Wiedzieć - co, z czego, gdzie i kiedy

Wymogi w zakresie kontroli jakości należą w sektorze przetwórstwa spożywczego, obok branży farmaceutycznej, do najostrzejszych. Można wymienić tu takie elementy, jak system HACCP czy certyfikaty ISO, które determinują realizację konkretnych funkcjonalności przez wdrożony system informatyczny. _ Podstawą jest możliwość śledzenia partii dostaw surowców oraz partii produkcyjnych półproduktów i wyrobów gotowych w każdej fazie procesu produkcyjnego oraz dystrybucji _- wyjaśnia Jacek Lisowski, dyrektor działu safo.mag w Asseco Business Solutions. _ Wiedza dotycząca tego, co, z czego, gdzie, kiedy i kto wykonywał, jest niezbędna w dotarciu do źródła ewentualnego problemu oraz szybkiego wycofania z rynku produktów jakościowo niepełnowartościowych. _

Traceability, czyli śledzenie produktu

Dla przedsiębiorstw sektora spożywczego istotne są genealogia produkcji i śledzenia partii pochodzenia surowca w całym procesie wytwórczym. _ Zastosowanie Traceability stało się powszechnie przyjętym standardem _- mówi Marcin Indryszczak, doradca zarządu w spółce Bonair. Według naszego rozmówcy, realizacja tego wymogu odbywa się na poziomie warstwy biznesowej dzięki systemowi ERP, jeżeli umożliwia on śledzenie partii.
Przebieg procesu produkcji oraz genealogia produktu, czyli wiedza kto i kiedy wyprodukował, na jakich urządzeniach, ile i jakie zużył surowce oraz półprodukty, przy jakich parametrach procesu, jest możliwa dzięki aplikacji klasy MES, która uzupełnia informacje gromadzone w ERP.

_ Nie mniej ważna jest kontrola jakościowa procesu produkcji, która może być realizowana przy pomocy specjalizowanych aplikacji z zakresu MES, jak systemy SPC, czyli statystycznej kontroli procesu _- wyjaśnia przedstawiciel Bonair. _ Punktem wyjścia do rozwoju informatyki i wdrażania systemów klasy MES do zarządzania produkcją jest wdrożenie systemów ERP oraz stosowanie systemów sterowania i wizualizacji produkcji typu SCADA. _
Przedsiębiorstwo, które zna i używa tego typu rozwiązania, jest przygotowane, aby uzupełnić je o system MES.
Systemy klasy MES (Manufacturing Execution System) umożliwiają ewidencję wszystkich zdarzeń związanych z procesami produkcji oraz rozliczanie kosztów produkcji.
_ Dzięki integracji z systemem ERP, MES umożliwia sprawne zarządzanie danymi o dostawach i jakości przychodzącego towaru, co wpływa na ich późniejsze efektywne wykorzystanie _- mówi Jacek Lisowski z Asseco. A to oznacza likwidację tzw. ukrytych kosztów, wynikających z niemożności uwzględnienia w wyliczeniach resztek i odpadów. System MES nie tylko eliminuje to zjawisko, ale optymalizuje wykorzystanie wszystkich zasobów.

