Informacje na opakowaniach wprowadzają w błąd?

Przepisy coraz bardziej szczegółowo regulują jakość handlową produktów, a tym samym określają, co ma prawo nosić np. nazwę "sok" lub "masło", które jaja są wiejskie.

Oraz czy stosowanie informacji o specjalnych właściwościach danego artykułu jest rzetelną informacją handlową, czy tylko chwytem marketingowym, mającym wyróżnić ofertę jednej marki spośród innych. Jak czytać etykiety produktów spożywczych, radzi Inspekcja Jakości Handlowej Artykułów Rolno-Spożywczych.

O tym, że porównując ofertę różnych firm warto brać pod uwagę nie tylko ewentualne różnice w cenie, ale także, a może przede wszystkim, skład produktów pisaliśmy przed tygodniem. Najbardziej jaskrawymi przykładami nadużyć jest sugerowanie, że mamy do czynienia z towarem pełnowartościowym, np. serem, masłem, czy kawą, podczas gdy w rzeczywistości jest to produkt "seropodobny", "miks tłuszczów", czy mieszanka kaw zbożowych i naturalnych.

Na jakość, a przez to na cenę wpływają także inne czynniki, m.in.: ilość wsadu owocowego w jogurtach i dżemach, zawartość warzyw w sosach, procent glazury w mrożonych rybach i mięsach lub masy kakaowej w czekoladzie. Aby świadomie kupować lub odpowiedzialnie polecać klientom wybrane towary, warto uważnie przestudiować ich etykiety.

Inspekcja Jakości Handlowej Artykułów Rolno-Spożywczych przeprowadza kontrole u 2000-2500 producentów rocznie. W trakcie kontroli inspektorzy sprawdzają m.in. prawidłowość znakowania żywności. Zdarza się, że producenci umieszczają informacje na etykiecie, które mają zachęcić konsumenta do wyboru danego produktu, sugerując, że posiada specjalne właściwości, podczas gdy wszystkie podobne środki spożywcze posiadają takie właściwości. IJHARS podaje najczęściej spotykane nieprawidłowości w znakowaniu żywności, które wprowadzają konsumenta w błąd.

Olej rzepakowy

Umieszczenie przez producenta na opakowaniu informacji: "zawiera naturalne kwasy OMEGA-3", sugeruje, że tylko ten wyrób posiada specjalne właściwości, podczas gdy wszystkie oleje rzepakowe zawierają kwasy Omega. Także napis "bez cholesterolu" nie jest żadnym wyróżnikiem produktu konkretnej marki, ponieważ wszystkie produkty roślinne, w tym oleje rzepakowe nie zawierają cholesterolu.

Zgodnie z prawem do oleju rzepakowego nie wolno dodawać substancji konserwujących [rozporządzenie Ministra Zdrowia z dnia 18 września 2008 r. w sprawie dozwolonych substancji dodatkowych ( Dz. U. Nr 177, poz. 1094)], mimo to niektóre marki chwalą się tym, pisząc na etykietach "bez konserwantów".

Soki i nektary

Podawanie informacji: "niebarwiony chemicznie", "bez sztucznych barwników", "nierozcieńczony", "niekonserwowany chemicznie", "bez konserwantów" - w przypadku soków owocowych, może sugerować specjalne właściwości tego produktu. IJHARS przypomina jednak, że przepisy nie zezwalają na rozcieńczanie soków owocowych oraz dodawanie do tych produktów barwników i środków konserwujących [rozporządzenie Ministra Rolnictwa i Rozwoju Wsi z dnia 30 września 2003 roku w sprawie szczegółowych wymagań w zakresie jakości handlowej soków i nektarów (Dz. U. Nr 177, poz. 1735, z późn. zm.)].

Nieścisła jest także informacja "Bez dodatku cukru". Oświadczenie tego rodzaju może być stosowane tylko wówczas, gdy produkt nie zawiera żadnych dodanych cukrów prostych, dwucukrów, ani żadnych innych środków spożywczych zastosowanych ze względu na ich właściwości słodzące, np. miodu pszczelego. Jeżeli cukry występują naturalnie w środku spożywczym (w tym przypadku w), na etykiecie powinna się również znaleźć informacja: "Zawiera naturalnie występujące cukry".

