Rada Ministrów przyjęła projekt ustawy o pracy na morzu

Celem projektu jest wdrożenie do polskiego prawa zapisów międzynarodowej konwencji o pracy na morzu (tzw. Konwencja MLC), która weszła w życie 20 grudnia 2013 r. Konwencja MLC wprowadza minimalne, międzynarodowo ujednolicone standardy pracy i życia marynarzy na statkach morskich, zapewniające ochronę warunków pracy oraz przestrzeganie praw człowieka i obywatela. Projekt ustawy przygotowało Ministerstwo Infrastruktury i Rozwoju.

Zgodnie z konwencją, Polska, jako państwo bandery, jest odpowiedzialna za wykonywanie postanowień Konwencji MLC na polskich statkach, jako państwo pochodzenia marynarza zobowiązuje się do inspekcji i monitorowania usług pośrednictwa pracy marynarzy, a jako państwo portu - do przeprowadzania inspekcji warunków pracy i życia marynarzy na statkach innych bander zawijających do polskich portów.

Nowe przepisy dotyczą statków przeznaczonych lub używanych do prowadzenia działalności gospodarczej. Natomiast statki rybołówstwa morskiego oraz statki morskie, które nie są statkami handlowymi, będą podlegać jej przepisom w pewnym tylko zakresie. Nowe prawo nie będzie obejmować jednostek pływających Marynarki Wojennej, Straży Granicznej, Policji oraz statków żeglugi śródlądowej.

Zgodnie z zapisami projektu na statku będą mogły pracować osoby, które ukończyły 18 lat. Dopuszczalne będzie zatrudnienie młodocianego, który ukończył 16 lat, np. wyłącznie w celu przygotowania zawodowego. Osoba ubiegająca się o pracę powinna posiadać odpowiednie kwalifikacje zawodowe i przeszkolenie, ważne świadectwo zdrowia oraz ważną książeczkę żeglarską.

Umowy o pracę marynarzy będą - jak dotychczas - stałe; zawierana na czas nieokreślony, na kilkumiesięczne kontrakty (umowy na czas określony) oraz na czas podróży morskiej. "Regułą jest zatrudnienie na czas określony, czyli kilkumiesięczne kontrakty" - wskazano w komunikacie Centrum Informacyjnego Rządu(CIR).

Maksymalny wymiar czasu pracy marynarzy na statku to 14 godzin w każdym okresie 24-godzinnym oraz 72 godziny w okresie siedmiodniowym. Dla młodocianych - normą będzie praca nie dłuższa niż 8 godzin na dobę i 40 godzin tygodniowo.

W projekcie uregulowano kwestie ochrony zdrowia, opieki medycznej, tryb realizacji badań lekarskich oraz zapewnienie opieki medycznej na statku w różnych sytuacjach, np. wykonywania pracy na statku z uszkodzeniem ciała, chorobą lub na wypadek śmierci marynarza. W trakcie zatrudnienia na statku koszty świadczeń opieki zdrowotnej będzie ponosił armator statku. Wprowadzono także rozwiązania dotyczące zabezpieczenia świadczeń zdrowotnych w okresie, gdy marynarze nie będą związani stosunkiem pracy.

Obowiązkiem armatora będzie zapewnienie, aby na statku pomieszczenia mieszkalne, rekreacyjne, higieniczno-sanitarne oraz mesy spełniały wymagania określone w Konwencji MLC (chodzi o powierzchnię, oświetlenie, czystość powietrza, dopuszczalny hałas i drgania - PAP). Powinien też zapewnić marynarzom bezpłatne wyżywienie odpowiedniej, jakości i wodę przeznaczoną do spożycia.

Marynarz będzie zobowiązany dbać o bezpieczeństwo pasażerów, chronić środowisko przed zanieczyszczeniem, dbać o pomieszczenia i ich wyposażenie. Uregulowano kwestie odszkodowań dla marynarzy w przypadku zatonięcia statku lub jego zniszczenia.

Marynarz będzie miał także prawo wnieść skargę dotyczącą niezapewnienia prawidłowych warunków pracy i życia na statku zgodnych z Konwencją MLC. Będzie mógł ją wnieść do swego bezpośredniego przełożonego, do kapitana lub do inspektora Inspekcji Państwa Bandery lub Inspekcji Państwa Portu. Przy składaniu skargi obowiązywać będzie poufność oraz zasada niekarania marynarza w związku ze złożeniem przez niego skargi.

W projekcie ustawy zawarto również przepisy dotyczące kar pieniężnych lub kar grzywny za wykroczenia przeciwko prawom marynarzy lub osób poszukujących pracy na statkach morskich. Zostały także uregulowane kwestie związane z pośrednictwem pracy, kontrolami i inspekcjami na statkach.

Ponadto, projekt przewiduje zmianę ustawy z 26 lipca 1991 r. o podatku dochodowym od osób fizycznych polegającą na możliwości zwolnienia marynarzy od podatku dochodowego. Zwolnienie takie dotyczyłoby marynarzy zatrudnionych na statkach morskich o polskiej przynależności, pływających w żegludze międzynarodowej, po przepracowaniu na nich poza terytorium Polski więcej niż 183 dni w roku podatkowym.

Jak wyjaśniono w Ocenie Skutków Regulacji takie rozwiązanie ma przyczynić się do ograniczenia negatywnego zjawiska przenoszenia statków do rejestrów tzw. tanich bander, gdzie nie obowiązują polskie przepisy dotyczące warunków pracy i życia na morzu. Zjawisko to nasiliło się w ostatnim czasie ze względu na utrzymujący się od 2008 r. kryzys na rynku żeglugowym.