Jak zaspokoić strajkujących?

Strajkiem zaczęli grozić prokuratorzy. Czego się domagają? Oczywiście głównie pieniędzy. Lekarze specjaliści chcą zarabiać 7,5 tys. zł brutto, medycy bez specjalizacji — 5 tys. zł. Pielęgniarki żądają podniesienia pensji do poziomu średniej krajowej (niespełna 2,7 tys. zł brutto) dla początkujących i podwyżek dla pozostałych. Nauczyciele oczekują wzrostu płac o 600 zł dla stażystów i o 1,1 tys. zł dla najbardziej doświadczonych. Celnicy chcą natomiast podwyżki o 1,5 tys. zł.

Stać nas na to? Tak! — twierdzą eksperci. Pod warunkiem że wprowadzimy reformy w każdej z tych branż. A — paradoksalnie — dokonywanie zmian systemowych — szczególnie tych najbardziej niepopularnych — może się udać właśnie teraz, kiedy determinacja strajkujących jest na granicy wytrzymałości. Jeśli zgoda na podwyżki uzależniona będzie od reform, to przełknięcie przez zainteresowane grupy odebrania przywilejów (obciążających finanse publiczne i całą gospodarkę) będzie łatwiejsze. Wszystko zależy jednak od zdolności negocjacyjnych rządu i przygotowania odpowiedniej strategii do rozmów. Postanowiliśmy pomóc w tym premierowi Donaldowi Tuskowi i jego gabinetowi. Zapytaliśmy ekspertów, jakie konkretne reformy powinny zostać zaproponowane strajkującym. I życzymy powodzenia.

Eksperci radzą, jak mądrze rozwiązać płacowe dylematy. Prof. Andrzej Barczak, wykładowca Akademii Ekonomicznej w Katowicach Radzę rządowi wysunąć dwa postulaty.

- Przede wszystkim zmiany wymaga ustawa o związkach zawodowych. Jest anachroniczna i anarchiczna. Związek może być powołany przez garstkę pracowników, których interesy nie muszą być zbieżne z interesem załogi. Walka o niezależność organizacji pracowniczych była piękną ideą w czasie przemian ustrojowych, ale dziś przerodziła się w patologię. Kilku najbardziej agresywnych górników może sparaliżować całą kopalnię. To właśnie zła ustawa spowodowała obecną sytuację w Budryku. Związki powinny być reprezentatywne — mieć poparcie przynajmniej 20 proc. załogi.Błędem ustawy jest też brak kadencyjności szefów organizacji i umocowanie ich wewnątrz zakładu pracy. Dzięki temu przywódcy związkowi, szczególnie politycznie zaangażowani, mają władzę nad zarządem i są nieodwoływalni. To sprzyja wypaczeniom, zwłaszcza że związkowcy dostają z kopalni regularną pensję, dbają więc głównie o swoje interesy.

Drugą propozycją jest reforma przywilejów górniczych. Emerytury pomostowe to nonsens. Górnicy w wieku 55 lat powinni mieć prawo do wcześniejszej emerytury. To adekwatny do warunków okres pracy — obecne przywileje są zbyt duże („emeryci” często nadal pracują w kopalniach), ale zmuszanie górników dołowych do dłuższej pracy również byłoby niesprawiedliwe.

Krzysztof Tuczapski, wiceprezes Ogólnopolskiego Stowarzyszenia Niepublicznych Szpitali Samorządowych, prezes Zamojskiego Szpitala Niepublicznego.
- Z rzucanie odpowiedzialności za wprowadzanie podwyżek na dyrektorów szpitali jest błędem — to problem systemowy. Pieniędzy w służbie zdrowia jest dużo, najwięcej od lat, brak tylko ich dobrego wykorzystania. Dlatego radzę rządowi podążać ścieżką wytyczoną w expose. Podwyżki są możliwe do sfinansowania tylko wówczas, kiedy w każdym z zadłużonych szpitali dokona się gruntownej restrukturyzacji, a najlepszym sposobem jej przeprowadzenia jest przekształcenie ich w spółki prawa handlowego. Tą drogą poszło już 61 jednostek — z bardzo dobrym skutkiem. Zmiana formy własnościowej szpitala w naturalny sposób powoduje jego reorganizację i uszczelnienie finansów, tu są duże rezerwy. Restrukturyzacja musi się dokonać na dwóch poziomach. Pierwszy to mentalność załogi — pracownik niepublicznego szpitala identyfikuje się z nim, wie, że działając wbrew jego interesowi, działa przeciwko sobie. Drugi poziom to organizacja pracy —prezes menedżer potrafi tak ustawić zadania, aby efektywniej wykorzystać personel, sprzęt i
powierzchnię. Przekształcenie własnościowe szpitali jest jednak tematem wrażliwym społecznie. Rząd musi stale tłumaczyć, że nie jest to żadna prywatyzacja. W moim szpitalu (od pierwszego roku działania przynosi dodatni wynik finansowy) pacjenci leczą się na tych samych zasadach, co w publicznej służbie zdrowia.

