Rząd przyjął projekt ustawy, która ma zachęcić firmy do mediacji

Zmiany proponowane w związku ze wspieraniem polubownych metod rozwiązywania sporów dotyczą przede wszystkim przepisów Kodeksu postępowania cywilnego.

Choć mediacja w sprawach cywilnych została wprowadzona w 2005 r., to liczba ugód zawieranych w wyniku mediacji nie przekracza 0,2 proc. spraw rozpoznawanych przez sądy. Według resortów gospodarki i sprawiedliwości, które opracowały projekt, jedną z głównych barier dla polubownego rozwiązywania sporów jest brak wiedzy.

Dlatego - jak informowało Ministerstwo Gospodarki - zmiany idą w kierunku jak najwcześniejszego poinformowania stron o możliwości ugodowego rozwiązania konfliktu.

Projekt wprowadza obowiązek informowania w pozwie o podjęciu próby polubownego rozwiązania sporu przed skierowaniem sprawy do sądu. W przypadku, gdy nie podjęto takiej próby, powód powinien wyjaśnić przyczyny. W intencji projektodawców ma to uświadomić stronom, że "każdy spór powinien zostać poprzedzony oceną, czy sprawa może zostać zakończona polubownie, a sędziemu ułatwi podjęcie decyzji o skierowaniu stron do mediacji w toku postępowania sądowego".

Wzmocniony zostaje także obowiązek informowania przez sąd o możliwości skierowania sprawy do mediacji, szczególnie na wstępnym etapie postępowania.

Jak napisano w komunikacie CIR, "sędzia powinien ocenić, czy sprawa może zostać rozwiązana poprzez mediację oraz nakazać stronom wzięcie udziału w spotkaniu informacyjnym, podczas którego uzyskają informację na temat mediacji albo wezwać strony na posiedzenie niejawne".

W myśl projektu nowych przepisów skierowanie stron do mediacji będzie możliwe na każdym etapie sprawy, a także więcej niż raz w toku postępowania.

Projekt ma także uporządkować kwestie proceduralne dotyczące mediacji, m.in. strony uzyskają pierwszeństwo przy wyborze mediatora, który będzie mógł zapoznać się z aktami sprawy zaraz po przystąpieniu stron do mediacji, a dane kontaktowe stron sąd przekaże mediatorowi w jak najkrótszym czasie.

Mediacja będzie mogła zostać wyznaczona na okres do 3 miesięcy, a nie jak obecnie miesiąc. Jeżeli nie dojdzie do wszczęcia mediacji przedsądowej z powodów niezależnych od wierzyciela (np. druga strona nie wyrazi zgody na mediację), wierzyciel zachowa pozytywne skutki związane z przerwaniem biegu przedawnienia roszczenia, jeżeli wniesie pozew w terminie 3 miesięcy.

Nowe przepisy wprowadzają także wymagania dotyczące kwalifikacji tzw. mediatorów stałych.

Celem zmian jest również stworzenie systemu zachęt finansowych dotyczących kosztów sądowych, np. wniosek o zatwierdzenie ugody pozasądowej zawartej przed mediatorem zostanie zwolniony od opłaty sądowej. Jeżeli do zawarcia ugody dojdzie przed rozpoczęciem rozprawy, sąd zwróci stronom całość uiszczonej opłaty sądowej.

Projekt przewiduje także, że sąd uzyska możliwość obciążenia strony, która w sposób nieuzasadniony odmówiła poddania się mediacji, częścią kosztów powstałych na skutek zdecydowanie nagannego i nielojalnego zachowania strony względem sądu lub przeciwnika procesowego. Propozycja ta budzi duże kontrowersje w środowisku mediatorów, gdyż zdaniem krytyków oznacza przymuszanie stron do mediacji, co godzi w samą jej istotę.

W projekcie zaproponowane zostały również rozwiązania, które mają na celu zwiększenie skali wykorzystania w Polsce arbitrażu jako alternatywnej metody rozwiązywania sporów.

Wprowadza on jednoinstancyjność prowadzonych w sądach powszechnych spraw o uznanie lub stwierdzenie wykonalności wyroków zagranicznych sądów polubownych oraz postępowań ze skarg o uchylenie wyroku sądu polubownego (tzw. postępowania postarbitrażowe).

Skrócono także termin na wniesienie skargi o uchylenie wyroku sądu polubownego z 3 do 2 miesięcy i wprowadzono równy standard dla postępowań sądowych i arbitrażowych w zakresie skutków ogłoszenia upadłości. Pomimo ogłoszenia upadłości, zapis na sąd polubowny nie będzie tracił mocy, a toczące się przed sądem polubownym postępowania będą kontynuowane.