Poradnik dla inwestorów na rynku Forex

1. Kiedy kupować (analiza techniczna)
Na rynku walutowym znaczącą rolę odgrywa analiza techniczna. Pomimo tego, iż środowiska akademickie w większości przypadków kwestionują użyteczność tego rodzaju analizy, na rynku forex znajomość chociażby podstaw AT może przynieść znaczące profity. Analiza techniczna opiera się na założeniu, że na podstawie cen historycznych można przewidzieć przyszłe ruchy cenowe na poszczególnych instrumentach finansowych. Już słaba hipoteza rynku efektywnego odrzuca możliwość uzyskiwania ponadprzeciętnych wyników bazując na kształtowaniu się przeszłych cen. Wielu oponentów AT wskazuje na losowość zmian cen instrumentów finansowych, porównując te zmiany do zjawisk zachodzących w przyrodzie i charakteryzujących się chaotycznymi, losowymi zmianami (np. ruch Browna). Niemniej, analiza techniczna sprawdza się od wielu lat (teorię Dowa datuje się na początek ubiegłego wieku), stąd znajomość formacji, oscylatorów, umiejętne korzystanie z średnich kroczących czy interpretacja zmian trendów, jest kluczowa dla inwestora na rynku
forex.

2. Co kupować (fundamenty)
W teorii finansów analiza techniczna odpowiada na pytanie, kiedy kupować. Na pytanie, co kupować odpowiada z kolei analiza fundamentalna. Co ciekawe, analiza fundamentalna częściej wykorzystywana jest przez inwestorów giełdowych, którzy kupując akcje danej spółki analizują jej wskaźniki rynkowe (np. C/Z, C/WK), różne kategorie zysku (netto, brutto, EBIT, EBITDA), analizują również kondycję danego sektora. Zawierając transakcję na rynku walutowym, inwestorzy również mają do dyspozycji różne parametry, tym razem dotyczące całych gospodarek (PKB, zatrudnienie w sektorze pozarolniczym, sprzedaż detaliczna itd.). Dodatkowo niezmiernie istotne jest wyczucie nastrojów na rynku. Reasumując, o ile na rynku kapitałowym nieco ważniejszą rolę odgrywa analiza fundamentalna, o tyle na rynku walutowym – szczególnie dla inwestorów o krótkim horyzoncie inwestycyjnym – istotniejsza jest analiza techniczna. Niemniej, nie należy nie doceniać wagi publikacji makroekonomicznych, czy nastrojów inwestorów.

3. Psychologia inwestowania
Z nastrojami na rynku nierozerwalnie wiąże się relatywnie nowa teoria finansów, mianowicie finanse behawioralne, w których w większym stopniu kładzie się nacisk na psychologię inwestowania. Wieloletni dealerzy, maklerzy oraz traderzy są zdania, iż uleganie emocjom na rynku jest niezwykle niebezpieczne. Szczególnie na tak zmiennym rynku jak forex. Najlepszym przykładem wpływu psychologii inwestowania jest porównanie wyników inwestorów szlifujących swoje umiejętności na platformach demonstracyjnych, gdzie obracają wirtualnymi pieniędzmi z inwestorami grającymi na realnych rachunkach. W pierwszym przypadku zdecydowanie większy niż w próbie inwestorów z realnym rachunkiem odsetek zyskuje. Czy różnią się ich strategie między platformą demo a rachunkiem rzeczywistym? Niekoniecznie. Stąd zakładając rachunek rzeczywisty inwestor musi umieć radzić sobie z emocjami, a najlepszym wyjściem jest zdrowa, chłodna kalkulacja.