Rozwiązanie takie umożliwia dokładne śledzenie procesu produkcyjnego w czasie rzeczywistym, gdy na bieżąco spływają informacje o stanie zasobów i niewykorzystanych pozostałościach z produkcji, gospodarce odpadami, kontroli wydajności produkcyjnej, jakości produktów, wykorzystaniu i amortyzacji parku maszynowego, obrocie opakowaniami zwrotnymi; umożliwia też precyzyjne rozliczanie kosztów osobowych. Do podstawowych zalet systemów MES w sektorze spożywczym Andrzej Garbacki, dyrektor działu oprogramowania przemysłowego w firmie Astor, zalicza dotrzymywanie reżimu czasowego produkcji.
_ Posiadanie wiedzy potrzebnej do ciągłego doskonalenia i optymalizacji procesów produkcyjnych i logistycznych czy bardziej optymalne planowanie produkcji to kolejne korzyści z tego typu rozwiązań _- mówi Andrzej Garbacki. _ To także dokładniejsze rozliczanie kosztów produkcji, oszczędności czasu pracy związanej z ręcznym dokumentowaniem produkcji i lepsze wykorzystanie parku maszynowego. _
Dodatkowe możliwości systemów klasy MES związane są z wykonywaniem rozmaitych raportów porównawczych, opartych na określeniu ogólnej efektywności wyposażenia (Overall Equipment Efficiency - OEE). _ Wdrożenie systemu umożliwia modyfikację procesu produkcyjnego dzięki ułatwionej analizie przepływu materiałów w istniejącej linii - _wyjaśnia Marcin Indryszczak z firmy Bonair. Specyfika branży

Według Adama Joachimskiego, kierownika projektu w BPSC, w zarządzaniu procesami produkcyjnymi w przedsiębiorstwach branży spożywczej nie sprawdzają się rozwiązania MRP wypracowane dla produkcji przemysłowej. Nasz rozmówca wyjaśnia, że biorąc pod uwagę takie założenia, opracowano moduł Przepływów Materiałowych, które to rozwiązanie przyspiesza i ułatwia rejestrację przepływu materiałowego na podstawie danych pobieranych z systemów wagowych. _ W systemie dokładnie odwzorowana jest struktura funkcjonalna zakładu _- opisuje Adam Joachimski. _ Odbywa się to poprzez stworzenie schematu przepływów obrazującego poszczególne magazyny i wydziały produkcyjne wraz z ich powiązaniami, tzw. kierunkami przepływów. _ Z każdym z kierunków związany jest jeden konkretny dokument przepływowy, którego wystawienie jest jednoznaczne z przemieszczeniem materiału.
System rejestruje zdarzenia zachodzące podczas procesu produkcyjnego, takie jak przekazania materiałowe, parametry w punktach krytycznych CCP, karty pracy pracowników, karty maszyn. Wprowadzanie danych może odbywać się ręcznie lub z wykorzystaniem szeregu mechanizmów, do których należą np. automaty generujące wpisy na podstawie rejestracji systemu wagowego i innych systemów pomiarowych.

Kompleksowy monitoring

Dostawcy rozwiązań informatycznych dla sektora spożywczego zwracają uwagę na to, by rozwiązania do zarządzania przedsiębiorstwem stanowiły zintegrowany system. _ Wybieranie najlepszych w swojej klasie narzędzi do obsługi poszczególnych procesów może okazać się bowiem nie najlepszą metodą _- przestrzega Dagmara Kotlarska, dyrektor marketingu Lawson Software Polska. Poszczególne aplikacje powinny płynnie ze sobą współpracować, przekazując dane w czasie rzeczywistym.
Istotne jest również przeanalizowanie TCO (z ang. total cost of ownership), czyli całkowitego kosztu posiadania systemu, obejmującego nie tylko cenę zakupu licencji i wdrożenia oprogramowania, ale również wszelkie opłaty związane z serwisem i zarządzaniem systemem. Im niższy całkowity koszt posiadania systemu, przy zachowaniu możliwie wysokiej funkcjonalności, tym lepiej.