Rozporządzenie Ministra Rolnictwa i Rozwoju Wsi z dnia 30 września 2003 r. w sprawie szczegółowych wymagań w zakresie jakości handlowej soków i nektarów zawiera definicje soków i nektarów owocowych: sok owocowy - wyrób uzyskany z jednego lub większej ilości świeżych lub schłodzonych owoców. Określenie "100 % soku" może być użyte jedynie dla produktów uzyskanych wyłącznie z owoców bez dodatku cukrów, witamin, substancji mineralnych.nektar owocowy - wyrób otrzymywany przez dodanie wody oraz cukrów lub miodu do soku owocowego.napój owocowy - wyrób otrzymany w wyniku zmieszania soku owocowego, wody cukru, substancji dodatkowych (np. substancji konserwujących, stabilizatorów, regulatorów kwasowości). Wymagania odnośnie napojów owocowych nie zostały określone w przepisach wspólnotowych i krajowych.

Kawa palona

W tym przypadku klientów ma zachęcić zamieszczenie na opakowaniu informacji o treści: "ziarna kawy to bogate źródło przeciwutleniaczy (substancji roślinnych pochodzących z owocu kawy) mogących poprawić naturalne mechanizmy obronne naszego organizmu". Tymczasem zdanie to odnosi się do wszystkich kaw palonych.

Nabiał

Do jogurtów naturalnych nie wolno dodawać cukru, co nie przeszkadza niektórym mleczarniom umieszczać na etykiecie określenia "bez cukru", które może okazać się szczególnie "chwytliwe" dla osób dbających o linię.

Stosowanie na opakowaniu masła informacji "nie zawiera tłuszczów roślinnych" jest sugerowaniem, że inne masła mogą zawierać tłuszcze roślinne, podczas gdy do masła nie wolno dodawać tłuszczów roślinnych, np. olejów roślinnych.

W przypadku mleka, określenie "świeże" wskazuje, że wyrób w ten sposób wyróżnia się spośród innych, podczas gdy wszystkie mleka oferowane w handlu detalicznym są pasteryzowane, czyli poddane procesowi obróbki termicznej. Nie jest to zatem produkt "świeży".

Napis "jaja wiejskie" stosowany na wytłaczankach jaj uzyskanych z chowu klatkowego może sugerować, że jaja pochodzą od kur z wolnego wybiegu w środowisku wiejskim(pierwsza cyfra kodu na skorupce to "0"), pomimo że w rzeczywistości jaja te pochodzą od kur zamkniętych w klatkach (pierwsza cyfra kodu na skorupce to "3").

Pieczywo

Podanie na opakowaniu informacji "chleb pełnoziarnisty" sugerującej, że chleb został wyprodukowany z mąki otrzymanej z pełnego przemiału ziarna, bogatej w błonnik i składniki mineralne (np. mąki razowej pszennej typ 2000), gdy w rzeczywistości został wyprodukowany z mąki jasnej (np. pszennej typ 750 lub żytniej typ 720), nie posiadających takich.

Makaron

W przemysłowej produkcji żywności nie ma czegoś takiego, jak makaron jajeczny "ze świeżych jaj", ponieważ w czasie procesu produkcyjnego zastosowano proszek jajeczny lub masę jajową pasteryzowaną, czyli przetworzone produkty jajeczne, co wyklucza użycie sformułowania "ze świeżych jaj".

Podobnie jak w przypadku oleju, umieszczenie na opakowaniu makaronu bez dodatku jaj informacji "bez cholesterolu" sugerującej, że makaron ten posiada szczególne właściwości, podczas gdy wszystkie makarony zrobione bez udziału składników pochodzenia zwierzęcego nie zawierają cholesterolu.

Znakowanie "ECO", "BIO" i "HACCP"

IJHARS przypomina także, że umieszczenie na etykiecie artykułu rolno-spożywczego, niebędącego produktem ekologicznym, sformułowania "eco" lub "bio" jest niedozwolone. Jeśli na etykiecie stosuje się terminy: ekologiczny, biologiczny, organiczny lub wersje skrócone "bio", "eco", to obowiązkowo podaje się również: numer identyfikacyjny jednostki certyfikującej (np. PL-EKO-19), która nadzoruje danego producenta oraz obowiązkowo od 1 lipca 2010 r. wspólnotowe logo rolnictwa ekologicznego.

Informacja o systemie HACCP na opakowaniu środka spożywczego może sugerować, że pozostałe zakłady nie posiadają wdrożonego systemu HACCP, podczas gdy, zgodnie z art. 5 rozporządzenia Parlamentu Europejskiego i Rady (WE) Nr 852/2004 z dnia 29 kwietnia 2004 r. w sprawie higieny środków spożywczych, każdy przedsiębiorca sektora spożywczego, z wyłączeniem produkcji podstawowej jest obowiązany wdrożyć procedury oparte na zasadach systemu HACCP.