4. Konsekwencja w działaniu
Z poprzednim punktem związana jest jedna z najważniejszych zasad inwestowania – konsekwencja w działaniu. Jeszcze przed rozpoczęciem inwestowania, dany inwestor powinien zastanowić się na jak wysoką stratę może sobie pozwolić. Gdy już odpowie sobie na to pytanie może otworzyć pozycję. Z czasem otwarta pozycja będzie przynosić założony przez inwestora zysk lub stratę. W tym momencie istotne jest, aby zachowywać się konsekwentnie i zamknąć stratną pozycję, ponosząc maksymalną, akceptowalną na ustalonym wcześniej poziomie stratę. Z drugiej strony wielu inwestorów, którzy – przykładowo – uśredniali stratę (np. po uprzednim zajęciu długiej pozycji, przy znaczących spadkach kupowali dalej), osiągnęło w końcu zysk i wcale nie byli konsekwentni, gdyż nie zamknęli wcześniej stratnych pozycji pomimo osiągnięcia maksymalnej do zaakceptowania straty. Warto pamiętać jednak o najbardziej znanych inwestorach, którzy w zdecydowanej większości inwestują ucinając straty, w przypadku niekorzystnego przebiegu notowań. Natomiast
w przypadku zysku, inwestorzy nierzadko zbyt pośpiesznie chcą zamknąć pozycję osiągając zysk, pomimo tego, iż wiele czynników wskazuje na kontynuację trendu. Stąd właśnie bierze się jedna z ważniejszych maksym na rynku walutowym: „Ucinaj straty i pozwól zyskom rosnąć”. 5. Dźwignia finansowa i jej umiejętne wykorzystanie
Czynnikiem, który w największym stopniu wpływa na dynamikę rynku forex, jest dźwignia finansowa. Dźwignia finansowa jest to wykorzystanie znacznie większej kwoty do inwestowania, aniżeli dany inwestor faktycznie posiada na rachunku. Z pojęciem dźwigni finansowej bezpośrednio związany jest depozyt zabezpieczający, czyli suma, która faktycznie zostanie zablokowana pod daną otwartą pozycję. Przykładowo, gdy inwestor przy depozycie wynoszącym 1% chce otworzyć pozycję opiewającą nominalnie na 100 000 jednostek pieniężnych, to jego realny koszt w momencie otwarcia pozycji to raptem 1 000 jednostek. Niemniej, inwestorzy powinni być świadomi tego, że dźwignia finansowa działa w obie strony, tzn. pozwala osiągnąć wysoką stopę zwrotu – wzrost ceny instrumentu bazowego raptem o 1% dla pozycji długiej i jej zamknięcie spowoduje wzrost środków o 1000 jednostek, a zatem stopa zwrotu wyniesie pełne 100%. Niestety, w przypadku spadku cen również o 1% dla strony długiej oznaczać to będzie stratę całej zainwestowanej sumy
(wcześniej prawdopodobnie ów inwestor zostanie poproszony przez brokera o dopłacenie środków w ramach wezwania – margin call). Najważniejszym aspektem związanym z inwestycjami przy zastosowaniu dźwigni jest świadomość inwestorów o wyższym ryzyku, które ujawnia się w możliwości osiągnięcia znacznie wyższego zysku, jak również w poniesieniu znaczącej straty.

6. Wpływ danych makroekonomicznych
Dane makroekonomiczne to – jak było wspomniane wcześniej – część analizy fundamentalnej. Najistotniejszą publikacją makroekonomiczną – szczególnie w czasie trwającego kryzysu - bez cienia wątpliwości jest raport z amerykańskiego rynku pracy, w tym przede wszystkim zmiana zatrudnienia w sektorze pozarolniczym. Szacuje się, że kryzys, który wybuchł w 2007 r. pochłonął ponad 8 mln miejsc pracy w USA, stąd wraz z ożywieniem gospodarczym oczekuje się, iż zatrudnienie będzie rosnąć, przy czym pod uwagę brany jest przede wszystkim sektor pozarolniczy, gdyż rolnictwo produkuje raptem ok. 1% amerykańskiego PKB. W interpretacji tych danych kluczowa jest struktura, mianowicie podział na sektor prywatny i publiczny, przy czym ważniejszy jest ten pierwszy. Dodatkowo bardzo istotnymi danymi są: odczyt PKB (finalny i rewizje), sprzedaż detaliczna, stopa bezrobocia (ponownie rynek pracy), inflacja (w tym bazowa), produkcja przemysłowa oraz cała seria danych dotyczących nastrojów i oczekiwań np. niemiecki indeks Ifo, indeks
Uniwersytetu Michigan, indeksy PMI a także wiele innych istotnych dla uczestników rynku danych makroekonomicznych. Dane w Europie publikowane są na ogół w godzinach 8.00-11.00, a dane z USA w godzinach 14.30-16.00. Coraz większego znaczenia nabierają dane z Chin, które poznajemy w czasie sesji azjatyckiej. Najważniejsze dla inwestora, szczególnie dla takiego z krótkim horyzontem inwestycyjnym (np. daytrader) jest pamiętanie o wszystkich ważniejszych publikacjach danego dnia, godzinach podania ich do publicznej wiadomości oraz oczekiwaniach analityków.