_ System identyfikacji i śledzenia żywności pomaga firmom z branży spożywczej w zarządzaniu ryzykiem i ochronie własnych marek produktów _- opisuje Dagmara Kotlarska. _ Odbiera, filtruje i interpretuje wszelkie informacje o drodze produktu, z każdego systemu działającego w przedsiębiorstwie, u dostawców, firm transportowych, klientów i wszelkich innych podmiotów. _
Oprócz automatyzacji wewnętrznego i zewnętrznego śledzenia partii towarów, aplikacja pozwala użytkownikom na zobrazowanie wewnętrznych procesów produkcyjnych w czasie rzeczywistym, identyfikację możliwych trudności ze składnikami, a także zareagowanie na zdarzenia lub problemy, jeszcze zanim produkt opuści fabrykę.
_ Nasze rozwiązanie pomaga także w uproszczeniu procedur związanych z dostosowaniem się do obecnych wymogów związanych z bezpieczeństwem i jakością żywienia zarówno w Stanach Zjednoczonych, jak i w Unii Europejskiej _- kontynuuje Dagmara Kotlarska. _ Dostarcza także narzędzia umożliwiające użytkownikom spełnienie przyszłych wymagań instytucji regulujących. _

Jako przykład można podać redukcję czasu niezbędnego do przygotowania się do kontroli dzięki narzędziom służącym do automatyzacji zarządzania jakością produktu i raportowaniu kwestii związanych z identyfikacją.
_ W wypadku Oracle Process Manufacturing (OPM), moduł MES w ramach kompleksowego systemu obsługującego działalność przedsiębiorstwa branży spożywczej powinien być informacyjnie zintegrowany z takimi częściami, jak np. Zarządzanie Formułami i Recepturami _- zaleca Ryszard Krawczyński, główny konsultant ds. sprzedaży aplikacji do zarządzania produkcją w Oracle Polska.
Zastosowanie modułu pozwala skrócić czas opracowania technologii wytwarzania nowych produktów, udostępniając wyspecjalizowany pulpit technologiczny oraz obszerne arkusze kalkulacyjne połączone z automatycznym przeliczaniem dowolnych jednostek miary dla poszczególnych pozycji i ich partii. Inne podsystemy Oracle Process Manufacturing, z którymi współpracuje MES, to Laboratorium, Kontrola Jakości oraz Realizacja Produkcji. _ Sterowanie produkcją odbywa się w czasie rzeczywistym przez programowane sterowniki logiczne oraz zastosowanie pętli sprzężenia zwrotnego _- wyjaśnia Ryszard Krawczyński. _ Działanie systemu jest skorelowane z systemem sprzedaży, zaś funkcjonalnie jest rozdzielone na dwie główne konsole: Pulpit Realizacji Produkcji oraz Pulpit Kierownika Wydziału. _ Jeżeli chodzi o systemy informatyczne służące do nadzoru i kontroli procesu produkcyjnego, specjaliści zwracają uwagę na specyfikę rozliczania surowca, jakim jest mleko. _ Obejmuje ono m.in. ewidencję skupu mleka, rozliczanie jednostek
tłuszczowych, ewidencję i rozliczanie produkcji serów dojrzewających czy rozliczanie kotłowni oraz określanie efektywności produkcji ciepła _- opisuje Jacek Lisowski z Asseco Business Solutions. System ewidencji dostaw mleka połączony jest w tym przypadku z dziennikiem laboratoryjnym, gdzie odnotowane są parametry przyjętego mleka (temperatura, kwasowość, ciężar właściwy, procent tłuszczu i inne). W procesie produkcji jako pierwsza rozliczana jest produkcja sera świeżego. Materiały bezpośrednie i mleko znormalizowane rozliczane są zgodnie ze zużyciem rzeczywistym dla każdego towaru osobno. Ser świeży zostaje umieszczony w dojrzewalni i pozostaje tam do osiągnięcia stanu dojrzałego. Ewidencji podlegają także osuszki (różnica między masą sera świeżego i dojrzałego) i odpady (serwatka, resztki serowe). System MES umożliwia także monitorowanie rzeczywistego zużycia energii elektrycznej, gazu i wody. _ Mogąc wyliczyć efektywność kotłowni, czyli koszt wyprodukowania 1 GJ, dzieląc koszty przez ilość wyprodukowanego
ciepła, można precyzyjnie zaplanować wydatki i minimalizować koszty w przyszłości _- wyjaśnia Jacek Lisowski.

Jarosław Maślanek