Lichwiarskie koszty pożyczki. Złożono skargi nadzwyczajne

Sprawa ma swój początek w styczniu 2003 roku. Mieszkanka Gdańska pożyczyła wówczas na cele konsumenckie od firmy zajmującej się działalnością finansową 10 tys. zł. "Pożyczka ta była oprocentowana według zmiennej stopy procentowej, wynoszącej w dniu zawarcia umowy 14 proc. w skali roku. Kobieta zobowiązała się do dokonania spłaty pożyczki wraz z należnymi odsetkami w 60 miesięcznych ratach" - przekazała PK.

W razie nieterminowej spłaty przewidywane były odsetki w wysokości 50 proc. - według stopy procentowej dla kredytów przeterminowanych.

Zabezpieczeniem zobowiązania był weksel in blanco oraz bezterminowe poręczenie złożone przez dwie osoby, które solidarnie zobowiązały się do spłaty należności wraz z odsetkami i kosztami dodatkowymi w przypadku niewykonania umowy przez pożyczkobiorczynię - zrelacjonowała prokuratura.

W związku z niewywiązaniem się ze spłat w marcu 2004 r. do gdańskiego sądu trafił pozew wobec pożyczkobiorczyni oraz poręczycieli o zapłatę zaległej należności wraz z odsetkami 50 proc. od kwoty niespłaconego kapitału.

W kwietniu 2004 r., w postępowaniu upominawczym Sąd Rejonowy w Gdańsku zobowiązał wszystkie trzy osoby do solidarnej spłaty żądanej pozwem kwoty wraz z odsetkami. "Wobec niewniesienia sprzeciwu, nakaz ten uprawomocnił się co do dwóch osób. Trzecia z pozwanych orzeczenie zaskarżyła. W jej przypadku nakaz zapłaty został uchylony, a ostatecznie sprawę rozstrzygnął Sąd Rejonowy w Gdańsku w sierpniu 2004 r., orzekając w zasadzie w sposób tożsamy jak w prawomocnym nakazie zapłaty z kwietnia 2004 r." - przekazała PK.

Te dwa prawomocne orzeczenia stały się podstawą do egzekucji komorniczej. "W jej toku od pozwanych wyegzekwowano i przekazano na rzecz wierzyciela łączną kwotę ponad 61 tys. złotych. W związku z powyższym jedna z poręczycielek ogłosiła upadłość konsumencką" - wskazała prokuratura.

Jak wyjaśnia teraz Prokuratura Krajowa, zastępca Prokuratora Generalnego Robert Hernand skierował dwie skargi nadzwyczajne w tej sprawie. Wskazano w nich, że wydanie zakwestionowanych dwóch orzeczeń zasądzających odsetki umowne za nieterminową spłatę 50 proc. w skali roku "było sprzeczne z celem i 'naturą' umowy pożyczki, a także z zasadami współżycia społecznego".

"Sąd orzekający uznał, że umowa pożyczki jest w całości ważna, mimo że z treści jej postanowień, dotyczących odsetek umownych o ewidentnie lichwiarskim charakterze oraz załączonych do pozwu dokumentów wprost wynikało, że roszczenie powoda, wywodzone na podstawie nieważnej umowy było oczywiście bezzasadne w tym zakresie jako sprzeczne z przepisami prawa oraz zasadami współżycia społecznego" - zaznaczyła PK.

Jak uzasadniono, trzy pozwane osoby zostały zobowiązane do spłaty kwoty, która przy uwzględnieniu nieważności zapisów dotyczących wysokości odsetek za zwłokę w spełnieniu świadczenia, mogła doprowadzić do redukcji zobowiązania. "Sąd Rejonowy w Gdańsku zaniechał zbadania zasadności żądania pozwu z przedstawionym przez powoda materiałem dowodowym i wydał orzeczenia rażąco niesprawiedliwe i niemożliwe do zaakceptowania" - podkreśliła PK.

W związku z tym w skargach wniesiono o uchylenie obu orzeczeń z 2004 r. i przekazanie sprawy do ponownego rozpoznania Sądowi Rejonowemu w Gdańsku, a także o wstrzymanie egzekucji komorniczej do czasu rozpoznania tych skarg.

Instytucja skargi nadzwyczajnej została wprowadzona ustawą o SN, która weszła w życie w kwietniu 2018 r. Skargi takie ciągle mogą dotyczyć prawomocnych wyroków zapadłych nawet w końcu lat 90. Termin na wnoszenie skarg od takich dawnych orzeczeń obecnie jest określony do początków kwietnia 2024 r. W Sądzie Najwyższym rozpoznawaniem skarg nadzwyczajnych zajmuje się Izba Kontroli Nadzwyczajnej i Spraw Publicznych. Dotychczas najwięcej takich skarg złożył Prokurator Generalny. Znacząca część spośród złożonych skarg dotyczył właśnie nakazów zapłaty od lichwiarskich pożyczek.