Kolejny sąd potwierdza. Te opłaty na cmentarzach są bezprawne

Jak poinformowało nas biuro prasowe Wojewódzkie Sądu Administracyjnego w Warszawie, w sprawie ze skargi Prokuratora Prokuratury Okręgowej w Radomiu na uchwałę Rady Miejskiej w Radomiu z 19 grudnia 2016 r. wraz z uchwałami ją zmieniającymi z 15 grudnia 2021 r. i z 24 kwietnia 2023 r. nr w sprawie ustalenia Regulaminu Cmentarza Komunalnego w Radomiu oraz ustalenia cen grobów i płyt, cen usług pogrzebowych i stawek opłat cmentarnych obowiązujących na Cmentarzu Komunalnym w Radomiu, wyrokiem z 12 marca 2025 r. stwierdził nieważność zaskarżonej uchwały w całości wraz z załącznikami.

Stronom postępowania będzie przysługiwała możliwość jego zaskarżenia, do Naczelnego Sądu Administracyjnego, w terminie 30 dni od dnia doręczenia odpisu wyroku wraz z uzasadnieniem.

Dalsza część artykułu pod materiałem wideo

Jak poinformowała nas rzeczniczka Prokuratury Okręgowej w Radomiu, prok. Anna Góźdź, w dniu 2 stycznia 2025 roku oskarżyciel skierował do Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego VIII Wydział Zamiejscowy w Radomiu skargę na uchwałę Rady Miejskiej w Radomiu 19 grudnia 2016 r. wraz z uchwałami ją zmieniającymi tj. uchwałami Rady Miejskiej w Radomiu z dnia 15 grudnia 2021 r. oraz z dnia 24 kwietnia 2023 r.

Uchwały te ustalają regulamin Cmentarza Komunalnego w Radomiu oraz obowiązujące na nim cen grobów i płyt, cen usług pogrzebowych i stawek opłat cmentarnych.

To nie pierwszy wyrok Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego, który rzuca nowe światło na kwestię opłat ponoszonych przez właścicieli grobów.

W 2024 r. WSA w Olsztynie zdecydował, że jedyną legalną opłatą cmentarną jest opłata za pochówek (wraz z przedłużeniem prawa do grobu). Wszystkie inne opłaty – popularne w praktyce wielu samorządów – zostały uznane za niezgodne z obowiązującym prawem.

Sprawa trafiła do sądu na skutek skargi mieszkańca Olsztyna na uchwałę Rady Miasta Olsztyna z 22 lutego 2023 r., która wprowadziła nowe opłaty za korzystanie z cmentarzy komunalnych

Skarga kwestionowała legalność dwóch rodzajów opłat ustanowionych tą uchwałą: po pierwsze opłaty za każde dochowanie zmarłego do już istniejącego (opłaconego) grobu, czyli dodatkowy pochówek w grobie rodzinnym lub wieloosobowym; po drugie opłaty za przedłużenie ważności grobu na kolejne 20 lat po upływie pierwszych 20 lat.

Skarżący argumentował, że takie opłaty nie mają podstawy prawnej, bowiem ustawa o cmentarzach pozwala pobierać wyłącznie pieniądze za kwestie bezpośrednio związane z pochówkiem. W jego ocenie uchwała naruszała art. 7 ust. 2 tej ustawy, wykraczając poza dopuszczalny zakres opłat cmentarnych.

Innymi słowy, mieszkaniec uznał, że gmina nie ma prawa żądać dodatkowych opłat ani za korzystanie z murowanego grobu (grobowca), ani za dochowanie kolejnej osoby do już opłaconego grobu, ani za utrzymanie miejsca po upływie 20 lat, ponieważ żadna ustawa tego wprost nie przewiduje. Wyrok nie jest prawomocny.

- Złożyliśmy skargę kasacyjną od wyroku WSA w Olsztynie. Termin rozprawy nie jest jeszcze wyznaczony. Stąd sprawa zostanie poddana szczegółowej analizie prawnej po ostatecznym rozstrzygnięciu sprawy przez NSA. Po wyroku WSA Rada Miasta Olsztyna - 13 grudnia poprzedniego roku - podjęła uchwałę w sprawie ustalenia stawek opłat za korzystanie z cmentarzy komunalnych w Olsztynie. Uchwała została opublikowana przez wojewodę i nie zostało wydane rozstrzygnięcie nadzorcze – komentuje Urząd Miasta w Olsztynie.

Warto podkreślić, że podobną wykładnię zastosował Naczelny Sąd Administracyjny w orzeczeniu z września ubiegłego roku. Dotyczył uchwały Rady Miejskiej w Rzeszowie w sprawie opłat za korzystanie z cmentarzy komunalnych. Sprawa trafiła do NSA po skardze kasacyjnej mieszkańca, który kwestionował legalność tzw. opłaty prolongacyjnej za przedłużenie prawa do grobu murowanego przeznaczonego dla więcej niż jednej osoby.

Sąd uznał, że tego rodzaju opłaty są niezgodne z ustawą o cmentarzach i chowaniu zmarłych, ponieważ art. 7 tej ustawy nie przewiduje możliwości pobierania dodatkowych opłat za utrzymanie grobów murowanych. Wyrok jest prawomocny.

- Nie ma wątpliwości, że zmiana prawa jest konieczna. Ustawa o cmentarzach jest archaiczna (1959 r.), pozwala na wieloraką interpretację. Stąd orzecznictwo funeralne to często wzajemnie wykluczające się wyroki. W poprzednich latach prowadzone prace nad projektem nowej ustawy były mocno zaawansowane. Projekt ustawy był gotowy i uzgodniony z organizacjami branżowymi, jednak nie udało się go wprowadzić pod obrady Sejmu przed wyborami. Nowy parlament nie podjął prac nad tym projektem - podkreśla Urząd Miasta Olsztyna.

Wyroki są korzystne z punktu widzenia praw obywateli. Oznaczają, że osoby utrzymujące groby bliskich nie mogą być obciążane dowolnymi dodatkowymi opłatami przez zarządców cmentarzy komunalnych.

Samorządy natomiast będą musiały szybko znaleźć sposób na utrzymanie cmentarzy bez opłat, które sądy uznały za bezprawne. Gminy od lat pobierały te opłaty, traktując je jako sposób na finansowanie cmentarzy. Teraz tracą ważne źródło dochodu, a dodatkowo mogą stanąć przed falą roszczeń.

Co istotne, stwierdzenie nieważności takich przepisów działa wstecz (ex tunc) – uchwała traktowana jest tak, jakby nigdy nie obowiązywała. To rodzi potencjalnie poważne skutki finansowe, ponieważ osoby, które uiszczały latami nielegalnie ustanowione opłaty, mogą domagać się ich zwrotu.

Gminy muszą zatem liczyć się z możliwością pojawienia się roszczeń o refundację niesłusznie pobranych kwot za np. "dochowanie" czy dodatkowe 20 lat użytkowania grobu, skoro okazało się, że nie było ku nim podstawy prawnej​.

Kamil Rakosza-Napieraj, redaktor prowadzący WP Finanse