Siła wsparcia nie słabnie

Na wsparcie i rozwój całego sektora rolno-spożywczego w Polsce są przeznaczane ogromne sumy. Tylko w 2009 roku Agencja Restrukturyzacji i Modernizacji Rolnictwa wypłaciła 18,7 mld zł.

Sektor rolno-spożywczy ma ogromny potencjał rozwoju, min. dzięki wsparciu środkami funduszy unijnych oraz kierowanej do tego sektora pomocy krajowej. Wejście do Unii Europejskiej było kluczowym etapem w rozwoju polskiej branży spożywczej. Dzięki członkostwu w UE polskie firmy rolno-spożywcze uzyskały dostęp do ogromnych środków. W okresie przedakcesyjnym był to program SAPARD, później w ramach Sektorowych Programów Operacyjnych Restrukturyzacja i Modernizacja Sektora Żywności oraz Rozwój Obszarów Wiejskich (w latach 2004-06), SPO Rybołówstwo i Przetwórstwo Ryb (2004-06), a następnie w ramach wdrażanych aktualnie programów - Program Rozwoju Obszarów Wiejskich na lata 2007-13 oraz PO Zrównoważony Rozwój Sektora Rybołówstwa i Przybrzeżnych Obszarów Rybackich.

Trzeba wspomnieć, że równie ważnym uzupełnieniem środków dostępnych z programów pomocowych unijnych jest od lat pomoc krajowa, która trafia do firm przetwórczych w formie dopłat do oprocentowania kredytów preferencyjnych.

Nie tylko PROW

Firmy z sektora przetwórstwa spożywczego mogą korzystać z Programu Rozwoju Obszarów Wiejskich 2007-13 - działanie 123 "Zwiększenie wartości dodanej podstawowej produkcji rolnej i leśnej", Programu Operacyjnego "Zrównoważony rozwój sektora rybołówstwa oraz przybrzeżnych obszarów rybackich", działanie "Inwestycje w obrót i przetwórstwo ryb" oraz pomocy krajowej w postaci dopłat do oprocentowania kredytów preferencyjnych.

Pomoc wypłacana grupom producentów rolnych w ramach Programu Rozwoju Obszarów Wiejskich na lata 2007-13 jest kontynuacją działania zapoczątkowanego w Planie Rozwoju Obszarów Wiejskich z lat 2004-06. Wsparcie to ma ułatwić tworze- nie i funkcjonowanie grup producentów rolnych powstających w celu dostosowania produkcji do wymogów rynkowych, wspólnego wprowadzania towarów do obrotu przez członków grupy, w tym przygotowania dużych partii towaru do sprzedaży odbiorcom hurtowym oraz wdrożenia wspólnych zasad informowania o produkcji.

Działanie "Zwiększenie wartości dodanej podstawowej produkcji rolnej i leśnej" w ramach Programu Rozwoju Obszarów Wiejskich 2007-13 skierowane jest do firm zajmujących się przetwórstwem i/lub handlem hurtowym produktami przetwórstwa rolno-spożywczego, z wyłączeniem produktów rybnych i leśnych. Aby firma mogła starać się o wsparcie na budowę, remont czy modernizację zakładu lub też zakup maszyn, urządzeń, linii technologicznych, środków transportu oraz oprogramowania, musi być przedsiębiorstwem, które nie zatrudnia więcej niż 750 pracowników lub którego roczny obrót nie przekracza 200 mln euro. Pomoc polega na refundacji części poniesionych wydatków kwalifikowanych inwestycji. Małe i średnie firmy, zgodnie z definicją Komisji Europejskiej, mogą liczyć na wsparcie na poziomie 40 proc. kosztów kwalifikowanych inwestycji, natomiast firmy, które nie spełniają kryterium MSP (tj. takie, które zatrudniają więcej niż 250 pracowników i których obroty przekraczają 50 mln euro lub suma bilansowa przekracza 43 mln euro),
otrzymają wsparcie na poziomie 25 proc.

Na największe wsparcie - na poziomie 50 proc. - mogą liczyć grupy producenckie oraz małe i średnie firmy, które mają podpisane długoterminowe umowy kontraktacyjne z grupami producentów rolnych na dostawę surowców rolnych na co najmniej 25 proc., a także podmioty, które realizują inwestycje polegające na przetwarzaniu produktów rolnych na produkty wykorzystywane na cele energetyczne. Maksymalne wsparcie dla jednego podmiotu w okresie trwania programu (2007-13) nie może przekroczyć 20 mln zł.

Limit środków dla działania "Zwiększenie wartości dodanej podstawowej produkcji rolnej i leśnej" PROW 2007-13 wynosi 1 100 000 000 euro. Do 31 października 2009 r. złożono 1 269 wniosków na 2,6 mld zł, podpisane zostały 414 umowy o dofinansowanie, opiewające na ponad 570 mln zł. ARiMR zrealizowała 59 płatności na ok. 41 mln zł.