7. Trend is your friend
Trend is your friend – jest to kolejna ważna zasada rynku forex, która funkcjonuje również na szerzej rozumianym rynku finansowym. W zasadzie tej kluczowe jest, aby wykorzystać widoczny i najlepiej trwający już trend. W teorii analizy technicznej trend wzrostowy to sytuacja, w której kolejne lokalne minima (wsparcia) znajdują się coraz wyżej, podczas gdy trend spadkowy występuje wraz z pojawieniem się kolejnych szczytów (oporów) na coraz niższych poziomach. Wyróżnia się trendy pod względem czasu ich trwania – są to trendy krótko-, średnio- oraz długoterminowe, przy czym brak jest jednoznacznego określenia długości trwania trendu do danej grupy (na ogół trend kilkutygodniowy to krótkoterminowy trend, kilkumiesięczny to średnioterminowy, a trend trwający ponad rok to trend długoterminowy). W przypadku powstania trendu, którego oczekiwany okres trwania jest akceptowalny dla zainteresowanego, ów inwestor powinien włączyć się do gry, zajmując pozycję zgodną z kierunkiem trendu. Wielu inwestorów stara się walczyć
z trendem, zajmując pozycje odwrotne do kierunku zmian notowań danego instrumentu finansowego, jednak w większości przypadków kończy się to stratami. Oczywiście, tak jak w poprzednich przypadkach, zawsze inwestowanie niezgodne z podstawowymi zasadami może przynieść w danym przypadku zysk, jednak teoria AT oraz doświadczenia setek inwestorów wskazują, że widoczny trend naprawdę lepiej wykorzystać zajmując pozycję zgodną z kierunkiem zmian cen rynkowych. 8. Korelacje rynkowe
Korelacje rynkowe to bardzo istotne zagadnienie. Znajomość zależności występujących nie tylko pomiędzy różnymi parami walutowymi, ale również pomiędzy różnymi rynkami może okazać się bardzo cenna. Umiejętności te inwestor może zdobyć poprzez przewertowanie wielu uznanych pozycji literatury rynkowej, ale przede wszystkim inwestując na różnych rynkach. Do jednych z najważniejszych korelacji możemy zaliczyć zależność stóp zwrotu głównej pary walutowej – eurodolara – ze stopami zwrotu z indeksów, np. Dow Jones. Korelacja ta jest dodatnia, gdyż eurodolar, szczególnie ostatnio, zachowuje się jako pewny wyznacznik nastrojów na rynku (vide kryzys grecki), których wpływ ma ten sam kierunek co na giełdy. Z kolei korelacja stóp zwrotu eurodolara ze stopami zwrotu z amerykańskich obligacji skarbowych jest ujemna, gdyż w przypadku spadku na giełdach i notowań eurodolara, inwestorzy preferują bezpieczniejsze instrumenty finansowe (safe haven), do których zalicza się papiery dłużne rządu USA. Wraz ze słabszymi nastrojami
na rynku finansowym na ogół umacnia się jen, czyli spada kurs USD/JPY. Przy gorszych nastrojach tracą na wartości waluty emerging markets, do których zalicza się polski złoty. Dodatkowo warto wyróżnić waluty, które skorelowane są dodatnio z giełdami a przede wszystkim z notowaniami kluczowych dla danych gospodarek surowców – są to przede wszystkim 3 pary walutowe: AUD/USD („Aussie”), NZD/USD („Kiwi”) oraz USD/CAD („Loonie”). Przykłady występujących korelacji na rynku można mnożyć dalej – natomiast warto uświadomić sobie ogólne zależności rynkowe i zdać sobie sprawę, że przy dzisiejszej globalizacji procesów gospodarczych, jeden relatywnie ważniejszy czynnik wpływa na globalny rynek finansowy.