Jeremi Mordasewicz ekspert zajmujący się edukacją w PKPP Lewiatan, były nauczyciel akademicki.
- Podwyżki dla nauczycieli? Nic prostszego. Ale tylko wtedy gdy nauczyciele zgodzą się na wprowadzenie zasadniczych zmian. Pierwsza to zlikwidowanie przywilejów emerytalnych. Dlaczego murarz ma pracować do 65. roku życia, a nauczyciel zaledwie do 60.? Zwłaszcza że według badań statystycznych ten drugi żyje o 2 lata dłużej niż należący do innych grup zawodowych. Obecnie przeciętny nauczyciel na emeryturze jest prawie tak długo, jak długo pracował. Reforma, na którą powinni zgodzić się pracownicy edukacji w zamian za podwyżki, to również odejście od tzw. karty nauczyciela i przywilejów w niej zawartych. Niepotrzebnie usztywnia system i uniemożliwia dokonywanie zmian w oświacie. Ponadto doradzałbym rządowi stworzenie systemu wynagradzania opartego na godzinach pracy, a nie — jak obecnie —na stałej miesięcznej pensji. Oczywiście nie można rozpatrywać tylko godzin spędzonych na prowadzeniu zajęć, do lekcji nauczyciel musi się przygotować. Ale nawet biorąc to pod uwagę, mało który z nich pracuje łącznie 40 godzin
tygodniowo. W dodatku pracownikom edukacji co roku w wakacje przysługuje znacznie dłuższy urlop niż innym grupom. Wprowadzając te zmiany, rząd zyska wsparcie nauczycieli z powołaniem i zapałem, którzy zarabiają dziś tyle samo, co ci mniej ambitni (mimo że pracują więcej).
Ryszard Petru główny ekonomista Banku BPH
- Kiedy rząd staje do negocjacji ze strajkującymi grupami zawodowymi, obie strony muszą mieć świadomość tego, że ustalenia zawarte w trakcie rozmów nie pozostaną bez wpływu na inne branże. Gospodarka to układ naczyń połączonych. Zrealizowanie żądań jednej grupy pobudza i potęguje oczekiwania innych branż. Ta spirala od dłuższego czasu się nakręca, co negatywnie wpływa na konkurencyjność naszej gospodarki i obciąża finanse publiczne.

Jak w takim razie powinien zachować się dziś rząd? Spełnienie żądań nie załatwi sprawy. Zabrniemy w ten sposób w ślepą uliczkę — za jakiś czas te same problemy powrócą. Z drugiej strony, kategoryczne odmawianie pracownikom podwyżek również nie jest żadnym rozwiązaniem. Nastroje społeczne są i tak napięte. Jeśli rząd chce dzisiaj i w przyszłości uniknąć przepychanek, musi włączyć partnerów społecznych w proces wprowadzania reform strukturalnych, również tych trudnych i niepopularnych, w zamian za podwyżki. Potrzebna jest więc spójna strategia rządu, jasno określająca, co, za ile i za pomocą jakich mechanizmów można zaoferować poszczególnym grupom społecznym. Wymaga to koordynacji działań wewnątrz Rady Ministrów przez jeden ośrodek. Strategia ta musi być w dodatku powiązana spójnym programem gospodarczym rządu, którego obecna ekipa niestety wciąż nie ma.
Jacek Kowalczyk

Zobacz też:
Kierowcy grożą
Prokuratorzy domagają się podwyżek