Kolejny instrument wsparcia, jakim jest Program Operacyjny "Zrównoważony rozwój sektora rybołówstwa oraz przy- brzeżnych obszarów rybackich", środek "Inwestycje w obrót i przetwórstwo ryb" skierowany jest do przedsiębiorstw zajmujących się przetwórstwem produktów rybnych lub obrotem tymi produktami, które zatrudniają nie więcej niż 750 pracowników lub których roczny obrót jest mniejszy niż równowartość w złotych 200 mln euro. Mogą one uzyskać wsparcie na budowę, remont czy modernizację zakładu bądź też zakup maszyn, urządzeń, linii technologicznych, środków transportu oraz oprogramowania. Podobnie jak w przypadku PROW, przewidziano większy poziom wsparcia dla przedsiębiorstw MSP - mogą liczyć one na wsparcie na poziomie 60 proc. Przedsiębiorcy, których nie obejmuje definicja MSP - otrzymają dofinansowanie na poziomie 30 proc.

Pierwszy nabór uruchomiony został w roku 2009. Przetwórcy rybni mogą składać wnioski o dofinansowanie od 11 września 2009 r. Według stanu na 11 grudnia 2009 r., złożyli 55 wniosków na blisko 98 mln zł. Do tej pory jednak nie zostały podpisane żadne umowy o dofinansowanie. Limit finansowy na to działanie na lata 2007-13 wynosi w przeliczeniu ok. 435 mln zł.

Uzupełnieniem wsparcia unijnego dla firm z sektora spożywczego jest pomoc krajowa polegająca na stosowaniu dopłat do oprocentowania kredytów, przeznaczonych na finansowanie rozwoju działalności, w szczególności na budowę, remont oraz zakup środków trwałych. Kredyt można uzyskać w banku, który ma podpisaną umowę o współpracy z Agencją Restrukturyzacji i Modernizacji Rolnictwa, na udzielanie kredytów preferencyjnych. Linie kredytowe, z których korzystają firmy z sektora przemysłu rolno-spożywczego, to przede wszystkim linie branżowe: linia nBR13 - kredyt inwestycyjny w ramach Branżowego Programu Restrukturyzacji Przetwórstwa Ziemniaka na Skrobię w Polsce; linia nBR14 - kredyt inwestycyjny w ramach Programu Wspierania Restrukturyzacji i Modernizacji Przemysłu Mięsnego, Chłodnictwa Składowego i Przetwórstwa Jaj w Polsce; oraz linia nBR15 - kredyt inwestycyjny w ramach Branżowego Programu Mleczarstwa. Dodatkowo można korzystać z linii IP - kredyt na realizację inwestycji w gospodarstwach rolnych, działach
specjalnych produkcji rolnej i przetwórstwie produktów rolnych. W roku 2008, w ramach programów branżowych, banki udzieliły przetwórcom rolno-spożywczym 20 kredytów preferencyjnych na ponad 20 mln zł oraz 24 kredytów w ramach linii I P, na ok. 36 mln zł.

Od stycznia 2010 roku uruchomiony został kolejny instrument wsparcia skierowany do sektora rolno-spożywczego, który zasadami działania będzie zbliżony do PROW 2007-13. Jest to działanie "Zwiększenie wartości dodanej podstawowej produkcji rolnej i leśnej" w ramach Krajowego Programu Restrukturyzacji, który ma na celu przede wszystkim wsparcie rozwiązań alternatywnych do uprawy buraków cukrowych i produkcji cukru w gminach dotkniętych restrukturyzacją sektora cukrowniczego przez modernizację gospodarstw rolnych, tj. zakup nowych maszyn i urządzeń do produkcji rolnej w celu zmiany profilu działalności rolniczej na inny niż uprawa buraków cukrowych, oraz wsparcie inwestycji ukierunkowanych na przetwarzanie produktów rolnych na cele energetyczne. Pomoc finansowana jest z Tymczasowego Funduszu Restrukturyzacji wchodzącego w skład Europejskiego Funduszu Rolniczego Gwarancji.

Środki w ramach tego działania, w kwocie ponad 24 mln euro, popłyną do przedsiębiorstw, które zatrudniają nie więcej niż 750 pracowników lub których roczny obrót nie przekracza 200 mln euro.

Jaka będzie WPR po 2013 roku?

