Wstrzemięźliwość ubezpieczeniowa

Przez sześć miesięcy br. zakłady ubezpieczeń na życie pozyskały 13,94 mld zł składki przypisanej brutto (spadek o 25,46 proc., tj. o 4,76 mld zł w porównaniu z analogicznym okresem 2008 r.). Na wartość składki przypisanej brutto w ubezpieczeniach na życie miało wpływ mniejsze, w porównaniu z poprzednimi kwartałami, zainteresowanie Polaków oraz towarzystw ubezpieczeniami opartymi na produktach bankowych (tzw. polisolokaty lub anty-Belki). Ze sprzedaży tych produktów, ze względu m.in. na ryzyko kredytowe, spadek stóp procentowych, niską rentowność dla zakładów przy jednoczesnych wysokich wymaganiach kapitałowych oraz obowiązujących i przyszłych regulacjach dotyczących koncentracji lokat, zrezygnowały niektóre zakłady ubezpieczeń.

Analizując zmiany w strukturze składki przypisanej brutto w I półroczu 2009 r. w stosunku do analogicznego okresu 2008 r. można zauważyć znaczący spadek udziału ubezpieczeń na życie (grupa 1 – ubezpieczenia na życie) – o 8,05 p.p. oraz wzrost udziału ubezpieczeń na życie związanych ubezpieczeniowym funduszem kapitałowym (grupa 3) – o 2,82 p.p. (w II kwartale br. wzrost o 1,03 proc., tj. 0,02 mld zł w stosunku do poprzedniego kwartału). Pozytywny wpływ na kształtowanie się wartości składki przypisanej brutto w grupie 3 może mieć obserwowana poprawiająca się koniunktura giełdowa. Nadal konkurencyjnymi w stosunku do ubezpieczeń związanych z UFK pozostają ubezpieczenia na życie i dożycie z wbudowanymi instrumentami pochodnymi (produkty strukturyzowane).

W strukturze ubezpieczeń bezpośrednich działu I na koniec II kwartału br. przeważały ubezpieczenia na życie (grupa 1) stanowiące 59,57 proc. składki przypisanej brutto. Ubezpieczenia na życie związane z UFK (grupa 3) stanowiły 22,49 proc. łącznej składki. Kolejną pozycję zajmują uzupełniające ubezpieczenia wypadkowe i chorobowe (grupa 5) reprezentujące 16,95 proc. składki. Udział ubezpieczeń posagowych (grupa 2) i rentowych (grupa 4) jest nadal nieznaczny i wynosi odpowiednio: 0,48 proc. i 0,25 proc. składki przypisanej brutto działu I.

W I półroczu 2009 r. składka przypisana brutto zakładów ubezpieczeń pozostałych osobowych i majątkowych osiągnęła 10,91 mld zł (wzrost o 5,21 proc., tj. o 0,54 mld zł w porównaniu z analogicznym okresem 2008 r.). Wśród spółek z działu II spadek wartości składki przypisanej brutto miał miejsce w przypadku dziewięciu grup ubezpieczeń. Największy spadek, o 0,41 mld zł, zanotowano w grupie 8 związanej z ubezpieczeniem majątku. Natomiast największy wzrost składki, o 0,09 mld zł, wystąpił w grupie 16 (ubezpieczenia różnych ryzyk finansowych).

W strukturze ubezpieczeń działu II na koniec II kwartału 2009 r. dominowały ubezpieczenia komunikacyjne (grupa 3 i grupa 10) stanowiące łącznie 58,20 proc. składki przypisanej brutto, przy czym udział ubezpieczeń OC wynosił 23,87 proc., natomiast ubezpieczeń autocasco 34,34 proc. Drugą pozycję zajmowały ubezpieczenia majątkowe (grupa 8 i grupa 9), które dały łącznie 16,81 proc. składki. Dalej znajdują się ubezpieczenia wypadkowe i chorobowe (grupa 1 i grupa 2) o łącznym udziale w rynku wynoszącym 5,81 proc. oraz ubezpieczenia OC (grupa 13) o udziale 4,95 proc.

Wartość aktywów zakładów ubezpieczeń na koniec I półrocza 2009 r. wyniosła 140,36 mld zł, co oznacza wzrost o 1,72 proc. od początku roku, natomiast w porównaniu z analogicznym okresem 2008 r. o 5,52 proc. Główną pozycją aktywów zakładów ubezpieczeń były lokaty stanowiące 70,43 proc. sumy bilansowej oraz aktywa netto ubezpieczeń na życie, gdy ryzyko lokaty (inwestycyjne) ponosi ubezpieczający, których udział w sumie bilansowej wyniósł 19,72 proc.

