Recepta Pracodawców RP na zwalczenie "grzechów" stanowienia prawa w Polsce

Propozycje Pracodawców RP mają stanowić receptę na zwalczenie wyodrębnionych przez tę organizację "7 grzechów głównych stanowienia prawa w Polsce". Zarówno rekomendacje, jak i "grzechy" zawarto w opublikowanym we wtorek raporcie legislacyjnym za pierwszych 13 miesięcy pracy Sejmu VIII kadencji, czyli za okres od listopada 2015 r. do grudnia 2016 r.

"Jakość prawa w Polsce jest niska, a stwierdzenie to znajduje oparcie w licznych analizach oraz badaniach opinii społecznej. Niemal połowa ankietowanych przedsiębiorców wskazuje na złe bądź skomplikowane prawo (w szczególności podatkowe) jako istotną barierę dla prowadzenia i rozwijania działalności gospodarczej. To paraliżuje instytucje publiczne, utrudnia życie obywatelom, a dla przedsiębiorców podwyższa ryzyko prowadzenia biznesu" - podkreśliła organizacja.

Wśród "grzechów" pracodawcy RP wymienili m.in. nierzetelne konsultacje. Jak podali, odsetek zbadanych przez nich ustaw, w przypadku których zostały one przeprowadzone w nierzetelny sposób wyniósł 39 proc. "Szczególnym przypadkiem, który wymaga podkreślenia w Raporcie, jest projekt ustawy - Prawo wodne. Ustawa ta, wdrażająca unijne dyrektywy, była przygotowywana przez resort środowiska w sposób niemal tajny, a po upublicznieniu projektu została +przejęta+ przez szefa Stałego Komitetu Rady Ministrów. Wszystko wyłącznie z powodu licznych protestów przedsiębiorców, samorządów i obywateli. Komitet przez wiele tygodni +mielił+ projekt aż ten wrócił do resortu. Pojawiały się kolejne wersje, a na koniec - w październiku 2016 r., Rada Ministrów odrzuciła gotowy już dokument i zapowiedziała przygotowanie nowego. W trakcie prac nad tym projektem partnerzy społeczni wielokrotnie apelowali o rzetelne konsultacje i uwzględnianie zgłaszanych uwag, lecz dostęp do projektodawców był utrudniony" - głosi raport.

Kolejny "grzech" to "tajne projekty". "Grzech ten dotyczy projektów ujawnionych dopiero po ich przyjęciu przez Radę Ministrów. Rzecz niebywała, ponieważ transparentność procesu legislacyjnego jest jego podstawową zasadą. Niestety co siódma ustawa uchwalona przez Sejm nosi znamiona tajności" - wskazali Pracodawcy RP. Według raportu "15 proc. zbadanych ustaw zostało przyjętych na bazie +tajnych projektów+".

Pozostałe grzechy główne to: wrzutki poselskie, pośpiech, brak koncepcji, nadregulacja oraz niestabilność prawa.

Pracodawcy RP zaproponowali więc konkretne rozwiązania, wdrożenie których - ich zdaniem - poprawi jakość oraz stabilność polskiego prawa.

Po pierwsze - zdaniem Pracodawców - by poprawić proces stanowienia prawa, przed przygotowaniem projektu ustawy należy stosować białe księgi, pre-konsultacje oraz przygotowywać założenia. "Pogłębienie analizy przed sformułowaniem ostatecznej wersji projektu oraz konsultacje z podmiotami podlegającymi projektowanym regulacjom pozwoli już na początku prac wyeliminować liczne niedociągnięcia, a przede wszystkim wpłynie na wypracowanie klarownej koncepcji nowych regulacji"­ - argumentują. Jak dodali, białe księgi powinni poprzedzać nowelizacje bądź przygotowanie projektów kluczowych ustaw lub systemowych zmian w danej dziedzinie.

Postulują też rzetelne konsultacje społeczne na każdym etapie procesu legislacyjnego. Jak wyjaśnili, niezależna opinia zainteresowanych podmiotów, dysponujących zapleczem eksperckim, pozwala skonfrontować kolejne pomysły projektodawcy z rzeczywistością obrotu gospodarczego.

Kolejna propozycja organizacji dotyczy uwzględniania Rady Dialogu Społecznego w procesie stanowienia prawa. "Realizacja konstytucyjnej zasady dialogu i współpracy partnerów społecznych oraz respektowanie zapisów ustawy o RDS, pozwala rozwiązywać najtrudniejsze i najbardziej sporne kwestie w konstruktywnej atmosferze. Partnerzy społeczni dysponują mandatem i zapleczem eksperckim niezbędnym dla wzmocnienia jakości procesu stanowienia prawa" - przekonują.