Wsparcie sektora rolno-spożywczego będzie nadal kontynuowane min. w ramach Programu Rozwoju Obszarów Wiejskich w latach 2007-13, PO Zrównoważony Rozwój Rybołówstwa i Przybrzeżnych Obszarów Rybackich, Krajowego Programu Restrukturyzacji. Przetwórcy rolno-spożywczy będą mogli nadal ubiegać się o kredyty preferencyjne z dopłatą do oprocentowania. ARiMR określiła bankom limity akcji kredytowej oraz limity dopłat do oprocentowania kredytów inwestycyjnych planowanych do udzielenia w pierwszym kwartale 2010 r. Łącznie w tym czasie banki mogą udzielić kredytów inwestycyjnych w wysokości 634,53 mln zł, a część należnego oprocentowania pokryje ARiMR. Kredyty inwestycyjne mogą być udzielane w ramach następujących linii kredytowych: na zakup gruntów rolnych (nKZ), młody rolnik (nMR), linie branżowe (nBR), na zakup użytków przeznaczonych na utworzenie lub powiększenie gospodarstwa rodzinnego (nGR), na inwestycje w zakresie nowych technologii produkcji (nNT), podstawowa (nIP), dla grup producentów rolnych (nGP),
osadnictwo rolnicze na Gruntach Skarbu Państwa (nOR).

Dalsza przyszłość wsparcia sektora rolno-spożywczego zależy od ciągle prowadzonych negocjacji w sprawie kształtu Wspólnej Polityki Rolnej po 2013 roku. Powinna ona zachować wszystkie dotychczasowe skuteczne instrumenty interwencji - nie są już one podstawowym instrumentem wsparcia dochodów rolniczych, jednak skutecznie zapewniają "siatkę bezpieczeństwa" uruchamianą w pełni w sytuacjach szczególnych, takich jak duży spadek, wzrost czy wahania cen. Zachowanie pewnych możliwości wsparcia rynkowego byłoby istotne w sektorach o szczególnej roli dla środowiska i regionów (np. chów bydła i owiec na terenach górskich). Polska proponuje, aby rozważyć system płatności bezpośrednich, który składałby się z co najmniej dwóch komponentów. Pierwszy komponent miałby funkcję dochodową - służyłby wsparciu i stabilizacji dochodów, co byłoby istotne dla przetrwania sektora gospodarstw rodzinnych. Natomiast drugi komponent miałby funkcję "środowiskową" - byłaby to płatność z tytułu ponoszonych kosztów lub zaniechanych korzyści w
związku z realizacją wspólnotowych celów środowiskowych, a także w zakresie jakości żywności i dobrostanu zwierząt - ten element byłby skierowany do wszystkich gospodarstw proporcjonalnie do zasobów, skali produkcji i oddziaływania na środowisko naturalne.

Wysokość kwoty dla UE 27 na płatności bezpośrednie powinna uwzględniać obecne i przyszłe wyzwania realizowane w ramach wsparcia produkcji rolniczej w UE i nie powinna być mniejsza niż obecnie. Polska opowiada się za utrzymaniem silnej roli polityki rozwoju obszarów wiejskich po roku 2013, zarówno z punktu widzenia wysokości, jak i kryteriów podziału środków finansowych. Tym samym wysokość środków przeznaczonych na realizację polityki rozwoju obszarów wiejskich nie powinna być mniejsza niż w latach 2007-13.

Potrzeby nadal są niezaspokojone

Pieniądze, które płyną do sektora od 2003.r, pozwoliły na znaczące przyspieszenie modernizacji gospodarki żywnościowej, poprawę jej konkurencyjności oraz jakości i bezpieczeństwa żywności. Strumień wsparcia krajowego i unijnego trafia głównie do firm z branży mięsnej, mleczarskiej i owocowo-warzywnej, a wspierane inwestycje dotyczą przede wszystkim zakupu maszyn i urządzeń oraz środków transportu.

Mimo że od 2003 r. wartość inwestycji w przemyśle spożywczym znacznie wzrosła, potrzeby inwestycyjne tej branży są nadal niezaspokojone. Potwierdzeniem tego jest aktywność firm przetwórczych podczas kolejnych naborów wniosków o dofinansowanie uruchamianych przez Agencję Restrukturyzacji i Modernizacji Rolnictwa. Pierwszy nabór trwał 3 tygodnie, drugi tylko tydzień. Trzeci trwał wprawdzie od 17 listopada do 16 grudnia 2009 r., ale do 14 grudnia wnioski były przyjmowane wyłącznie od grup producentów oraz podmiotów przez nie utworzonych. 15 grudnia 2009 r., kiedy do ubiegania się o wsparcie zostali uprawnieni przetwórcy rolno-spożywczy, złożono wnioski na kwotę o 22 proc. wyższą niż limit środków finansowych przewidzianych na 2009 r, tym samym pierwszy dzień przyjmowania wniosków od przetwórców był przedostatnim dniem składania wniosków o dofinansowanie w tym roku. To pokazuje, jak wielkie są nadal potrzeby i zainteresowanie całej branży żywnościowej.

Roman Wieczorkiewicz
Rynek Spożywczy