Aktywa zakładów ubezpieczeń na życie, równe 83,82 mld zł, spadły o 1,49 proc. od początku roku, natomiast wzrosły o 0,74 proc. w porównaniu z analogicznym okresem 2008 r. Udział lokat w strukturze aktywów zakładów ubezpieczeń działu I wyniósł 61,72 proc., a udział aktywów netto ubezpieczeń na życie, gdy ryzyko lokaty (inwestycyjne) ponosi ubezpieczający wynosi 33,02 proc. Udział dłużnych papierów wartościowych i depozytów bankowych w lokatach zakładów ubezpieczeń działu I wyniósł odpowiednio: 63,18 proc. oraz 27,34 proc.

W zakładach pozostałych ubezpieczeń osobowych i majątkowych wartość aktywów wyniosła 56,54 mld zł, co stanowi wzrost o 6,88 proc. od początku roku, a w porównaniu z analogicznym okresem 2008 r. – o 13,52 proc. Główną pozycję w strukturze lokat stanowią dłużne papiery wartościowe i depozyty bankowe, których udział wynosi odpowiednio: 64,96 proc. oraz 17,88 proc. – więcej tabela. W odróżnieniu od całego sektora oraz od zakładów ubezpieczeń działu I dominującymi pozycjami w strukturze lokat zakładów ubezpieczeń działu II były dłużne papiery wartościowe i lokaty w jednostkach podporządkowanych, których udział w lokatach wyniósł odpowiednio: 66,91 proc. oraz 16,61 proc. Depozyty bankowe stanowiły jedynie 7,50 proc. ogółu lokat zakładów pozostałych ubezpieczeń osobowych i majątkowych.

Przychody z działalności lokacyjnej w I półroczu 2009 r. wszystkich zakładów ubezpieczeń wyniosły 5,64 mld zł, co oznacza spadek o 34,88 proc. (tj. o 3,02 mld zł) w porównaniu z analogicznym okresem 2008 r. W dziale I przychody te osiągnęły 2,86 mld zł (spadek 48,63 proc., tj. o 2,71 mld zł w porównaniu z analogicznym okresem 2008 r.), a w dziale II wyniosły 2,78 mld zł (spadek o 10,05 proc., tj. o 0,31 mld zł).

Przychody z działalności lokacyjnej zakładów ubezpieczeń w II kwartale 2009 r. osiągnęły 3,91 mld zł i były o 126,16 proc. (2,18 mld zł) wyższe niż w I kwartale br. Było to związane m.in. z wyższymi przychodami z akcji i udziałów w jednostkach powiązanych oraz z lokat terminowych i obligacji Skarbu Państwa. Przychody z lokat w dziale I wyniosły 1,82 mld zł (wzrost o 73,43 proc., tj. o 0,77 mld zł w stosunku do I kwartału 2009 r.), a w dziale II osiągnęły 2,09 mld zł (wzrost o 207,11 proc., tj. o 1,41 mld zł). Rentowność działalności lokacyjnej stanowi podstawowe kryterium w ocenie zarządzania portfelem lokat. Wskaźnik rentowności działalności lokacyjnej wykazuje wyrażoną procentowo relację dochodów z lokat do średniej wartości lokat bilansowych. W I półroczu 2009 r. wartość tego wskaźnika dla całego sektora ubezpieczeń wynosiła 4,45 proc., przy czym w dziale I było to 3,95 proc., a w dziale II – 5,31 proc. W analogicznym okresie roku poprzedniego wskaźniki te wyniosły: –0,87 proc. dla całego sektora
ubezpieczeń oraz –4,68 proc. dla zakładów ubezpieczeń działu I oraz 6,30 proc. dla zakładów ubezpieczeń działu II.

Główną pozycję kosztów zakładów ubezpieczeń stanowią koszty związane z wypłatą odszkodowań i świadczeń wynikających z umów ubezpieczenia. W okresie I półrocza 2009 r. odszkodowania i świadczenia wypłacone brutto sektora ubezpieczeń osiągnęły 20,92 mld zł, co oznaczało wzrost o 78,27 proc., tj. o 9,19 mld zł w stosunku do analogicznego okresu roku poprzedniego. Kwota wypłaconych odszkodowań i świadczeń brutto przez zakłady ubezpieczeń na życie wyniosła 14,97 mld zł i wzrosła o 115,51 proc., tj. o 8,02 mld zł w stosunku do I półrocza 2008 r.

