RPO: przyznanie fiskusowi prawa do skargi pauliańskiej niezgodne z Konstytucją
Przyznanie fiskusowi prawa do tzw. skargi pauliańskiej, dzięki której może on dochodzić zobowiązań podatkowych od podmiotów innych niż podatnik jest niegodne z konstytucją - uważa Rzecznik Praw Obywatelskich. Zaskarżył odpowiednie przepisy kodeksu cywilnego do TK.
W komunikacie zamieszczonym na stronie internetowej RPO napisano, że Rzecznik złożył do Trybunału Konstytucyjnego wniosek w sprawie stosowania przez organy podatkowe - w drodze analogii - regulacji cywilnoprawnej, jaką jest skarga pauliańska, do dochodzenia należności publicznoprawnych, w tym zobowiązań podatkowych.
Wyjaśniono, że obecnie fiskus może wystąpić z powództwem cywilnym przeciwko osobie, która np. otrzymała nieruchomość w drodze darowizny od podatnika, mającego zaległości podatkowe. Po tym, jak organ uzyska korzystny dla siebie wyrok stwierdzający bezskuteczność darowizny, może prowadzić postępowanie egzekucyjne z tej nieruchomości, z pierwszeństwem przed innymi wierzycielami. Taką interpretację dopuszcza obecnie ujednolicona i utrwalona praktyka orzecznicza Sądu Najwyższego oraz sądów powszechnych, pomimo tego, że regulacje podatkowe w tym zakresie milczą.
"Rzecznik interweniował w tej sprawie u Ministra Finansów, jednak ten stwierdził, że nie ma podstaw do zmiany przepisów" - poinformował RPO w komunikacie.
W związku z tym, jak wskazano, RPO zdecydował o konieczności zakwestionowania przed Trybunałem Konstytucyjnym znaczenia przepisów kodeksu cywilnego dotyczących skargi pauliańskiej, jakie nadała im praktyka orzecznicza.
"Rzecznik stoi na stanowisku, zgodnie z którym korzystanie przez fiskusa z instytucji skargi pauliańskiej na zasadzie analogii (tzw. analogia legis), wobec braku jasnych regulacji w prawie daninowym, jest niezgodne z Konstytucją RP" - podkreślono.
Zdaniem RPO dopuszczenie przez orzecznictwo możliwości przeniesienia cywilistycznej instytucji skargi pauliańskiej na grunt zupełnie innej gałęzi prawa, jaką jest prawo podatkowe, stoi w sprzeczności z zasadą poprawnej legislacji (art. 2 Konstytucji RP). "W tym przypadku ustawodawca pozostawił organom stosującym prawo nadmierną swobodę interpretacyjną, co doprowadziło do niedopuszczalnego odwołania się do konstrukcji wnioskowania z analogii na niekorzyść obywatela" - uważa RPO.
Według niego naruszona została zasada zaufania obywatela do państwa i stanowionego przez nie prawa (art. 2 Konstytucji RP). Przepisy stawiają bowiem - argumentuje RPO - w uprzywilejowanej sytuacji Skarb Państwa.
"W ocenie Rzecznika fiskus nie może bez dostatecznego umocowania ustawowego wykorzystywać instytucji cywilnoprawnych dla realizacji swoich uprawnień władczych, w sytuacji gdy dysponuje możliwością korzystania ze środków wprost uregulowanych w prawie daninowym" - napisano.
Ponadto znaczenie zaskarżonych przez Rzecznika przepisów narusza zasadę zaufania obywatela do państwa i stanowionego prawa także z perspektywy gwarancji praw jednostki, która nabywa rzecz lub prawo majątkowe od podmiotu zobowiązanego do uiszczenia należności publicznoprawnej.
"Po trzecie, wykreowanie nadmiarowych gwarancji instytucjonalnych dla Skarbu Państwa dochodzącego należności publicznoprawnych, nie przewidzianych wprost w przepisach podatkowych, godzi w zasadę powszechności ponoszenia danin publicznych określonych w ustawie (art. 84 Konstytucji RP)" - dodano.