Mieszkają w Polsce, zarabiają za granicą
Mówią zgodnie: to się opłac
Zarabiają za granicą, a mieszkają w Polsce. Mówią zgodnie: to się opłaca. Jakie są prawa i przywileje tzw. pracowników transgranicznych?
Ania Frydrych mieszka w Kostrzynie, po studiach wszystkie swoje podania o pracę wysłała do niemieckich firm. Zatrudnienie znalazła w Frankfurcie nad Odrą. Jest graficzką i większość obowiązków wykonuje zdalnie, siedząc w swoim domu w miejscu zamieszkania. Do siedziby firmy jeździ dwa razy w tygodniu.
- We wtorki i piątki mamy zebrania, wówczas rozdzielamy projekty i omawiamy te, które zostały zrealizowane. To okazja, żeby na żywo porozmawiać z kolegami i szefem – opowiada Ania, pracuje dla jednej z agencji reklamowych, jest etatowym pracownikiem. – Na spotkania jeżdżę autem, wracam tego samego dnia lub następnego. Kokosów nie zarabiam, ale w Polsce miałabym mniej o 25 proc.
Weronika Kminek jest opiekunką starszego małżeństwa we Włoszech. Zajmuje się nimi od 3 lat. Do pracy jeździ busem raz w tygodniu, czasem rzadziej. W Lublinie ma dwoje dzieci, męża, który pracuje jako taksówkarz.
*Polecamy: * Jest popyt na polskich inżynierów w Niemczech
- Pracowałam w sklepie, ale właściciel go sprzedał. Nowy szef miał własną ekipę sprzedawców i nie przedłużył umowy ze mną i innymi pracownikami. Trafiłam na bezrobocie.
W urzędzie pracy co prawda były oferty, ale bardzo słabo opłacane. Nie wystarczyłoby mi nawet na ratę kredytu. Mój mąż też był wówczas bez pracy. Dlatego zdecydowałam się na pracę w Mediolanie. Bałam się, bo nigdy wcześniej nie byłam za granicą. Ofertę znalazłam w urzędzie pracy, miałam więc pewność że jest wiarygodna. Jestem zadowolona, bo praca nie jest ciężka, a pensja bardzo przyzwoita. Kłopotliwe są wielogodzinne dojazdy, ale już się przyzwyczaiłam. Zauważyłam, że bardzo dużo mieszkańców Lublina jeździ do pracy do Włoch – mówi Weronika Kminek, 43-letnia mieszkanka Lublina.
Osoby takie jak Ania czy Weronika mają status tzw. pracownika transgranicznego. Ta kategoria zyskała na znaczeniu w momencie otwarcia europejskich granic dla migrującej siły roboczej. Przypomnijmy, że odkąd w maju 2011 r. ograniczenia w tym zakresie zniosły Niemcy i Austria, Polacy mogą bez przeszkód podjąć pracę w każdym z krajów Unii Europejskiej.
Kim jest pracownik transgraniczny? Do tej grupy zaliczyć można te osoby, które pracują w jednym kraju, a mieszkają w innym, do którego powracają codziennie lub przynajmniej raz w tygodniu.
Twoje prawa w kraju zatrudnienia
Każdy pracownik transgraniczny musi być traktowany tak samo jak pracownicy w kraju, w którym podjął pracę. Posiada on prawo do świadczeń podstawowych i dodatkowych. Do tej pierwszej grupy należą m. in. świadczenia w zakresie chorób, macierzyństwa, wypadków przy pracy, zasiłków czy świadczenia rodzinne. Do dodatkowych zalicza się natomiast chociażby zniżki na przejazdy środkami publicznymi, stypendia naukowe, dostęp do edukacji czy karty parkingowe dla niepełnosprawnych. Jednym słowem – nie może być traktowany w sposób gorszy i pozbawiany przywilejów przeznaczonych dla pracowników w danym kraju.
*Jak rozliczać podatki *
Kwestia rozliczania podatków jest jedną z bardziej skomplikowanych spraw. Brakuje bowiem ujednolicenia przepisów w tym zakresie, dlatego zastosowanie ma prawo krajowe i umowy dwustronne między konkretnymi państwami.
Pracownik transgraniczny płaci więc podatki w państwie wyznaczonym jako właściwe na podstawie dwustronnej umowy podatkowej. Z reguły kraj zatrudnienia pobiera podatek od dochodów uzyskanych na jego obszarze. W niektórych przypadkach ta suma jest zwolniona później od podatku w kraju zamieszkania podatnika.
Jeśli zaś nie ma przepisów o unikaniu podwójnego opodatkowania to istnieje duża szansa, że kraj w którym się mieszka udzieli ulgi z tytułu podatku zapłaconego za granicą. Nie zawsze rekompensuje to straty, ale stanowi bonus dla domowego budżetu.
*Polecamy: * Czy warto zmienić branżę?
Niektóre państwa mogą przyznawać status fikcyjnego rezydenta podatkowego. Dzieje się tak, jeśli pracownicy transgraniczni w całości osiągają swój dochód na jego obszarze lub też ich zarobki w kraju zamieszkania nie przekraczają określonych w prawie pułapów. Dzięki temu podlega się przepisom podatkowych i przywilejom na równi z obywatelami tego państwa, co ułatwia rozliczanie się z fiskusem i korzystanie z ulg.
*Świadczenia pracowników transgranicznych *~
_ Zabezpieczenie społeczne _
Składki w tym zakresie należy opłacać jedynie w kraju, w którym się pracuje. Państwo, w którym dana osoba mieszka nie może wymagać, aby płacone one były także na rzecz jego systemu ubezpieczeń społecznych.