W dziale I w II kwartale br. zostało wypłaconych 8,41 mld zł odszkodowań i świadczeń brutto (73,83 proc. łącznych odszkodowań i świadczeń sektora ubezpieczeń), czyli o 28,06 proc. (o 1,84 mld zł) więcej niż w I kwartale 2009 r. Spadek odszkodowań wypłaconych brutto w porównaniu z I kwartałem 2009 r. wykazało 17 zakładów ubezpieczeń, a dwa zakłady wykazały wzrost powyżej 100 proc. Tendencje występujące w sprzedaży ubezpieczeń znajdują odzwierciedlenie w wypłacie odszkodowań i świadczeń. Na wzrost wartości odszkodowań i świadczeń miały wpływ o 43,69 proc. (o 2,12 mld zł) wyższe wypłaty odszkodowań i świadczeń w ramach grupy 1 (ubezpieczenia na życie), przede wszystkim w wyniku wygaśnięcia terminowych ubezpieczeń inwestycyjnych, tj. tzw. polisolokat i ubezpieczeniowych produktów strukturyzowanych.

W dziale II odszkodowania i świadczenia wypłacone brutto w II kwartale 2009 r. wyniosły 2,98 mld zł i w porównaniu z I kwartałem br. wzrosły o 0,23 proc., tj. o 0,01 mld zł. Odszkodowania i świadczenia wypłacone brutto w przypadku 12 zakładów były niższe od wyników w I kwartale 2009 r., natomiast wzrost odszkodowań o ponad 100 proc. wykazały cztery zakłady ubezpieczeń. Wśród wypłaconych w II kwartale 2009 r. odszkodowań i świadczeń były również odszkodowania i świadczenia wypłacone w związku z ubezpieczeniami skutków burz, ulewnych deszczów i nawałnic, jakie wystąpiły po 22 czerwca 2009 r. i wynosiły one według stanu na 25 września br. 171 000,96 tys. zł (przy wartości rezerw na niewypłacone odszkodowania i świadczenia w wysokości 274 398,91 tys. zł).

Znaczącą pozycję wśród wydatków zakładów ubezpieczeń zajmują koszty działalności ubezpieczeniowej, które obejmują koszty akwizycji oraz koszty administracyjne. Koszty akwizycji obejmują m.in. wszelkie koszty bezpośrednie związane z pozyskiwaniem i zawarciem umowy ubezpieczenia, inkasem składki (np. prowizje agencyjne, koszty badań lekarskich, koszty ekspertyz). Obejmują również prowizje reasekuracyjne i udziały w zyskach płacone cedentom.

W I półroczu 2009 r. koszty działalności ubezpieczeniowej, po uwzględnieniu otrzymanych prowizji reasekuracyjnych, osiągnęły 5,32 mld zł, co stanowiło wzrost o 10,12 proc., tj. o 0,49 mld zł w porównaniu z I półroczem ub.r. W II kwartale br. koszty działalności ubezpieczeniowej wyniosły 2,75 mld zł i wzrosły w stosunku do poprzedniego kwartału o 7,28 proc., tj. o 0,20 mld zł. Zakłady ubezpieczeń poniosły na swoją działalność koszty w wysokości około 25 zł z każdych 100 zł składki przypisanej na udziale własnym, przy czym w ubezpieczeniach na życie około 21 zł, natomiast w ubezpieczeniach pozostałych osobowych i majątkowych 30 zł.

Na koniec I półrocza br. koszty akwizycji w zakładach ubezpieczeń ogółem osiągnęły 3,82 mld zł i były wyższe o 12,02 proc. (tj. 0,41 mld zł) w stosunku do I półrocza 2008 r. Koszty te w dziale I wyniosły 1,85 mld zł, a w dziale II 1,98 mld zł. Koszty te łącznie stanowiły 16,65 proc. składki przypisanej brutto sektora ubezpieczeń.

Koszty administracyjne obejmują koszty zarządu i administracji oraz ogólne koszty dotyczące działalności ubezpieczeniowej, takie jak: koszty utrzymania biur, koszty usług obcych, wynagrodzenia, koszty zużycia energii itp. W I półroczu 2009 r. koszty administracyjne zakładów ubezpieczeń wyniosły łącznie 1,75 mld zł, co oznaczało wzrost o 3,18 poc., tj. o 0,05 mld zł w stosunku do I półrocza 2008 r. W dziale ubezpieczeń na życie koszty te osiągnęły 0,79 mld zł, a w dziale ubezpieczeń pozostałych majątkowych i osobowych wyniosły 0,96 mld zł. Koszty administracyjne ogółem stanowiły 7,52 proc. składki przypisanej brutto* sektora ubezpieczeń. ?

*Składka przypisana brutto stanowi kwoty należne w trakcie okresu sprawozdawczego z tytułu zawartych umów, bez względu na to, czy kwoty te mogą odnosić się do całości lub części następnego okresu sprawozdawczego.

MAŁGORZATA DYGAS

Oficjalne wydanie internetowe: www.gb.pl