Kto może złożyć wniosek o nadpłatę

Wykorzystywać mogą ją zarówno urzędy skarbowe, aby odmawiać zwrotu nadpłaconego podatku (wystarczy, że stwierdzą, iż o zwrot wystąpił nie ten, kto powinien), jak i nieuczciwi podatnicy. Zwłaszcza gdy w grę będzie wchodził zwrot nienależnie otrzymanego przez pracownika świadczenia, np. premii, od której pracodawca pobrał i odprowadził podatek dochodowy.

Pracownik zaś, wiedząc, że będzie musiał oddać pieniądze, które być może zdążył już wydać, nie ma interesu występować za pracodawcę o zwrot podatku.

Chodzi o art. 75 ordynacji podatkowej. A dokładnie o § 1, zgodnie z którym podatnik, jeśli kwestionuje zasadność pobrania przez płatnika podatku albo jego wysokość, może złożyć wniosek o stwierdzenie nadpłaty. Podobne uprawnienie - w myśl § 2 - przysługuje również płatnikom lub inkasentom, jeżeli w złożonej deklaracji wykazali i wpłacili podatek w wysokości większej od pobranego (art. 75 § 2 pkt 2 lit. a) albo gdy w złożonej deklaracji wykazali oraz wpłacili podatek w wysokości większej od należnej (art. 75 § 2 pkt 2 lit. b).

Niestety, w praktyce przepis ten rodzi wiele problemów. Nie wiadomo np., kto (płatnik czy podatnik) może wystąpić do urzędu skarbowego z wnioskiem o stwierdzenie nadpłaty, gdy podatek został pobrany nienależnie. Niejednoznaczne jest także w tej kwestii orzecznictwo sądów administracyjnych.

WSA w Warszawie w wyroku z 23 lutego 2007 r. (sygn. akt III SA/Wa 2876/06) stwierdził, że obliczona, pobrana i przekazana przez płatnika kwota podatku od nienależnie wypłaconej kwoty przychodu (dochodu)
nie stanowi nadpłaty podlegającej zwrotowi na rzecz podatnika. Podmiotem uprawnionym do wystąpienia o stwierdzenie i zwrot nadpłaty jest bowiem płatnik.

Są jednak także wyroki, w których sędziowie uznali, że z wnioskiem o zwrot podatku pobranego nienależnie może wystąpić jedynie... podatnik. Nie miało przy tym znaczenia, że gdyby nie pomyłka pracodawcy (płatnika), to podatnik w ogóle tych pieniędzy by nie dostał.

Co gorsza, obecne prawo nie wyjaśnia, komu należy się zwrot, jeśli obaj - płatnik i podatnik - jednocześnie wystąpią o zwrot nadpłaty. Nie wiadomo więc, u kogo organ podatkowy miałby tę nadpłatę stwierdzić. Eksperci prawa podatkowego, z którymi rozmawialiśmy, nie mają wątpliwości, że przepis ordynacji wymaga zmiany.

Jeżeli podatek został zapłacony nienależnie, cała kwota powinna wrócić do płatnika, ale przepisy mówią, że jeśli podatek został pobrany w kwocie wyższej od należnej, to o zwrot nadpłaty ma prawo występować podatnik.

Teoretycznie rozliczenia między płatnikiem a podatnikiem powinny być ich wewnętrzną sprawą i państwo nie powinno w nie ingerować. U kogo jednak organ powinien tę nadpłatę stwierdzić, skoro przesłanki są identyczne? - zastanawiają się doradcy podatkowi. Ich zdaniem przepis w obecnym kształcie może być nadużywany, bo organy podatkowe zawsze będą mogły powiedzieć, że zwrot się nie należy, ponieważ z wnioskiem wystąpił nie ten podmiot, który powinien.

Ireneusz Krawczyk,
partner w kancelarii Ożóg i Wspólnicy
Instytucja stwierdzenia nadpłaty podatku została wprowadzona do ordynacji, by umożliwić podatnikowi kontrolowanie płatnika. Ten bowiem dokonuje czynności materialno-technicznych, które sięgają do kieszeni podatnika, a jednocześnie nie czyni tego w żadnej formie prawnej poddanej kontroli (postanowienie, decyzja). Podatnik zatem w sytuacji, w której podatek został pobrany w kwocie zawyżonej lub całkowicie nienależnie, może zawsze złożyć wniosek o stwierdzenie nadpłaty. Jego uprawnienie nie może być ograniczone przez to, że innemu podmiotowi także przysługuje takie prawo. Kryterium uszczuplenia majątkowego może mieć znaczenie przy zwracaniu nadpłaty konkretnemu podmiotowi, a nie przy składaniu wniosku o stwierdzenie nadpłaty podatku.

Grażyna J. Leśniak
Rzeczpospolita