Kto może złożyć wniosek o nadpłatę

Wykorzystywać mogą ją zarówno urzędy skarbowe, aby odmawiać zwrotu nadpłaconego podatku (wystarczy, że stwierdzą, iż o zwrot wystąpił nie ten, kto powinien), jak i nieuczciwi podatnicy. Zwłaszcza gdy w grę będzie wchodził zwrot nienależnie otrzymanego przez pracownika świadczenia, np. premii, od której pracodawca pobrał i odprowadził podatek dochodowy.

Pracownik zaś, wiedząc, że będzie musiał oddać pieniądze, które być może zdążył już wydać, nie ma interesu występować za pracodawcę o zwrot podatku.

Dla kogo nadpłata

Chodzi o art. 75 ordynacji podatkowej. A dokładnie o § 1, zgodnie z którym podatnik, jeśli kwestionuje zasadność pobrania przez płatnika podatku albo jego wysokość, może złożyć wniosek o stwierdzenie nadpłaty. Podobne uprawnienie - w myśl § 2 - przysługuje również płatnikom lub inkasentom, jeżeli w złożonej deklaracji wykazali i wpłacili podatek w wysokości większej od pobranego (art. 75 § 2 pkt 2 lit. a) albo gdy w złożonej deklaracji wykazali oraz wpłacili podatek w wysokości większej od należnej (art. 75 § 2 pkt 2 lit. b).

Niestety, w praktyce przepis ten rodzi wiele problemów. Nie wiadomo np., kto (płatnik czy podatnik) może wystąpić do urzędu skarbowego z wnioskiem o stwierdzenie nadpłaty, gdy podatek został pobrany nienależnie. Niejednoznaczne jest także w tej kwestii orzecznictwo sądów administracyjnych.

WSA w Warszawie w wyroku z 23 lutego 2007 r. (sygn. akt III SA/Wa 2876/06) stwierdził, że obliczona, pobrana i przekazana przez płatnika kwota podatku od nienależnie wypłaconej kwoty przychodu (dochodu)
nie stanowi nadpłaty podlegającej zwrotowi na rzecz podatnika. Podmiotem uprawnionym do wystąpienia o stwierdzenie i zwrot nadpłaty jest bowiem płatnik.

Są jednak także wyroki, w których sędziowie uznali, że z wnioskiem o zwrot podatku pobranego nienależnie może wystąpić jedynie... podatnik. Nie miało przy tym znaczenia, że gdyby nie pomyłka pracodawcy (płatnika), to podatnik w ogóle tych pieniędzy by nie dostał.

Co gorsza, obecne prawo nie wyjaśnia, komu należy się zwrot, jeśli obaj - płatnik i podatnik - jednocześnie wystąpią o zwrot nadpłaty. Nie wiadomo więc, u kogo organ podatkowy miałby tę nadpłatę stwierdzić. Eksperci prawa podatkowego, z którymi rozmawialiśmy, nie mają wątpliwości, że przepis ordynacji wymaga zmiany.

Przepis do poprawki

Jeżeli podatek został zapłacony nienależnie, cała kwota powinna wrócić do płatnika, ale przepisy mówią, że jeśli podatek został pobrany w kwocie wyższej od należnej, to o zwrot nadpłaty ma prawo występować podatnik.

Teoretycznie rozliczenia między płatnikiem a podatnikiem powinny być ich wewnętrzną sprawą i państwo nie powinno w nie ingerować. U kogo jednak organ powinien tę nadpłatę stwierdzić, skoro przesłanki są identyczne? - zastanawiają się doradcy podatkowi. Ich zdaniem przepis w obecnym kształcie może być nadużywany, bo organy podatkowe zawsze będą mogły powiedzieć, że zwrot się nie należy, ponieważ z wnioskiem wystąpił nie ten podmiot, który powinien.

Ireneusz Krawczyk,
partner w kancelarii Ożóg i Wspólnicy
Instytucja stwierdzenia nadpłaty podatku została wprowadzona do ordynacji, by umożliwić podatnikowi kontrolowanie płatnika. Ten bowiem dokonuje czynności materialno-technicznych, które sięgają do kieszeni podatnika, a jednocześnie nie czyni tego w żadnej formie prawnej poddanej kontroli (postanowienie, decyzja). Podatnik zatem w sytuacji, w której podatek został pobrany w kwocie zawyżonej lub całkowicie nienależnie, może zawsze złożyć wniosek o stwierdzenie nadpłaty. Jego uprawnienie nie może być ograniczone przez to, że innemu podmiotowi także przysługuje takie prawo. Kryterium uszczuplenia majątkowego może mieć znaczenie przy zwracaniu nadpłaty konkretnemu podmiotowi, a nie przy składaniu wniosku o stwierdzenie nadpłaty podatku.

Grażyna J. Leśniak
Rzeczpospolita