Przypomnieli też, że wzmocnienie roli partnerów społecznych w procesie legislacyjnym było jednym z argumentów na rzecz likwidacji Trójstronnej Komisji ds. Społeczno-Gospodarczych i powołania w jej miejsce Rady Dialogu Społecznego.

Kolejny postulat Pracodawców RP to wiarygodna Ocena Skutków Regulacji (OSR). "Rzetelna kalkulacja zysków i strat wynikających z wprowadzenia projektowanych regulacji stanowi podstawę oceny tych przepisów przez decydentów. Aby OSR spełniał swoją rolę, niezbędne jest uwzględnianie w nim stanowisk i uwag zgłaszanych przez partnerów społecznych w trakcie konsultacji oraz pre-konsultacji" - uważa organizacja.

Następna jej rekomendacja to ujednolicenie rządowego procesu legislacyjnego. "Wszystkie ministerstwa powinny przygotowywać projekty aktów prawnych według tych samych procedur. Jeśli Ministerstwo Rozwoju wprowadza pre-konsultacje, należy oczekiwać, iż pozostałe resorty pójdą w jego ślady. Konieczne jest także zapewnienie większej koordynacji i kontroli nad procesem legislacyjnym po stronie rządu - uprzednio było to zadaniem Rządowego Centrum Legislacji, lecz można to uprawnienie przekazać w ręce innego organu bądź instytucji. Na pewno koordynacja jest potrzebna, aby legislacja była spójna i jednolita, a poszczególne resorty nie mogły realizować własnych interesów, tylko realizowały interesy całego Rządu" - wskazali Pracodawcy.

Domagają się również ograniczenia ścieżki poselskiej w stanowieniu prawa. "Rząd i ministrowie powinni wystrzegać się pokusy pójścia na skróty, wyręczając się posłami po to, by pominąć rządowe etapy procesu stanowienia prawa. Droga ta stanowi absolutny wyjątek, który powinno się stosować w sytuacjach kryzysowych, wymagających pilnej interwencji ustawodawcy. Jednocześnie należy wzmocnić jakość projektów poselskich poprzez obowiązkowe przygotowanie do nich Oceny Skutków Regulacji, a także poddawać te projekty rzeczywistym konsultacjom z partnerami społecznymi - w tym przeznaczać na te konsultacje przewidziany ustawami czas (30 dni, a w szczególnych przypadkach 21 dni)" - podkreślili Pracodawcy RP.

Ich kolejny postulat to lepszy dostęp partnerów społecznych do prac parlamentarnych komisji i podkomisji (poprzez zmiany w Regulaminie Sejmu i Regulaminie Senatu).

"Aktualnie to przewodniczący (pod)komisji jest uprawniony do każdorazowego decydowania o tym, czy dopuści kogokolwiek poza posłami i przedstawicielami Rządu do udziału w posiedzeniu. Znacząco ogranicza to możliwość obserwacji oraz wyrażania opinii przez partnerów społecznych, a przez to pozbawia uczestników posiedzenia możliwości zapoznania się z niezależnym punktem widzenia. Obniża to jakość legislacji i sprzyja tzw. wrzutkom poselskim. Dlatego oczekujemy regulaminowego przyznania partnerom społecznym z Rady Dialogu Społecznego prawa uczestniczenia w posiedzeniach (pod)komisji sejmowych i senackich" - oświadczyli Pracodawcy RP.

Następna ich rekomendacja dotyczy "zasady UE+0" (przy wdrażaniu dyrektyw) oraz "zasady +jedna regulacja wchodzi, dwie znikają+".

"Przy wdrażaniu przepisów unijnych do polskiego porządku prawnego należy unikać jakichkolwiek +autorskich+ dodatków. Jest to niepotrzebne, zważywszy na to, że prawo UE nakłada na państwa członkowskie i tak wysokie wymagania. Z kolei, aby uniknąć potrzeby nieustannego uchwalania tzw. ustaw deregulacyjnych, mających na celu eliminację zbędnych i kosztownych (z punktu widzenia obywateli oraz przedsiębiorców) przepisów, należy wprowadzić zasadę, w myśl której każdy nowy obowiązek/zakaz można uchwalić tylko wtedy, jeśli dwa już istniejące będą jednocześnie usunięte z porządku prawnego. W ten sposób projektodawca będzie musiał mocno zastanowić się nie tylko nad potrzebą nowelizacji/uchwalenia ustawy lub nad propozycją usunięcia przepisów, lecz także nad całokształtem regulacji w danej dziedzinie" - podsumowali Pracodawcy RP.