, które po 27 maja 1990 r. przejęły wywłaszczone nieruchomości w toku procesu komunalizacji mienia państwowego na podstawie ustawy z 10 maja 1990 r. - stwierdził sędzia.