Przykład:
Obywatel węgierski mieszkał na terenie swojego państwa, jednak pracował w sąsiedniej Austrii. Tam też opłacał swoje składki w ramach zabezpieczeń społecznych. Władze węgierskie nakazały mu jednak płacić je również na Węgrzech. W tym wypadku nie miały one racji, gdyż pracownicy transgraniczni mogą podlegać ubezpieczeniu tylko w jednym kraju – tam, gdzie pracują.
_ Zasiłek dla bezrobotnych _ W razie utraty pracy można się ubiegać o zasiłek w kraju zamieszkania. Prawo do jego uzyskania oraz wysokość zależą od okresu, jaki przepracowany został za granicą oraz zasad wypłacania świadczeń w kraju macierzystym.
_ Ubezpieczenia zdrowotne _
Pierwszym krokiem powinna być rejestracja w kraju zatrudnienia i uzyskanie niezbędnego formularza S1. Na jego podstawie zyskuje się prawo do zgłoszenia się - wraz z bliskimi na utrzymaniu - do zakładu opieki zdrowotnej w kraju zamieszkania. Pracownik będzie więc posiadać dwie karty ubezpieczenia, które będą odpowiadać krajowi pracy i zamieszkania. Osoby będące na utrzymaniu będą miały takie same prawa jak ubezpieczony, jeśli pracuje on i mieszka w następujących krajach: Austria, Belgia, Bułgaria, Cypr, Czechy, Francja, Grecja, Łotwa, Luksemburg, Malta, Niemcy, Portugalia, Polska, Rumunia, Słowacja i Słowenia.
W pozostałych przypadkach, w kraju zatrudnienia pracownika, osoby zgłoszone przez niego do ubezpieczenia mają dostęp do publicznej służby zdrowia tylko w określonych sytuacjach. Gdy jest to niezbędne z medycznego punktu widzenia (zagrożenie życia), istnieją odpowiednie dwustronne porozumienia między instytucjami lub posiadane jest zezwolenie w postaci formularza S2. Pełnia praw w tym zakresie przysługuje im jedynie w kraju zamieszkania.
_ Świadczenia rodzinne _
W momencie, gdy jedno lub oboje rodzice pracują za granicą, to mogą im przysługiwać świadczenia rodzinne z różnych krajów. W tym zakresie decydują odpowiednie organy w obu krajach. Rozpatrują one sytuację danej rodziny i wyznaczają państwo, które zgodnie z zasadą pierwszeństwa, jest zobowiązane do wypłaty świadczeń. Jeśli świadczenia w państwie - które wskaże sąd - są niższe niż byłyby w drugim, to wypłaca ono zainteresowanemu dodatek w celu wyrównania kwoty. Tak, aby dana osoba otrzymała 100 proc. przysługującej mu sumy.
Warto pamiętać
Pracując lub planując pracę w taki sposób można się zetknąć z kilkoma głównymi problemami. Oto na co powinno się zwrócić największą uwagę, aby uniknąć przykrych niespodzianek.
_ Ubezpieczenia i świadczenia społeczne _
Należy dokładnie sprawdzić, jakie świadczenia występują w systemie ubezpieczeń społecznych danego państwa. Niektóre kraje nie oferują rent rodzinnych. Podobne różnice mogą wystąpić w przypadku świadczeń rodzicielskich i ulg na dzieci.
Różnice dotyczą też zasiłków dla bezrobotnych – ich wysokości, czasu wypłacania i okresu pracy uprawniającego do jego uzyskania. Niejednoznaczna może być też kwestia renty inwalidzkiej. Jeden kraj może przydzielić pracownikowi najwyższy stopień niepełnosprawności, a inny oceni tą samą osobę jako zdolną do pracy.
_ Świadczenia emerytalne _
Kraje Unii Europejskiej różnią się między sobą w zakresie wieku emerytalnego. Dla pracowników transgranicznych jest to bardzo ważne, gdyż może wpłynąć na wysokość otrzymywanych świadczeń.
Przykład:
Austriaczka Luise, przez 15 lat pracowała w Niemczech, ale przed emeryturą powróciła do zatrudnienia w Austrii. Gdy skończyła 60 lat, złożyła wniosek o świadczenia emerytalne, ale przyznano jej bardzo niewielką kwotę.
Dlaczego? W Austrii wiek emerytalny wynosi 60 lat, ale w Niemczech 65. Dlatego Luise jest na razie uprawniona tylko do „austriackiej” części swojej emerytury. Niemiecką otrzyma dopiero w wieku 65 lat.*
_ Rachunek bankowy do wypłaty wynagrodzeń _
Jeśli oba państwa należą do strefy euro, to wystarczający będzie rachunek bankowy w kraju zamieszkania. Pracodawca nie ma prawa wymagać od nas założenia konta w miejscu pracy. Koszty przelewu nie będą wyższe niż w przypadku przelewów krajowych, chyba że kwoty przekroczą 50 tys. euro.
*Polecamy: * Jest popyt na polskich inżynierów w Niemczech
Jednak Polska do strefy euro jeszcze nie weszła, stąd też może pojawić się konieczność założenia nowego rachunku. Taki obowiązek pojawi się, jeśli pracodawca udowodni, że wypłacanie wynagrodzenia na konto krajowe będzie się wiązało z wyższymi kosztami.
*Przykłady pochodzą ze strony Europa.eu
Krzysztof Kołaski,MA,WP.PL