Polecenie służbowe - kiedy można odmówić wykonania
Czy za niewykonanie polecenia służbowego, zgodnego z zakresem obowiązków pracownika, można zwolnić dyscyplinarnie?
Pracownik zawierając umowę o pracę zostaje zatrudniony do wykonywania pracy określonego rodzaju, na określone stanowisko oraz pod kierownictwem, czyli podporządkowując się poleceniom przełożonego. Coraz częściej załącznikiem do umowy o pracę jest zakres obowiązków, określający szczegółowo obowiązki pracownika zatrudnionego na danym stanowisku. W takim przypadku najłatwiej jest dokonać oceny, czy wydane przez pracodawcę polecenie jest zgodne zakresem powierzonych obowiązków. Jeżeli pracownik nie ma określonego zakresu obowiązków, powinien sprawdzić, czy w firmie jest stworzony tzw. opis stanowiska pracy, gdyż może to także pomóc w rozstrzygnięciu czy polecenie przełożonego jest zgodne z umową i czy dotyczy świadczonej pracy na określonym stanowisku.
Zgodnie z art. 100 § 1 Kodeksu Pracy pracownik jest zobowiązany wykonywać swoją pracę sumiennie i starannie oraz stosować się do poleceń przełożonych, które powinny dotyczyć wykonywanej pracy. Polecenia nie mogą być sprzeczne z przepisami prawa, umową o pracę, zasadami współżycia społecznego oraz posiadanymi kwalifikacjami, nawet jeśli nie do końca są zgodne z zakresem obowiązków. Obowiązek wykonywania przez pracownika poleceń pracodawcy wynika z istoty stosunku pracy. Polecenia, które pracownik ma obowiązek realizować, nie muszą dotyczyć tylko poszczególnych czynności, które pracownik wykonuje na swoim stanowisku, ale pracodawca nie może domagać się od pracownika realizacji każdej swojej zachcianki. Jest oczywistym, że jeżeli pracownik odmawia wykonania polecenia służbowego, powinien to w jakiś sposób wyrazić. Najlepszym sposobem jest odmowa na piśmie lub przy świadkach.
Polecenia, które pracownik ma obowiązek wykonać:
• muszą dotyczyć pracy,
• nie mogą być sprzeczne z umową o pracę,
• nie mogą być sprzeczne z powszechnie obowiązującym porządkiem prawnym.
Ponadto w sytuacji, gdy praca wymaga szczególnej sprawności psychofizycznej, a w ocenie pracownika jego stan psychofizyczny nie zapewnia bezpiecznego wykonywania pracy i stwarza zagrożenie dla innych osób, może on powstrzymać się od wykonywania pracy. Może to zrobić po uprzednim zawiadomieniu przełożonego.
Reasumując niewykonanie polecenia służbowego zgodnego z zakresem obowiązków musi być uzasadnione i poparte dowodami, np. bezpośrednie zagrożenie utraty zdrowia czy życia, wówczas pracownikowi nie będą groziły konsekwencje odmowy wykonania polecenia. W przeciwnym przypadku odmowa może być uznana za naruszenie podstawowych obowiązków pracowniczych oraz stanowić przyczynę wypowiedzenia umowy o pracę.
Trzeba pamiętać, że niewykonanie polecenia przełożonego jest poważnym naruszeniem obowiązków pracowniczych, za które pracodawca może wyciągnąć surowe sankcje. W skrajnych sytuacjach pracodawca może podjąć decyzję o rozstaniu się z pracownikiem, który odmówił wykonania polecenia przełożonego. W takim przypadku chodzi o zastosowanie tzw. zwolnienia dyscyplinarnego, czyli rozwiązania umowy o pracę bez okresu wypowiedzenia z winy pracownika. Oczywiście decyzja o zastosowaniu tego środka dyscyplinującego pracownika zależy tylko od oceny pracodawcy. Może on poprzestać na nałożeniu na pracownika łagodniejszych kar porządkowych.
Monika Hernecka