9. Handel całodobowy-sesja azjatycka, europejska i amerykańska
To co odróżnia rynek walutowy od poszczególnych giełd papierów wartościowych (np. GPW w Warszawie) to funkcjonowanie przez 24 godziny na dobę, 5 dni w tygodniu. Tydzień dla inwestorów na rynku FX zaczyna się już w niedzielę czasu polskiego. Niektórzy brokerzy kwotują pary walutowe już od godziny 20.00 naszego czasu. Natomiast ostatnie transakcje przed weekendem można dokonać do 23.00 czasu polskiego. Handel startuje w niedzielę wraz z otwarciem giełd w Wellington i Sydney oraz później w Tokio. Oczywiście w tym czasie z większą częstotliwością kwotowane są pary AUD/USD, NZD/USD oraz USD/JPY. Rano wg czasu w Polsce rozpoczyna się sesja europejska. Wtedy to za najwięcej obrotów na rynku walutowym odpowiada Londyn, który jest notabene największym centrum walutowym na świecie. W tym czasie (oraz przed zamknięciem giełd europejskich) występuje na ogół najwyższa zmienność. Po południu do gry włączają się amerykańscy inwestorzy – pod wpływem zmian notowań podczas sesji na giełdzie w Nowym Jorku, możliwe są również
większe fluktuacje na rynku walutowym. Podsumowując wątek dotyczący podziału czasowego i geograficznego rynku FX, warto pamiętać, iż poszczególne sesje mają większy lub mniejszy wpływ na dane pary walutowe (np. ciężko dokonać transakcji na korzystnych warunkach na EUR/PLN w czasie sesji w Azji, gdyż para ta jest wtedy rzadziej kwotowana).

10. Zlecenia na rynku FX
Rodzaje zleceń to również fundamentalna wiedza, którą powinien posiąść każdy inwestor chcący zmierzyć się z forexem. Najważniejszym rodzajem zlecenia jest zlecenie typu stop loss, które pozwala ograniczyć stratę do znanego inwestorowi poziomu. Już wcześniej była mowa o tym, jak istotne jest odpowiedzenie sobie na pytanie, do jakiego poziomu można zaakceptować stratę. Jeżeli inwestor to uczyni, będzie wiedział na jakim poziomie ustawić zlecenie stop loss (co wynikać może jednocześnie z istotnych pod kątem analizy technicznej poziomów wsparcia/oporu). Jest to o tyle ważne, iż pozycja nie powinna zostać otwarta pod dłuższą nieobecność inwestora bez zlecenia stop loss, gdyż przy zmienności rynku walutowego oraz przy dźwigni finansowej może to się skończyć poważną stratą. Oprócz zlecenia stop loss istnieje również zlecenie take profit, które zamyka pozycję przy danym zysku. O ile wcześniej była mowa o „pozwalaniu zyskom rosnąć”, o tyle przy założeniu nieobecności na rynku danego inwestora, lepiej ustawić zlecenie
take profit, zgodnie z przysłowiem: „lepszy wróbel w garści niż…”. Coraz większego znaczenia nabiera zlecenie typu trailing stop – jest to kroczące zlecenia stop loss, które podąża za rynkiem w przypadku pomyślnego kierunku zmian notowań i dopiero po odwróceniu trendu poziom stop loss jest niejako usztywniany. Oprócz wspomnianych zleceń wyróżnia się dodatkowo zlecenie typu limit i stop. Zlecenia limit są wykorzystywane, gdy inwestor spodziewa się po znaczącym ruchu zmiany kierunku notowań (np. po dużym wzroście spadków – sell limit lub po dużych spadkach wzrostów – buy limit). Zlecenia stop służą z kolei zajęcia pozycji zgodnej z kierunkiem ostatnich zmian – np. po znaczących spadkach, inwestor nadal chce sprzedać (sell stop), gdyż uważa, że pokonanie ważnego wsparcia doprowadzi do dalszej przeceny. Gdy jednak inwestor spodziewa się dalszych wzrostów po przekroczeniu pewnej wartości wynikającej przykładowo z analizy technicznej, to powinien złożyć zlecenie buy stop. Podsumowując ten punkt, najważniejszą
konkluzją jest, aby inwestor zdał sobie sprawę z wagi i funkcjonalności poszczególnych zleceń, szczególnie zaś zlecenia stop loss.